تفاوت هاش سبک و سنگین

در میان پروفیل‌های فولادی پرکاربرد در صنایع عمرانی و سازه‌ای، تیرآهن هاش جایگاه ویژه‌ای دارد. این محصول به‌دلیل طراحی خاص و مقاومت بالا، در پروژه‌های کوچک و بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ از سازه‌های پیش‌ساخته و ماشین‌آلات صنعتی گرفته تا پل‌ها و برج‌های مرتفع. در پروژه‌های سبک، برای جلوگیری از افزایش وزن سازه، معمولاً از هاش سبک استفاده می‌شود؛ در حالی‌که در سازه‌های بزرگ و باربر، هاش سنگین به‌دلیل استحکام بالا انتخاب بهتری است.

نکته قابل توجه این است که قیمت هاش نیز همانند ویژگی‌های فنی آن، با وزن و ضخامت بال و جان مقطع ارتباط مستقیم دارد. ازاین‌رو، پیش از انتخاب نوع تیرآهن، باید علاوه بر نیاز فنی سازه، قیمت روز هاش سبک و سنگین را نیز در نظر گرفت تا انتخابی اقتصادی و مهندسی صورت گیرد. در این مقاله، تفاوت‌های این دو نوع هاش و کاربرد هر کدام را بررسی خواهیم کرد.

هاش سبک چیست؟

هاش سبک معمولا با نام‌هایی مثل تیرآهن HEA یا IPBL شناخته می‌شود. سطح مقطع این تیرها مانند هاش معمولی به‌شکل حرف H است و دو بال پهن و موازی به جان متصل هستند. در هاش سبک، ضخامت بال‌ها و جان تیرآهن کم‌تر است؛ به‌همین‌دلیل هر شاخه از تیرآهن وزن کم‌تری دارد و سبک شناخته می‌شود. معمولا تیرهایی که هر متر از آن‌ها بین 10 تا 18 کیلوگرم وزن دارد، با نام هاش سبک شناخته می‌شوند.

سبک بودن مهم‌ترین ویژگی‌ هاش سبک محسوب می‌شود. این پروفیل فولادی برای سازه‌های سبک، مقاومت قابل قبولی دارد و می‌تواند تنش‌های وارد برسازه را تحمل کند یا بار را به‌صورت یکنواخت به بخش‌های باربر سازه منتقل کند. سهولت حمل‌ونقل و نصب هاش از دیگر مزیت‌های استفاده از هاش سبک در کاربرد مناسب است.

هاش سنگین چیست؟

هاش سنگین با نام‌هایی مثل HEB یا IPB شناخته می‌شود. سطح مقطع این تیرها نیز به‌شکل H است اما بال‌ها و جان آن‌ها ضخامت بیشتری دارد. وزن هر متر از تیرهای هاش 20 کیلوگرم و بیشتر است. وزن هرشاخه از است هاش‌های سنگینی که برای پروژه‌های بزرگ استفاده می‌شوند، حتی ممکن است به 750 کیلوگرم هم برسد! البته این تیرآهن‌های فوق سنگین فقط برای پروژه‌های خاص به‌صورت سفارشی تولید می‌شوند. به‌کمک جدول وزن هاش می‌توانید اطلاعات مورد نیاز درباره تفاوت هاش سبک و سنگین در وزن را به‌دست آورید. هاش سنگین بیشترین توان برای تحمل بار را دارد و از سایر انواع هاش‌ها مقاوم‌تر است. ابعاد و وزن این تیرها بزرگ‌تر است و برای حمل‌ونقل، برش یا نصب آن‌ها به تجهیزات قوی‌تری نیاز است. چنین تجهیزاتی مثل جرثقیل یا دستگاه‌های برش لیزری در معمولا پروژه‌های بزرگی مثل ساخت برج‌ها موجود هستند.

نقش حیاتی هاش سبک و سنگین در سازه‌های بتنی

انتخاب هاش سبک و سنگین نقش مهمی در عملکرد و هزینه‌های پروژه ایفا می‌کند؛ مهندسان باید با‌توجه‌به کاربرد هاش در پروژه خود باید نوع سبک یا سنگین این پروژه‌ها را انتخاب کنند. اگر در پروژه‌های سنگین از هاش سبک استفاده کنید، قطعا امنیت سازه به‌خطر می‌افتد. اگر در پروژه‌های سبک از هاش سنگین استفاده کنید، وزن سازه بی‌دلیل بالا می‌رود و ممکن است به آن آسیب برساند؛ همچنین هزینه‌های پروژه به‌شکل چشم‌گیری افزایش پیدا می‌کند.

هاش سبک برای پروژه‌هایی مثل ساختمان‌هایی با تعداد طبقات کم، سوله‌های کوچک یا تیرهای فرعی در سازه‌های بزرگ‌تر استفاده می‌شود. هاش سنگین به‌عنوان تیر یا ستون اصلی و باربر در سازه‌های بزرگی چون سوله‌های صنعتی با دهانه‌های بزرگ، پل‌ها، برج‌ها و ماشین‌‌آلات صنعتی سنگین مورد استفاده قرار می‌گیرد.

هاش سبک و سنگین چه تفاوت‌هایی دارند؟

تفاوت بین هاش سبک و سنگین به ساختار فنی و نحوه استفاده آن‌ها در سازه‌ها بازمی‌گردد. هرکدام از این دو نوع، ویژگی‌های خاصی دارند که آن‌ها را برای کاربردهای متفاوت مناسب می‌کند. شناخت این تفاوت‌ها به مهندسان و مجریان پروژه کمک می‌کند تا متناسب با نوع سازه، گزینه‌ای با عملکرد و صرفه‌ اقتصادی بهتر انتخاب کنند. در ادامه به بررسی تفاوت‌های این دو نوع تیرآهن می‌پردازیم: 

• وزن واحد طول هاش سنگین از هاش سبک بیشتر است.
• ضخامت بال و جان هاش سبک کم‌تر از هاش سنگین است.
• در هاش سبک فولاد کم‌تری به‌کاررفته است.
• قیمت هاش سنگین بالاتر از هاش سبک است.
• هاش سبک ظرفیت لازم برای تحمل بارهای سبک و نیمه‌سنگین را دارد، اما هاش سنگین برای تحمل بیشترین وزن بار طراحی شده است.
• هاش سنگین مقاومت بیشتری دربرابر کمانش و خمش دارد، اما هاش سبک اگر در برابر باری بیشتر از حد تحملش قرار گیرد، ممکن است خم شود.

کدام نوع هاش برای پروژه شما مناسب‌تر است؟ هاش سبک یا سنگین؟

مهندسان باتجربه معمولا در مراحل برنامه‌ریزی برای پروژه متوجه می‌شوند که برای چه بخش‌هایی به هاش سبک نیاز دارند و در چه بخش‌هایی باید از هاش سنگین استفاده کنند؛ بااین‌حال، توجه به راهنمای خرید هاش برای انتخاب پروفیل‌های مناسب خالی از لطف نیست. در ادامه به مهم‌ترین نکاتی که بر اساس آن‌ها می‌توانید بهترین نوع تیرآهن هاش را برای پروژه خود انتخاب کنید، اشاره می‌کنیم:

• مقدار باری که تیر باید تحمل کند را مشخص کنید. هاش سنگین برای بخش‌هایی مثل تیرهای اصلی و باربر و ستون‌های مرکزی که بار سازه را تحمل می‌کنند، کاربرد دارد. هاش سبک می‌تواند برای تیرهای فرعی، خرپاها یا طبقات فوقانی که بار کم‌تری به آن‌ها وارد می‌شود، مورد استفاده قرار گیرد.
• برای سازه‌های مرتفع، هاش سنگین را انتخاب کنید.
• در مناطق زلزله‌خیز وزن سازه اهمیت بسیاری دارد. فقط در بخش‌های اصلی از هاش سنگین استفاده کنید و برای تمام تیرهای فرعی از هاش سبک استفاده کنید.
• اگر روی سازه‌ای مانند سوله کار می‌کنید که دهانه‌های بزرگ دارد، از هاش سنگین استفاده کنید.
• هزینه پروژه را در اولویت‌های آخر نسبت‌به امنیت و کاربرد قرار دهید و توجه داشته باشید که استفاده از هاش سبک هزینه‌های شما را کاهش می‌دهد.

انتخاب هوشمندانه بین هاش سبک و سنگین

می‌توان گفت که شناخت دقیق تفاوت‌های هاش سبک و سنگین به انتخاب هوشمندانه‌تر و اقتصادی‌تر در پروژه‌های عمرانی کمک می‌کند. هر دو نوع این تیرآهن‌ها با هدف افزایش مقاومت و پایداری سازه‌ها تولید می‌شوند، اما تفاوت در وزن، ضخامت و کاربرد باعث می‌شود انتخاب آن‌ها کاملاً وابسته به نیاز فنی پروژه باشد. بررسی جزئیات فنی، وزن مقاطع و ظرفیت باربری پیش از خرید، می‌تواند از صرف هزینه‌های اضافی و مشکلات اجرایی جلوگیری کند. با انتخاب درست میان این دو پروفیل، می‌توان تعادل میان استحکام، وزن و صرفه اقتصادی را در طراحی و اجرای سازه‌ها برقرار کرد.