از کنفرانس دبی تا کارخانه‌های داخلی؛ دو چهره متفاوت صنعت فولاد
به گزارش آهن آنلاین؛ بازار آهن آلات در شرایطی روزهای پرنوسانی را تجربه می‌کند که از سوی دیگر، آمارهای بین‌المللی تصویر متفاوتی از ظرفیت‌های این صنعت نشان می‌دهند. تازه‌ترین گزارش World Steel Association و داده‌های ارائه‌شده در کنفرانس فولاد دبی، حکایت از جایگاه ویژه ایران در عرصه جهانی دارد؛ جایی که کشور ما پس از هند به دومین تولیدکننده بزرگ آهن اسفنجی و بریکت تبدیل شده است. اما در سوی دیگر ماجرا، بازار داخلی همچنان درگیر بی‌ثباتی، کمبود حمایت‌ها و اثرات مستقیم نوسانات ارزی است. کاهش قیمت دلار در هفته‌های اخیر باعث افت محسوس بهای مقاطع فولادی شده و همزمان گزارش‌ها از اجرایی‌شدن تنها ۲۰ درصد بسته حمایتی صنایع خبر می‌دهند. این تضاد میان جایگاه جهانی و واقعیت‌های داخلی، پرسش‌های مهمی درباره مسیر آینده صنعت فولاد و بازار آهن آلات ایران مطرح می‌کند.
ایران در آمارهای جهانی؛ قدرتی تثبیت شده اما پرچالش
بر اساس تازه‌ترین داده‌های منتشرشده از سوی World Steel Association، تولید جهانی آهن اسفنجی در سال ۲۰۲۴ با رسیدن به ۱۴۰.۸ میلیون تن رکورد چهار سالهای را پشت سر گذاشت. هند با تولید بیش از ۵۴ میلیون تن همچنان در صدر است و ایران با تولید ۳۴.۱ میلیون تن جایگاه دوم را به خود اختصاص داده است. این ارقام تنها آمار خشک نیستند، بلکه نشان می‌دهند نزدیک به نیمی از تولید جهانی در اختیار ایران و هند قرار دارد؛ سهمی که به‌خوبی اهمیت استراتژیک ایران در زنجیره فولاد جهانی را عیان می‌کند.
همزمان، در کنفرانس فولاد دبی نیز مدیران و کارشناسان به این جایگاه ویژه اشاره کردند و حتی چشم‌انداز رشد تولید تا سال ۲۰۲۶ را مطرح ساختند. ایران با ظرفیت تولید ۲.۶ میلیون تن بریکت، علاوه بر مصرف داخلی، سهمی در صادرات دارد؛ هرچند حجم عمده تولید منطقه در نهایت صرف نیازهای داخلی می‌شود. این داده‌ها نشان می‌دهند که کشور ما از منظر توان تولیدی در موقعیت ممتازی قرار دارد، اما همین ظرفیت‌ها وقتی با واقعیت‌های سیاست‌گذاری داخلی و شرایط اقتصادی گره می‌خورند، رنگ دیگری به خود می‌گیرند.
حمایتی که نیمه کاره ماند
صنعت فولاد ایران در سالهای اخیر بارها از کمبود حمایت‌های واقعی رنج برده و بسته‌های حمایتی مصوب نیز نتوانسته‌اند به طور کامل اثرگذار باشند. آخرین بسته حمایتی که با پنج محور اصلی در حوزه‌های مالی، ارزی، زیرساختی و بازرگانی تدوین شد، در عمل تنها حدود ۲۰ درصد پیشرفت داشته است. مشکلات بوروکراتیک، موانع بانکی، تعهدات ارزی و محدودیت‌های وارداتی باعث شده بسیاری از بندهای کلیدی این بسته اجرا نشود.
کارشناسان اقتصادی بارها هشدار داده‌اند که این ناهماهنگی‌ها فاصله‌ای عمیق میان سیاست‌های اعلامی و شرایط واقعی صنعت ایجاد می‌کند. تولیدکنندگان فولاد و فعالان بازار آهن آلات برای ادامه مسیر نیازمند یک حمایت پایدار و عملیاتی هستند، نه تصمیم‌هایی کوتاه‌مدت و فاقد ضمانت اجرایی. در غیر این صورت، حتی جایگاه جهانی ایران در تولید آهن اسفنجی و بریکت نیز در بلندمدت تحت تأثیر این غفلت‌ها قرار خواهد گرفت.
بازار آهن آلات زیر سایه نوسان ارز
بازار داخلی آهن آلات همچنان از تغییرات نرخ ارز تأثیر می‌پذیرد. کاهش بهای دلار به زیر کانال ۹۸ هزار تومان در روزهای اخیر به سرعت خود را در قیمت مقاطع فولادی نشان داد. میلگرد در برخی کارخانه‌ها با کاهش ۱۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومانی مواجه شد، تیرآهن در برخی سایزها رشد اندکی را تجربه کرد و ورق‌های فولادی نیز در کارخانه فولاد مبارکه کاهش قیمت ۲۰۰ تا ۶۰۰ تومانی داشتند.
این نوسانات نشان می‌دهند که بازار آهن آلات ایران بیش از آنکه از سیاست‌گذاری صنعتی یا ظرفیت‌های تولیدی اثر بگیرد، مستقیماً به شاخص‌های مالی و نرخ ارز وابسته است. این وضعیت سبب شده سرمایه‌گذاران و مصرف‌کنندگان همواره در فضای بی‌ثباتی تصمیم‌گیری کنند؛ فضایی که نه‌تنها پیش‌بینی‌پذیری بازار را دشوار می‌کند بلکه امکان برنامه‌ریزی بلندمدت برای تولید و عرضه را نیز کاهش می‌دهد.
فرصت های از دست رفته و راه آینده
در کنار همه این چالش‌ها، موفقیت‌های داخلی همچون تولید شمش فولادی موردنیاز کارخانه نورد تیرآهن توسط گروه ملی صنعتی فولاد ایران نشان می‌دهد که ظرفیت‌های فناورانه و تخصصی در کشور وجود دارد. این دستاوردها، اگر با سیاست‌های حمایتی پایدار و زیرساخت‌های اقتصادی هماهنگ شوند، می‌توانند جایگاه ایران را بیش از پیش در عرصه جهانی تقویت کنند.
با این حال، ادامه بی‌ثباتی در بازار آهن آلات، ناکارآمدی بسته‌های حمایتی و وابستگی شدید به نرخ ارز، همچنان موانعی جدی برای تحقق این اهداف هستند. به نظر می‌رسد آینده صنعت فولاد ایران در گرو دو اقدام کلیدی است: نخست، بازنگری جدی در سیاست‌های حمایتی با تمرکز بر رفع موانع بوروکراتیک و ایجاد ضمانت‌های اجرایی. دوم، ایجاد ثبات نسبی در بازار ارز و فراهم‌کردن شرایطی که تولیدکنندگان بتوانند با اطمینان بیشتری برنامه‌ریزی کنند. تنها در این صورت است که ظرفیت‌های بالفعل کشور می‌توانند به فرصت‌های واقعی برای توسعه تبدیل شوند و بازار آهن آلات ایران از وضعیت بی‌ثبات کنونی فاصله بگیرد.
