فرآیند تولید محصولات فولادی و تأثیر آن بر قیمت‌گذاری

فرآیند تولید مقاطع فولادی، قیمت تمام‌شده این محصولات را تعیین می‌کند و نرخ نهایی آن‌ها بر اساس قیمت تمام‌شده تولید تعیین می‌شود. در فرآیند تولید، مسائلی مثل تجهیزات مورد نیاز برای تولید مقاطع، انرژی و سوخت صرف‌شده برای تولید، دست اول یا بازیافتی بودن متریال و قیمت آهن در بازارهای داخلی و جهانی، میزان ضایعات در فرآیند تولید و نیروی انسانی هزینه تمام‌شده تولید را تعیین می‌کنند. هزینه تمام‌شده محصولات در کارخانه‌های مختلف با یکدیگر متفاوت است و این یکی از مهم‌ترین علت‌های اختلاف قیمت جزئی محصولات مشابه در کارخانه‌های گوناگون است. در این مقاله ارتباط بین قیمت محصولات فولادی و فرایند تولید آن‌ها را زیر ذره‌بین آهن آنلاین قرار می‌دهیم.

زنجیره تامین فولاد از معدن تا محصول نهایی

زنجیره تأمین فولاد بسیار پیچیده است و یکی از مهم‌ترین علت‌های بالا بودن قیمت محصولات فولادی به شمار می‌رود. اولین مرحله از این زنجیره، استخراج سنگ آهن خام با عیارهای مختلف از معادن مختلف است. سنگ آهن‌ها پس از فرآوری و جداسازی ناخالصی‌ها به گندله تبدیل می‌شوند و بعد از آن با استفاده از روش‌هایی چون کوره بلند یا احیای مستقیم به شکل آهن اسفنجی در می‌آیند.

آهن اسفنجی متریال اصلی برای تولید شمش، بیلت یا اسلب است. این نوع آهن بعد از ذوب و پالایش، ریخته‌گری می‌شود و به شکل بیلت، بلوم یا اسلب در می‌آید که هرکدام از آن‌ها متریال مورد نیاز برای تولید مقاطع فولادی خاص هستند.

شمش‌های فولادی در کارخانه‌های فولاد تحت فرآیند نورد گرم قرار می‌گیرند. بعضی از مقاطع نیز به روش نورد سرد تولید می‌شوند. بعد از نورد گرم، محصول نهایی تقریبا آماده است و در صورت نیاز وارد مراحل بعدی چون گالوانیزاسیون می‌شود. بعد از ایجاد پوشش‌های مورد نیاز برای مقاطع فولادی، بسته‌بندی و عرضه به بازار انجام می‌شود.

تولید میلگرد: فرآیند شکل دهی، آج زنی و نورد گرم

متریال اصلی تولید میلگرد، بیلت فولادی است. در مرحله اول پیش‌گرمایش انجام می‌شود تا بیلت‌ها برای نورد گرم آماده باشند. سپس بیلت‌ها از میان غلطک‌های نورد گرم عبور می‌کنند تا به میله‌های ساده با قطر میلگرد نهایی مورد نظر تبدیل شوند. در قسمت انتهایی دستگاه نورد، غلطک‌های فرم‌دار وجود دارند که وظیفه آج‌زنی را انجام می‌دهند و فرم آج‌های جناغی، مارپیچی یا سایر انواع آج‌ها را روی بدنه میله‌های ساده ایجاد می‌کنند. سپس میلگردها را در طول مشخص (معمولا شاخه‌های 12 متری) برش می‌دهند و در مرحله نهایی آن‌ها را خنک می‌کنند. البته فرآیند تولید میلگرد جزئیات بیشتری نیز دارد که در مقاله اختصاصی آن توضیح داده شده است.

تولید تیرآهن: نورد مقاطع سنگین و کنترل کیفیت

برای تولید تیرآهن از بلوم یا بیلت‌های سنگین استفاده می‌کنند. فرآیند تولید مقاطع سنگینی چون تیرآهن به دستگاه‌های قوی‌تر نیاز دارد، پیچیده‌تر است و به همین خاطر تاحدودی گران‌تر از مقاطع سبک تمام می‌شود. متریال تولید تیرآهن ابتدا مرحله پیش‌گرمایش را پشت سر می‌گذارند تا نرم و حالت‌پذیر شوند. سپس وارد غلطک‌های نورد گرم می‌شوند تا به اندازه مورد نیاز برای تیرآهن درآیند. بعد از چند بار عبور از میان غلطک‌های نورد گرم، وارد فرآیند فرم‌دهی می‌شوند؛ فرآیند فرم‌دهی با استفاده از غلطک‌های گرم و سنگین، بدنه تیرآهن‌ها را به شکل I یا H در می‌آورد.

مراحل بعدی نیز شامل برش، خنک‌سازی و بسته‌بندی تیرآهن برای عرضه به بازار است. البته کنترل کیفیت در تولید تیرآهن یکی از مهم‌ترین بخش‌های فرآیند تولید در کارخانه‌های معتبر است که برای تک‌تک تولیدات اجرا می‌شود. در این فرآیند اقداماتی مثل بررسی ابعاد و اندازه‌ها و عدم وجود ترک‌خوردگی در بدنه تیرآهن صورت می‌گیرد.

تولید ورق سیاه: نورد گرم و ویژگی‌های فنی محصول

ورق سیاه با ماده اولیه اسلب و به روش نورد گرم تولید می‌شود. از آنجایی که ورق سیاه نیاز به فرآیندهای جانبی مثل اسیدشویی یا گالوانیزاسیون ندارد، هزینه تمام‌شده تولید آن پایین‌تر است و با قیمت مناسب‌تر از سایر انواع ورق‌ها مثل ورق روغنی، اسیدشویی یا گالوانیزه به فروش می‌رسد.

برای تولید ورق سیاه، اسلب‌ها از بین غلطک‌های نورد گرم عبور می‌کنند تا به ضخامت تعیین‌شده برای ورق مورد نظر برسند. معمولا غلطک‌های اولیه سنگین‌تر هستند و فرآیند نورد سخت را انجام می‌دهند و غلطک‌های آخر برای تعیین ویژگی‌های فنی نهایی محصول هستند. بعد از پایان فرآیند نورد، عرض ورق تنظیم می‌شود و از بسترهای خنک‌کننده عبور می‌کند تا دمای آن کاهش یابد. فرآیند بسته‌بندی ورق‌ها نیز یا به شکل کویل‌پیچی (رول) یا به شکل برش تخت انجام می‌شود.

تولید پروفیل: فرم‌دهی، برش و کنترل کیفیت

پروفیل‌ها محصولات ثانویه‌ای هستند که معمولا با استفاده از ورق‌ها تولید می‌شوند. ورق سیاه و گالوانیزه دو متریال اصلی برای تولید پروفیل هستند. برای تولید پروفیل ابتدا ورق‌ها را در ابعاد مورد نیاز برش می‌دهند و آن‌ها وارد دستگاه رول فرمینگ می‌کنند. این دستگاه با روش نورد سرد، ورق‌ها را شکل‌دهی می‌کند و به شکل اصلی پروفیل مورد نظر در می‌آورد. مرحله بعدی جوشکاری درزهاست؛ لبه‌های ورق‌هایی که به شکل قوطی یا سایر پروفیل‌ها در آمده‌اند، به یکدیگر نزدیک می‌شوند و به هم جوش می‌خورند. جوشکاری معمولا به روش القایی انجام می‌شود. بعد از جوشکاری، پروفیل‌ها در طول‌های مورد نظر (معمولا 6 متر) برش می‌خورند و برای بسته‌بندی آماده می‌شوند. کنترل کیفیت ورق‌ها قبل از ورود به فرآیند تولید پروفیل و کنترل کیفیت محل جوشکاری درزها و بدنه پروفیل‌ها از مهم‌ترین بخش‌های فرآیند تولید پروفیل در کارخانه‌های معتبر است.

نقش فرآیند تولید در تعیین کیفیت و قیمت نهایی محصولات فولادی

فآیند تولید هم به‌صورت مستقیم با کیفیت مقاطع و پروفیل‌های فولادی ارتباط دارد و هم با قیمت این محصولات مرتبط است. دقت بالا در مراحل مختلف تولید، استفاده از تجهیزات مدرن و پیشرفته و کنترل سخت‌گیرانه کیفیت باعث می‌شود محصولات نهایی بدنه‌ای ابعاد دقیق، سالم و بدون عیب‌ونقص داشته باشند. مثلا فرآیند نورد گرم به تجهیزات پیشرفته‌تری نسبت به نورد سرد نیاز دارد؛ اما مقاطعی که به روش نورد گرم تولید می‌شوند، هم مقاومت بالاتری دارند و هم از نظر ظاهری اندازه‌های دقیق‌تر و سطح صاف‌تری دارند.

هرچقدر فرآیند تولید دقیق‌تر و پیشرفته‌تر باشد، قیمت تمام‌شده محصول نهایی نیز بالاتر خواهد بود. در مثالی که گفتیم، مقاطعی که به روش نورد گرم تولید می‌شوند، قیمت بالاتری نسبت به مقاطع تولیدشده با نورد سرد دارند. هزینه بالاتر تجهیزات، نیاز به نیروی انسانی ماهر، نیاز به انرژی بیشتر و زمان‌بر بودن فرآیند تولید باکیفیت مهم‌ترین علت‌های بالا بودن قیمت تمام‌شده مقاطع تولیدشده با فرآیندهای باکیفیت است.

تولید کننده؛ تعیین کننده قیمت؟

تولیدکننده تعیین‌کننده قیمت نهایی نیست اما نقش مهمی در تعیین قیمت مقاطع فولادی ایفا می‌کند. تولیدکننده‌ها قیمت پایه مقاطع فولادی را بر اساس هزینه تمام‌شده تولید و عواملی که در قسمت‌های قبلی نام بردیم، تعیین می‌کنند. این قیمت پایه تحت تأثیر بازار فولاد و نوسان‌های آن قرار می‌گیرد و تغییرات مختلفی را تجربه می‌کند. مثلا در صورت عرضه بالا و تقاضای پایین در بازار، حاشیه سود به حداقل می‌رسد و تولیدکننده‌ها مجبور می‌شوند محصولات را با نرخی نزدیک به قیمت پایه بفروشند. اما در صورت شرایط متضاد که عرضه کم‌تر از تقاضاست، اختلاف قیمت نهایی با قیمت پایه بیشتر می‌شود و مشتریان محصولات را با نرخ بالاتر خریداری می‌کنند. مشتری‌ها برای پیش‌بینی قیمت مقاطع فولادی هم باید به هزینه‌های پایه و نرخ‌های اعلام‌شده توسط تولیدکننده‌ها توجه داشته باشند و هم عوامل نوسان‌دهنده قیمت در بازار را زیر ذره‌بین قرار دهند.