کاهش ۸۹۲ میلیون دلاری صادرات فولاد ایران در ۱۱ ماهه ۱۴۰۳
- افت صادرات فولاد میانی و رشد صادرات مقاطع طویل
- روند صادرات مواد اولیه فولاد؛ حرکت به سمت خام فروشی؟
- محدودیت های انرژی، مانع اصلی صادرات فولاد
- راهکارهای پیشنهادی برای عبور از بحران صادراتی فولاد
- خطر کاهش ارزآوری فولاد در صورت ادامه روند فعلی
- بحران انرژی و افت تولید فولاد ایران؛ زنجیره تأمین در معرض خطر
- کاهش ۲ میلیون تنی تولید فولاد میانی؛ یک میلیارد دلار زیان برای صنعت فولاد
- تأثیر محدودیت های انرژی بر زنجیره فولاد؛ تأمین مواد اولیه به چالش کشیده شد
- تهدید کمبود عرضه فولاد در سال آینده؟
- راهکار چیست؟
- صنعت فولاد در دوراهی بحران یا اصلاحات اساسی؟
به گزارش آهن آنلاین - بررسی آمار جدید منتشرشده از سوی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران نشان می‌دهد که ارزش صادرات زنجیره فولاد کشور در ۱۱ ماهه سال ۱۴۰۳ با کاهش ۱۳ درصدی نسبت به مدت‌مشابه سال قبل، به ۶.۰۳۵ میلیارد دلار رسیده است. این افت معادل ۸۹۲ میلیون دلار است که نشان‌دهنده افزایش فشارهای داخلی و بین‌المللی بر صنعت فولاد کشور استت.
براساس این گزارش، صادرات فولاد ایران در ماه‌های اخیر تحت تأثیر دو عامل اصلی قرار گرفته است: محدودیت‌های انرژی که باعث کاهش تولید و در نتیجه کاهش عرضه برای صادرات شده و چالش‌های ارزی و تجاری که بازگشت ارز حاصل از صادرات را برای تولیدکنندگان دشوار کرده است.
افت صادرات فولاد میانی و رشد صادرات مقاطع طویل
آمارها نشان می‌دهد که فولاد میانی، به‌عنوان مهم‌ترین محصول صادراتی ایران، بیشترین کاهش حجم را داشته است. بیلت و بلوم با ۱۷ درصد افت و اسلب فولادی با ۲۹ درصد کاهش، بیشترین میزان کاهش صادرات را ثبت کرده‌اند. این درحالی است که صادرات مقاطع طویل فولادی ۱۴ درصد افزایش داشته است.
بااین‌وجود، گزارش‌های تحلیلی نشان می‌دهند که بخش قابل‌توجهی از رشد صادرات مقاطع طویل، ناشی از فعالیت کارت‌های بازرگانی اجارهای بوده است. این کارت‌ها که معمولاً در اختیار افراد غیرتولیدی قرار دارند، باعث کاهش سهم تولیدکنندگان واقعی از بازارهای صادراتی شده‌اند و از طرفی، به‌دلیل نبود نظارت کافی، ارزآوری این بخش را با چالش‌هایی روبه‌رو کرده‌اند.
روند صادرات مواد اولیه فولاد؛ حرکت به سمت خام فروشی؟
بررسی آمار صادراتی نشان می‌دهد که برخلاف کاهش صادرات محصولات نهایی، صادرات مواد اولیه زنجیره فولاد همچنان روندی افزایشی داشته است. صادرات کنسانتره و گندله سنگ آهن افزایش یافته و صادرات آهن اسفنجی و بریکت نیز با ۱۴ درصد رشد همراه بوده است.
نکته مهم اینجاست که بخش عمده‌ای از افزایش صادرات آهن اسفنجی در نیمه نخست سال رخ داده و در ماه‌های اخیر، به‌دلیل محدودیت‌های گازی، این روند کندتر شده است. اما در مجموع، آمارها نشان می‌دهد که صنعت فولاد ایران درحال حرکت به‌سمت افزایش خام‌فروشی و کاهش صادرات محصولات باارزش‌افزوده بالاتر است که می‌تواند در بلندمدت آسیب‌های جدی به ارزآوری این صنعت وارد کند.
محدودیت های انرژی، مانع اصلی صادرات فولاد
یکی از مهم‌ترین عواملی که صادرات فولاد ایران را تحت تأثیر قرار داده، بحران ناترازی انرژی و محدودیت‌های گاز و برق است. در ماه‌های سرد سال، بسیاری از واحدهای فولادی با کاهش سهمیه گاز مواجه شده‌اند و این موضوع، تولید را به‌شدت کاهش داده است. این درحالی است که واحدهای کوچک و متوسط بخش خصوصی، بیشترین آسیب را از این محدودیت‌ها دیده‌اند.
گزارش‌های کارشناسی نشان می‌دهد که قطعی‌های برق و گاز در ۱۱ ماهه سال جاری، باعث کاهش بیش از ۱.۵ میلیون تنی تولید فولاد کشور شده که معادل بیش از ۶۵۰ میلیون دلار از دست رفتن درآمدهای صادراتی است. این وضعیت درحالی رخ داده که فولاد یکی از معدود صنایع ارزآور کشور به‌شمار می‌رود و هرگونه کاهش در تولید و صادرات آن، می‌تواند بر تعادل ارزی کشور تأثیرگذار باشد.
راهکارهای پیشنهادی برای عبور از بحران صادراتی فولاد
باتوجه‌به آمارهای منتشرشده و تحلیل‌های انجام‌شده، مشخص است که صنعت فولاد ایران با چند چالش اساسی در حوزه صادرات روبه‌رو است: محدودیت‌های انرژی، مشکلات ارزی، نقش مخرب کارت‌های بازرگانی اجارهای و حرکت به‌سمت خام‌فروشی. برای برون‌رفت از این وضعیت، لازم است که اقدامات زیر در دستور کار قرار گیرد:
- تأمین پایدار انرژی برای صنایع فولادی: دولت باید برنامه‌ای مشخص برای مدیریت ناترازی انرژی و جلوگیری از قطعی‌های گاز و برق در فصول مختلف سال تدوین کند.
- حذف کارت‌های بازرگانی اجارهای: شفاف‌سازی فرآیند صادرات مقاطع فولادی و جلوگیری از فعالیت کارت‌های اجارهای می‌تواند به بهبود ارزآوری واقعی این صنعت کمک کند.
- اصلاح سیاست‌های ارزی: تسهیل بازگشت ارز حاصل از صادرات و ایجاد انگیزه برای تولیدکنندگان واقعی، می‌تواند از کاهش صادرات محصولات نهایی جلوگیری کند.
- کاهش وابستگی به صادرات مواد خام: برنامه‌ریزی برای افزایش ظرفیت تولید محصولات نهایی و ایجاد ارزش افزوده در زنجیره فولاد، می‌تواند از خطر خام‌فروشی جلوگیری کند.
خطر کاهش ارزآوری فولاد در صورت ادامه روند فعلی
گزارش ۱۱ ماهه صادرات فولاد کشور نشان می‌دهد که صنعت فولاد ایران در سال جاری با چالش‌های جدی مواجه بوده و کاهش ۸۹۲ میلیون دلاری درآمدهای صادراتی، زنگ خطری برای سیاست‌گذاران این حوزه است. اگر مشکلات مربوط‌به تأمین انرژی، سیاست‌های ارزی و نظارت بر فرآیندهای صادراتی برطرف نشود، احتمالاً در ماه‌های آینده شاهد کاهش بیشتر صادرات و افت درآمدهای ارزی از این صنعت خواهیم بود.
بحران انرژی و افت تولید فولاد ایران؛ زنجیره تأمین در معرض خطر
آمارهای جدید منتشرشده از سوی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، از افزایش نرخ افت تولید فولاد کشور در ۱۱ ماهه سال ۱۴۰۳ خبر می‌دهد. محدودیت‌های شدید برق و گاز، روند کاهش تولید را تشدید کرده و میزان افت تولید فولاد کشور را از ۴.۸ درصد در ۹ ماهه به ۶.۷ درصد در ۱۱ ماهه رسانده است. این روند نزولی، زنگ خطر جدی برای صنعت فولاد و صنایع وابسته به آن به‌صدا درآورده است.
کاهش ۲ میلیون تنی تولید فولاد میانی؛ یک میلیارد دلار زیان برای صنعت فولاد
یکی از مهم‌ترین نکات آماری در این گزارش، کاهش حدود ۲ میلیون تنی تولید فولاد میانی (شمش و اسلب) است که معادل یک میلیارد دلار از ارزش تولید این صنعت را از بین برده است. نکته قابل‌توجه این است که ۷۵ درصد این کاهش مربوط به تولید شمش فولادی است، که عمدتاً توسط واحدهای خصوصی کوچک و متوسط تولید می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که کارخانه های فولادی کوچک و متوسط بیشترین آسیب را از محدودیت‌های انرژی متحمل شده‌اند.
تأثیر محدودیت های انرژی بر زنجیره فولاد؛ تأمین مواد اولیه به چالش کشیده شد
بررسی آمارها نشان می‌دهد که تولید کنسانتره سنگ‌آهن افزایش یافته، اما تولید گندله کاهش داشته است. این مسئله می‌تواند در ماه‌های آینده مشکلاتی را در تأمین مواد اولیه موردنیاز فولادسازان ایجاد کند، چراکه گندله یکی از اصلی‌ترین خوراک‌های مصرفی برای تولید آهن اسفنجی است. میلگرد، یکی از مهم‌ترین محصولات مصرفی در صنعت ساختمان، بعد از شمش، بیشترین نرخ کاهش تولید را تجربه کرده است. این کاهش عمدتاً به رکود سنگین در بازار داخلی و افت صادرات مقاطع طویل فولادی مربوط می‌شود.
افزایش ظرفیت‌ها خنثی شد! باوجود اضافه‌شدن ظرفیت‌های جدید تولید آهن اسفنجی، آمارها نشان می‌دهد که محدودیت‌های شدید گازی باعث شده تا این ظرفیت‌های جدید عملاً بی‌اثر شوند. به‌عبارت‌دیگر، اگر تأمین پایدار گاز صورت نگیرد، سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در این بخش، بازدهی مورد انتظار را نخواهند داشت.
تهدید کمبود عرضه فولاد در سال آینده؟
باتوجه‌به روند فعلی، نگرانی‌ها درباره کمبود عرضه فولاد و تأثیر آن بر بازار داخلی در سال آینده افزایش یافته است. اگر کاهش تولید فولاد میانی و مقاطع طویل ادامه یابد، زنجیره تأمین فولاد دچار عدم تعادل شده و ممکن است شاهد افزایش قیمت برخی محصولات فولادی در بازار داخلی باشیم.
راهکار چیست؟
برای جلوگیری از تعمیق بحران در صنعت فولاد، چند اقدام اساسی باید در دستور کار قرار گیرد که شامل بهینه‌سازی تأمین انرژی برای صنایع فولادی، خصوصاً در فصل‌های سرد سال، کنترل صادرات مواد خام زنجیره فولاد (مانند کنسانتره و گندله) و اولویت‌دهی به تأمین نیاز داخلی و حمایت از واحدهای کوچک و متوسط که بیشترین آسیب را از محدودیت‌های انرژی دیده‌اند، است.
صنعت فولاد در دوراهی بحران یا اصلاحات اساسی؟
آمارها نشان می‌دهد که اگر روند فعلی ادامه پیدا کند، صنعت فولاد ایران نه‌تنها از رشد بازمی‌ماند، بلکه با مشکلات عمیق‌تری در تأمین مواد اولیه و افت ارزآوری مواجه خواهد شد. برای جلوگیری از این وضعیت، لازم است تصمیمات فوری برای مدیریت انرژی و تأمین پایدار گاز و برق در صنعت فولاد اتخاذ شود. در غیراین‌صورت، سال ۱۴۰۴ می‌تواند سالی سخت برای فولادسازان ایرانی باشد.
