چرا میلگرد بورسی از بازار آزاد جلو زد؟

به گزارش آهن آنلاین؛ بازار آهن‌ آلات ایران در هفته‌های اخیر وارد مرحله‌ای تازه از نوسان و عدم‌تعادل شده است؛ مرحله‌ای که در آن، فاصله میان قیمت‌های پایه در بورس کالا و نرخ‌های مؤثر بازار آزاد، بیش از هر زمان دیگری به چشم می‌آید. اجرای دستورالعمل جدید قیمت‌گذاری در بورس کالا، هم‌زمان با شتاب‌گیری نرخ ارز در تالارهای تجاری، معادلات سنتی بازار فولاد را دستخوش تغییر کرده و رفتار عرضه‌کنندگان و خریداران را وارد فاز تازه‌ای کرده است. رشد بی‌سابقه قیمت میلگرد در بازه‌ای کمتر از یک ماه، انتظارات فعالان بازار از معاملات بورس کالا را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده و این پرسش را به‌طور جدی مطرح کرده که آیا سازوکار جدید، به تعادل بازار کمک می‌کند یا خود به عاملی برای تعمیق رکود تقاضا تبدیل خواهد شد.

شکاف قیمتی؛ جایی که بورس از بازار جلو می‌زند

نگاهی به عرضه‌های امروز بورس کالا نشان می‌دهد که بیش از ۱۲۰ هزار تن انواع میلگرد با نرخ پایه حدود ۴۷ هزار و ۲۰۰ تومان (با احتساب مالیات بر ارزش افزوده) روی تابلو قرار گرفته است؛ نرخی که به‌طور میانگین حدود ۲ هزار تومان بالاتر از نرخ مؤثر بازار آزاد برآورد می‌شود. همین فاصله قیمتی معنادار، انتظارات فعالان بازار را به سمت سناریویی قابل پیش‌بینی سوق داده است: عدم استقبال از بخش قابل توجهی از عرضه‌ها، به‌ویژه عرضه‌های نقدی.
بازاری که در آن قیمت بورس بالاتر از بازار آزاد قرار می‌گیرد، عملاً انگیزه خرید را از مصرف‌کننده واقعی سلب می‌کند. در چنین شرایطی، حتی حجم بالای عرضه نیز نمی‌تواند ضامن انجام معاملات باشد و بورس کالا با پدیده‌ای مواجه می‌شود که در ظاهر پارادوکسیکال است؛ وفور کالا، اما فقدان تقاضای مؤثر. این وضعیت، بیش از آنکه ناشی از ضعف بازار مصرف باشد، بازتابی از عدم تطابق قیمت‌های پایه با واقعیت‌های جاری بازار آزاد است.

در کنار تحولات قیمتی بورس کالا بررسی نوسانات روزانه محصولات زنجیره آهن آلات در بازار آزاد نیز تصویر معناداری از فضای احتیاطی حاکم بر بازار ارائه می دهد. امروز قیمت میلگرد در بخش عمده ای از کارخانه ها بدون تغییر اعلام شد اما در برخی مبادی فروش کاهش هایی در بازه ۲۰۰ تا ۱۵۰۰ تومان به ازای هر کیلو مشاهده شد؛ کاهش هایی که بیش از آنکه نشانه آغاز یک اصلاح قیمتی باشد بازتابی از تلاش تولیدکنندگان برای حفظ جریان فروش در شرایط ضعف تقاضا ارزیابی میشود.

در بازار تیرآهن نیز وضعیت مشابهی حاکم بود؛ ثبات قیمتی در اکثر کارخانه‌های تولیدکننده تیرآهن در کنار کاهش نرخ در برخی سایزها که دامنه آن از حدود ۵۰ هزار تومان تا حتی یک میلیون تومان در هر شاخه گزارش شد. این رفتار قیمتی از یک سو بیانگر تردید بازار نسبت به تداوم رشد قیمت‌ها و از سوی دیگر نشانه ای از شکاف میان انتظارات تورمی و واقعیت مصرف دربازار آهن آلات است.

جهش یک‌ماهه میلگرد؛ اثر مستقیم دستورالعمل جدید

افزایش حدود ۷.۵ درصدی نرخ پایه میلگرد نسبت به هفته گذشته و رشد نزدیک به ۳ هزار تومان در هر کیلو، تنها یک آمار ساده نیست؛ بلکه نشانه‌ای روشن از شتاب بی‌سابقه قیمت‌ها از زمان اجرای دستورالعمل جدید بورس کالا است. این دستورالعمل، اگرچه از منظر تئوریک با هدف شفافیت و اصلاح سازوکار قیمت‌گذاری طراحی شده، اما در عمل هم‌زمان با جهش نرخ ارز تجاری، به بستری برای انتقال سریع‌تر فشارهای ارزی به قیمت فولاد تبدیل شده است.
آنچه امروز در بازار میلگرد دیده می‌شود، بیش از آنکه حاصل تغییرات بنیادین در عرضه و تقاضا باشد، نتیجه پیوند مستقیم قیمت‌های بورسی با نرخ ارز تالارهای تجاری است. به بیان دیگر، بازار فولاد در حال تجربه وضعیتی است که در آن، قیمت‌ها پیش از آنکه به رفتار مصرف‌کننده واکنش نشان دهند، به نوسانات ارزی پاسخ می‌دهند؛ واکنشی سریع، شتاب‌زده و گاه پیش‌دستانه.

ارز تجاری؛ موتور پنهان افزایش قیمت فولاد

در ماه‌های اخیر بارها تأکید شده که قیمت فولاد در بازار داخلی دیگر صرفاً تابع عرضه و تقاضا نیست. نقش نرخ ارز در تالارهای تجاری بانک مرکزی، به‌ویژه پس از اجرای سیاست‌های جدید ارزی، به عامل اصلی جهت‌دهنده قیمت‌ها بدل شده است. افزایش مستمر این نرخ، عملاً سکان هدایت قیمت میلگرد و سایر محصولات فولادی را در بورس کالا به دست گرفته و اجازه نمی‌دهد بازار به تعادل طبیعی خود بازگردد.
هدف‌گذاری برای تک‌نرخی شدن ارز، اگرچه در ظاهر اقدامی اصلاحی و بلندمدت تلقی می‌شود، اما تجربه دهه‌های گذشته نشان داده که اجرای شتاب‌زده این سیاست، اغلب به افزایش هزینه‌ها و فشار مضاعف بر بازارهای کالایی منجر شده است. تغییرات مدیریتی اخیر در بانک مرکزی نیز بر فضای انتظاری بازار افزوده و فعالان صنعت فولاد را در موقعیتی قرار داده که بیش از هر چیز، نظاره‌گر تحولات ارزی باشند؛ تحولاتی که مستقیماً در قیمت پایه بورس کالا بازتاب پیدا می‌کند.

تقاضای محتاط و آینده‌ای مبهم برای عرضه‌های نقدی

پیامد طبیعی این شرایط، تغییر رفتار تقاضا در بازار آهن‌آلات است. خریداران، به‌ویژه مصرف‌کنندگان نهایی، در مواجهه با قیمت‌هایی که از بازار آزاد پیشی گرفته‌اند، ترجیح می‌دهند دست نگه دارند و خریدهای خود را به تعویق بیندازند. این احتیاط، مستقیماً سرنوشت عرضه‌های نقدی در بورس کالا را تحت تأثیر قرار می‌دهد و احتمال عدم معامله بخش قابل توجهی از این عرضه‌ها را افزایش می‌دهد.
از سوی دیگر، محاسبات اولیه و شواهد موجود نشان می‌دهد که حتی در صورت تداوم ضعف تقاضا، مسیر افزایشی قیمت‌ها حداقل در کوتاه‌مدت متوقف نخواهد شد؛ چراکه محرک اصلی، یعنی نرخ ارز تجاری، همچنان در مسیر صعودی قرار دارد. این به آن معناست که بازار فولاد ممکن است وارد دوره‌ای شود که در آن، افزایش قیمت‌ها بدون پشتوانه تقاضای واقعی ادامه پیدا کند؛ وضعیتی که می‌تواند رکود مصرف را عمیق‌تر و بازگشت به تعادل را دشوارتر کند.

بورس کالا در آزمون تعادل

مجموع آنچه امروز در قیمت میلگرد بازار و بورس کالا دیده می‌شود، حاکی از ورود بازار آهن‌ آلات به مرحله‌ای حساس است. دستورالعمل جدید قیمت‌گذاری، اگرچه با نیت اصلاح ساختارها تدوین شده، اما در شرایط فعلی اقتصاد و با شتاب‌گیری نرخ ارز تجاری، به عاملی برای تشدید فاصله قیمتی میان بورس و بازار آزاد تبدیل شده است. ادامه این روند، نه‌تنها رفتار تقاضا را محتاط‌تر می‌کند، بلکه کارایی عرضه‌های بورسی را نیز زیر سؤال می‌برد. بازار فولاد اکنون بیش از هر زمان دیگری نیازمند ثبات در سیاست‌های ارزی و بازنگری در نحوه اثرگذاری نرخ ارز بر قیمت‌های پایه است؛ در غیر این صورت، حتی پرحجم‌ترین عرضه‌ها نیز نمی‌توانند تعادل را به بازاری بازگردانند که موتور اصلی قیمت‌سازی آن، بیرون از منطق عرضه و تقاضا می‌چرخد.