رکورد تازه صنعت فولاد اروپا؛ 92 درصد بازیافت سرباره و کاهش ۱۱.۴ میلیون تن CO₂

به گزارش آهن آنلاین، اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۴ یکی از چشمگیرترین دستاوردهای زیست‌محیطی و صنعتی خود را رقم زد؛ دستاوردی که نه در قالب یک سیاست کاغذی و نه در حد یک شعار سبز، بلکه در عمل و با داده‌های کاملاً ملموس ثبت شد. داستان از آن‌جایی آغاز می‌شود که صنعت فولاد اروپا، که همواره در معرض انتقادهای شدید به‌دلیل مصرف بالای انرژی و انتشار چشمگیر گازهای گلخانه‌ای بوده، توانست با رویکردی مبتنی بر اقتصاد چرخشی، ۹۲ درصد از سرباره فولادی تولیدشده را دوباره وارد چرخه تولید و ساخت‌وساز کند. رقمی که نه‌تنها یک رکورد تاریخی محسوب می‌شود، بلکه نشان می‌دهد رویکرد سبز دیگر یک انتخاب اختیاری نیست؛ بلکه به الزام و موتور محرک صنعت مدرن بدل شده است.

کاهش فشار بر صنعت سیمان با استفاده از سرباره

براساس گزارش‌های انجمن EUROSLAG و داده‌های رسمی منتشرشده، اروپا در سال ۲۰۲۴ حدود ۳۸ میلیون تن سرباره فولادی تولید کرد که ۳۵ میلیون تن آن به‌طور کامل بازیافت شد. در زمانی که جهان با بحران منابع طبیعی، فشار بر معادن، افزایش قیمت انرژی و تهدیدهای اقلیمی مواجه است، چنین نرخ بازیافتی به‌معنای واقعی کلمه یک «انقلاب خاموش» در صنعتی است که تصور می‌شد تغییر در آن بسیار کند و پرهزینه باشد.

این بازیافت گسترده تنها یک عدد نیست؛ پشت این ۹۲ درصد، پیامدهای بزرگی نهفته است. جلوگیری از استخراج ۴۰ میلیون تن سنگ طبیعی، کاهش ۱۱.۴ میلیون تن CO2، صرفه‌جویی بزرگ در انرژی، کاهش فشار بر صنعت سیمان، و بهبود نسبت‌های زیست‌محیطی در ساخت‌وساز، تنها بخشی از نتایج این عملکرد است. از سوی دیگر، آمار ۲۱.۵ میلیون تن سرباره کوره بلند با بازیافت ۱۰۰ درصدی، نشان داد که صنعت فولاد اروپا مرزهای قبلی خود را پشت سر گذاشته و در مسیر پایداری به نقطه‌ای رسیده که پیش‌تر تنها در گزارش‌های ایده‌آل از آن صحبت می‌شد.

این گزارش نگاهی جامع، ساده و کاملاً کاربردی به این تحول بزرگ دارد و نشان می‌دهد چگونه سرباره فولاد از یک ضایعه صنعتی به یک ستاره در اقتصاد چرخشی اروپا تبدیل شد.

بازیافت ۱۰۰٪ سرباره کوره بلند؛ ۲۱.۵ میلیون تن بدون حتی یک گرم هدررفت

در میان تمام بخش‌های صنعت فولاد، سرباره کوره بلند بیشترین سهم را در بازیافت سال ۲۰۲۴ به خود اختصاص داد. از مجموع کل سرباره‌های تولیدشده، حدود ۲۱.۵ میلیون تن متعلق به کوره بلندها بود و نکته خیره‌کننده اینجاست که این میزان به‌طور کامل، یعنی صد درصد، بازیافت شد. چنین رقمی در صنعتی که پیچیدگی‌های عملیاتی فراوان دارد، یک موفقیت کم‌نظیر است.

از این مقدار، ۲۰ میلیون تن مستقیماً وارد فرآیند تولید سرباره دانه‌ای شد؛ ماده‌ای که نقش کلیدی در صنعت سیمان و تولید کلینکر کم‌کربن دارد. باقی‌مانده این حجم یعنی حدود ۱.۵ میلیون تن، در حوزه‌های عمرانی و به‌عنوان پرکننده در بتن‌سازی، زیرسازی راه‌ها و پروژه‌های زیربنایی به‌کار گرفته شد.
این چرخه کامل نشان می‌دهد که کوره بلندها نه‌تنها منبع تولید فولاد هستند، بلکه در کنار آن ماده‌ای ارزشمند تولید می‌کنند که می‌تواند به کاهش مصرف سنگ‌آهک، رس و سایر مواد طبیعی کمک کند. این بخش از بازیافت، عملاً خط مقدم اقتصاد چرخشی در فولاد اروپا است.

ورود ۲۰ میلیون تن سرباره دانه‌ای به صنعت سیمان؛ پایان وابستگی به سنگ طبیعی؟

یکی از نقاط برجسته این گزارش، ورود عظیم ۲۰ میلیون تن سرباره دانه‌ای به صنعت سیمان است. این حجم بالا، که از سرباره کوره بلند تولید شده، سبب شد کارخانه‌های سیمان اروپا در سال گذشته تا حد قابل‌توجهی از وابستگی خود به استخراج سنگ طبیعی، به‌ویژه سنگ‌آهک، فاصله بگیرند.

صنعت سیمان، به‌طور سنتی یکی از آلاینده‌ترین صنایع جهان شناخته می‌شود. تولید کلینکر سهم بزرگی در انتشار CO2 دارد؛ زیرا هر تن کلینکر حدود یک تن دی‌اکسیدکربن آزاد می‌کند. اما ورود سرباره دانه‌ای، که دارای ویژگی‌های هیدرولیکی مشابه کلینکر است، باعث کاهش مصرف کلینکر، کاهش انتشار آلاینده‌ها و کاهش انرژی مصرفی شده است.

این تحول به‌قدری مهم است که بسیاری از کارشناسان اروپا معتقدند اگر روند جایگزینی کلینکر با سرباره ادامه یابد، احتمالاً طی یک دهه آینده صنعت سیمان اروپا چهره‌ای کاملاً متفاوت خواهد داشت؛ صنعتی کم‌کربن، کم‌مصرف و هماهنگ با مقررات سخت‌گیرانه اقلیمی.

سرباره فولادسازی و نرخ ۸۲٪ استفاده مجدد؛ از جاده‌سازی تا تولید کود

در کنار کوره بلندها، بخش فولادسازی و کارخانه‌های فولادی نیز سهم مهمی در بازیافت داشتند. از ۱۶.۵ میلیون تن سرباره فولادسازی تولیدشده، حدود ۱۳.۵ میلیون تن آن (معادل ۸۲ درصد) بازیافت یا مجدداً مصرف شد. این نرخ گرچه کمی پایین‌تر از کوره بلند است، اما با توجه به ماهیت متفاوت این سرباره‌ها، رقمی بسیار قابل‌توجه به‌شمار می‌آید.

مصارف این نوع سرباره گستره وسیعی دارد:

• ۹ میلیون تن در راه‌سازی
• ۲ میلیون تن در ساخت‌وساز ساختمان
• ۸۰۰ هزار تن در تولید کود کشاورزی
• ۱.۶ میلیون تن در فرآیندهای متالورژی
• ۱۰۰ هزار تن در سایر صنایع

این ترکیب مصرف نشان می‌دهد سرباره فولادسازی تنها یک محصول جانبی نیست، بلکه ماده‌ای چندمنظوره است که ارزش افزوده قابل‌توجهی ایجاد می‌کند. استفاده از آن در کودهای فسفاته و اصلاح خاک، یک کاربرد کمتر شناخته‌شده اما بسیار مهم است که در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته.

صرفه‌جویی ۴۰ میلیون تُنی در برداشت سنگ طبیعی؛ معدن‌کاران بازنده بزرگ ۲۰۲۴

بازیافت سرباره فقط به معنای جلوگیری از هدررفت مواد نیست؛ معنای بزرگ‌تر آن «نجات منابع طبیعی» است. بر اساس گزارش EUROSLAG، تنها در سال ۲۰۲۴، بازیافت سرباره باعث شد اروپا از برداشت ۴۰ میلیون تن سنگ طبیعی بی‌نیاز شود. این رقم برای صنعت معدن به‌معنای کاهش تقاضا، کاهش فروش و حتی کاهش سودآوری در بخش‌هایی است که سال‌ها بدون رقیب به کار خود ادامه داده بودند.

جلوگیری از برداشت این حجم سنگ طبیعی چند پیامد مهم دارد:

• کاهش تخریب محیط‌زیست
• کاهش مصرف سوخت در استخراج و حمل
• کاهش آلودگی هوا و آب
• حفظ زیستگاه‌های طبیعی

از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۴ نیز مجموعاً ۱.۲۱ میلیارد تن سنگ طبیعی کمتر برداشت شده که رقم آن به‌قدری بزرگ است که عملاً با استخراج چند ده معدن بزرگ برابری می‌کند. این بخش نشان می‌دهد که بازیافت نه‌فقط یک فرآیند صنعتی، بلکه یک سیاست زیست‌محیطی با اثرات عمیق است.

جلوگیری از انتشار ۱۱.۴ میلیون تُن CO₂؛ سرباره فولاد به ناجی اقلیم تبدیل شد

یکی از نقاط اوج این دستاورد بزرگ، کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن است. بر اساس آمار رسمی، بازیافت سرباره در سال ۲۰۲۴ سبب شد ۱۱.۴ میلیون تن CO2 کمتر وارد جو شود. برای مقایسه، این میزان برابر با حذف سالانه آلایندگی بیش از ۲.۵ میلیون خودرو است.

• دلیل این کاهش چشمگیر روشن است:
• کاهش نیاز به تولید کلینکر با آلایندگی بالا
• کاهش حمل‌ونقل مواد معدنی
• کاهش فعالیت‌های معدنی و عملیات پرانرژی
• استفاده از سرباره به‌عنوان جایگزین مواد اولیه پرکربن

درمقیاس بلندمدت، میزان CO2 کاهش‌یافته از سال ۲۰۰0 تا ۲۰۲۴ به ۳۱۹ میلیون تن رسیده؛ رقمی که هدف‌گذاری بسیاری از کشورها برای چندین سال است. این آمار نشان می‌دهد صنعت فولاد و آهن آلات اروپا، برخلاف تصور عمومی، در حال تبدیل‌شدن به یک موتور تحول اقلیمی است.