رکورد تاریخی قیمت میلگرد در سایه تحریم‌های فولادی
به گزارش آهن آنلاین؛ حدود ۵ روز گذشته اتحادیه اروپا رسماً تحریم‌های گسترده‌ای را علیه ایران بازگردانده و تجارت فولاد، آلومینیوم و سایر فلزات را ممنوع اعلام کرده است. تصمیمی که در نگاه اول ممکن است به‌عنوان یک تهدید بزرگ برای صنعت فولاد تعبیر شود، اما مرور داده‌ها و تجربه‌های گذشته نشان می‌دهد ماجرا پیچیده‌تر از آن است. تجارت فولاد ایران با اروپا سال‌هاست سهم ناچیزی در صادرات کشور دارد و کمتر از نیم درصد از حجم کل صادرات فولادی را شامل می‌شود. با این حال، اعلام رسمی این تحریم‌ها می‌تواند بازار را به شکل روانی تحت تأثیر قرار دهد و فعالان صنعت را به بازنگری در استراتژی‌های صادراتی و مسیرهای تجاری وادار کند. از سوی دیگر، در بازار داخلی نیز اتفاقات مهمی در حال رخ دادن است؛ از رکورد تاریخی معاملات میلگرد در بورس کالا تا افزایش تعرفه‌های صادراتی عراق که هرکدام می‌تواند بخشی از پازل آینده صنعت فولاد را ترسیم کند.
آیا اثرات تحریم فولاد اروپا محدود است؟
اگرچه اتحادیه اروپا با هدف مهار برنامه‌های هسته‌ای و بالستیک ایران، محدودیت‌های تازه‌ای بر صادرات و واردات فلزات اعمال کرده، اما بررسی داده‌های رسمی نشان می‌دهد تجارت فولاد ایران و اروپا در سال‌های اخیر عملاً نقشی در تراز بازرگانی نداشته است. سهم ایران از بازار فولاد اروپا کمتر از ۰.۳ درصد است و حتی واردات اسلب ایران به اروپا در سال گذشته تنها ۲۲ هزار تن بوده. این در حالی است که ظرفیت تولید فولاد ایران در هشت‌ماهه نخست ۲۰۲۵ بیش از ۱۹.۸ میلیون تن بوده است؛ رقمی که ایران را همچنان در جمع ده تولیدکننده بزرگ فولاد جهان نگه داشته است.
در واقع، تأثیر اصلی این تصمیم بیشتر از جنبه روانی و رسانه‌ای است تا اقتصادی. اتحادیه اروپا با چنین تصمیماتی بیشتر به دنبال هم‌راستایی سیاسی با ایالات متحده است تا اعمال فشار مستقیم بر صنعت فولاد ایران. در عمل، ایران طی سال‌های گذشته مسیرهای جایگزینی را در بازارهای آسیایی، آفریقایی و به‌ویژه کشورهای همسایه مانند عراق، ترکیه و افغانستان یافته است. از این منظر، می‌توان گفت تحریم‌های تازه اروپا نه تهدید، بلکه فرصتی برای بازتعریف روابط تجاری و گسترش دیپلماسی صنعتی به حساب می‌آید.
فشار عراق؛ چالش تازه صادرات فولاد ایران
در حالی که اروپا مرزهای تجاری خود را می‌بندد، در جنوب و غرب کشور نیز تحولات تازه‌ای در حال شکل‌گیری است. عراق که در سال‌های اخیر یکی از مقاصد اصلی صادرات میلگرد ایران محسوب می‌شد، تعرفه‌های وارداتی خود را تا ۳۶.۵ درصد افزایش داده است. دولت عراق با هدف حمایت از تولید داخلی، واردات از کشورهایی مانند ایران را محدود کرده و حتی ورود میلگرد از برخی مرزها را ممنوع کرده است.
این اقدام اگرچه در ظاهر به ضرر صادرات ایران تمام می‌شود، اما کارشناسان معتقدند مشکل اصلی از درون کشور نشأت می‌گیرد. ساختار صادرات فولاد ایران طی سال‌های اخیر با بی‌نظمی‌هایی مواجه شده؛ جایی که صادرکنندگان اصلی کنار رفته‌اند و واسطه‌ها و تجار تازه‌کار بدون تجربه کافی وارد میدان شده‌اند. این تغییر ترکیب باعث شده بخشی از ارز حاصل از صادرات به کشور بازنگردد و بازار با نوسان مواجه شود. به گفته فعالان بازار، نبود سیاست‌گذاری منسجم و نظارت بانک مرکزی بر پیمان‌سپاری ارزی، عملاً موجب شده سهم ایران در بازار عراق در حال کاهش باشد، در حالی که ظرفیت رقابت همچنان بالاست.
بازار داخلی زیر سایه هیجان دلار؛ رکورد تاریخی میلگرد
در داخل کشور، هم‌زمان با این تحولات خارجی، بازار آهن‌آلات روزهای پرنوسانی را تجربه کرده است. چهارشنبه گذشته بورس کالا شاهد رکورد تاریخی معاملات میلگرد بود؛ جایی که بیش از ۹۵ درصد از حجم عرضه با نرخ متوسط حدود ۴۰ هزار تومان (به‌علاوه مالیات بر ارزش افزوده) معامله شد. جهش نرخ دلار تا مرز ۱۱۶ هزار تومان و صعود قیمت طلا به نزدیکی ۱۱ میلیون تومان، فضای بازار را به‌شدت هیجانی کرده است. در چنین شرایطی خریداران و فروشندگان کمتر به دستورالعمل‌های جدید توجه نشان دادند و عمدتاً با ذهنیت حفظ ارزش دارایی وارد معامله شدند.
با این حال، کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند این روند هیجانی دوام چندانی نخواهد داشت. طبق دستورالعمل جدید بورس کالا، نرخ پایه عرضه نباید بیش از نرخ صادراتی باشد. در نتیجه، سقف نرخ پایه برای شمش و میلگرد احتمالاً در هفته‌های آینده تعدیل خواهد شد و بخشی از تب و تاب بازار فروکش می‌کند. به بیان دیگر، اگرچه تحریم‌های خارجی و هیجانات ارزی به‌طور موقت بازار را ملتهب کرده‌اند، اما در صورت مدیریت درست، این وضعیت می‌تواند به ثبات نسبی در معاملات فولاد منجر شود.
تحریم یا فرصت؟ مسیر پیش‌روی صنعت فولاد
تجربه نشان داده است که تحریم‌ها لزوماً به معنای فروپاشی نیستند. صنعت فولاد در سال‌های اخیر بارها توانسته مسیر خود را در شرایط محدودیت بازتعریف کند. اکنون نیز با وجود فشارهای اروپا و چالش‌های عراق، بازارهای جدیدی در آسیای میانه، شرق آفریقا و حتی آمریکای جنوبی می‌تواند هدف بعدی صادرکنندگان ایرانی باشد. در کنار آن، توسعه زنجیره ارزش در داخل کشور از تولید مواد اولیه تا محصولات نهایی می‌تواند به تقویت جایگاه جهانی ایران بینجامد.
به‌عبارتی، تحریم‌ها شاید در کوتاه‌مدت موانعی ایجاد کنند، اما در بلندمدت می‌توانند به محرکی برای اصلاح ساختار تجارت، افزایش شفافیت ارزی و ارتقای کیفیت محصولات تبدیل شوند. اکنون بیش از هر زمان دیگر، انعطاف‌پذیری و تصمیم‌گیری سریع کلید بقا و رشد صنعت فولاد در شرایط جدید است.
