چرا بدون اعتماد به بخش خصوصی، صنعت فولاد به بن بست می‌رسد؟
به گزارش آهن آنلاین ؛ صنعت فولاد و بازار آهن‌آلات ایران در سال‌های اخیر بیش از هر زمان دیگری با بحران‌های ساختاری و مدیریتی دست‌به‌گریبان بوده است. از یک‌سو کمبود مواد اولیه و ضعف در اکتشافات جدید، آینده این صنعت را تهدید می‌کند و ازسوی‌دیگر سیاست‌گذاری‌های ناکارآمد و قوانین دست‌وپاگیر، عملاً مانعی بر سر راه توسعه و صادرات محسوب می‌شوند. درهمین‌حال، نوسانات پی‌درپی قیمت آهن نیز به آیینه‌ای از این بحران‌ها تبدیل شده که به‌طور مستقیم بر مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان اثر می‌گذارد. مقامات و فعالان صنعت فولاد معتقدند راه عبور از این وضعیت، ترکیبی از اعتماد به بخش خصوصی، ارتقای کیفی تولید، و حمایت عملی از مصرف داخلی است.
کلید خروج از بحران در دستان بخش خصوصی
اظهارات اخیر رئیس انجمن سنگ آهن ایران نشان می‌دهد که واگذاری اکتشافات معدنی به بخش خصوصی می‌تواند نقطه عطفی در تحول صنعت فولاد باشد. مهرداد اکبریان معتقد است دولت باید نگاه حمایتی و تسهیل‌گرانه داشته باشد تا بخش خصوصی بتواند در حوزه‌ای مانند اکتشاف، که زیربنای تولید فولاد محسوب می‌شود، نقش‌آفرینی کند. این دیدگاه از آنجا اهمیت پیدا می‌کند که باوجود ذخایر عظیم معدنی، زیرساخت‌های مالی و فیزیکی کشور برای توسعه پایدار کافی نیست و تنها حضور فعال بخش خصوصی می‌تواند این شکاف را پر کند.
اکبریان همچنین تأکید می‌کند که توسعه اقتصادی و کیفی در تولید فولاد یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است. نگاهی به کشورهای منطقه مانند عمان و عربستان نشان می‌دهد آن‌ها در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری عظیمی برای تولید فولاد کیفی داشته‌اند، درحالی‌که ایران هنوز برای تأمین انرژی و تجهیزات تولید اقتصادی نیز با مشکل مواجه است. بنابراین، ورود بخش خصوصی درکنار تغییر رویکرد مدیریتی دولت نه‌تنها می‌تواند بحران‌های فعلی را کاهش دهد، بلکه اعتماد متقابل میان حاکمیت و تولیدکنندگان را نیز تقویت خواهد کرد.
جنگ اقتصادی با سلاح های کند سیاست گذاری
در نقطه مقابل نگاه توسعه‌محور انجمن سنگ آهن، رئیس انجمن فولاد بر جنبه دیگری از مشکلات تأکید دارد؛ او صنعت فولاد ایران را درگیر یک «جنگ اقتصادی» توصیف می‌کند که در آن قوانین و سیاست‌های داخلی همچنان متناسب با شرایط صلح تنظیم شده‌اند. بهرام سبحانی معتقد است این تناقض، بزرگ‌ترین مانع صادرات و توسعه به شمار می‌رود. الزام به عرضه در بورس کالا و تعیین قیمت‌های دستوری، نه‌تنها انگیزه تولیدکنندگان را تضعیف کرده، بلکه عملاً توان صادراتی کارخانه‌های فولاد را نیز کاهش داده است.
هزینه‌های بالای حمل‌ونقل، توزیع و محدودیت‌های داخلی باعث شده بخش بزرگی از توان رقابتی تولیدکنندگان فولاد هدر برود. از نگاه سبحانی، زمانی‌که امکان افزایش کمی تولید فراهم نیست، باید تمرکز بر ارتقای کیفی محصولات قرار گیرد. حرکت از تولید محصولات ساختمانی کم‌ارزش مانند میلگرد ساده به سمت فولادهای آلیاژی و محصولات با ارزش افزوده بالا، تنها راهی است که می‌تواند بازار داخلی را متعادل کند و صادرات را به مسیر پایدار بازگرداند. این تغییر رویکرد نیازمند سرمایه‌گذاری در خطوط تولید و نگاه بلندمدت به صنعت است؛ موضوعی‌که بدون همراهی سیاست‌گذاران و بازنگری در قوانین دست‌وپاگیر تحقق نخواهد یافت.
بازار آهن آلات؛ آیینه‌ای از تنش ها و نوسانات
نگاهی به وضعیت روزانه بازار آهن‌آلات نشان می‌دهد که نوسانات قیمت همچنان یک معضل جدی برای فعالان این بخش است. میلگرد در برخی کارخانه‌ها با ثبات همراه بوده، اما در نقاط دیگر افزایش ۱۰۰ تا ۵۰۰ تومانی را تجربه کرده است. تیرآهن نیز در محدوده ۳۰ تا ۲۰۰ هزار تومان رشد داشته و انواع ورق سیاه در بسیاری از کارخانه‌ها افزایش ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ تومانی را به ثبت رسانده‌اند. این تغییرات قیمتی نه‌تنها نشانه‌ای از بی‌ثباتی بازار است، بلکه انعکاسی از مشکلات عمیق‌تر زنجیره فولاد محسوب می‌شود.
وقتی سیاست‌گذاری‌ها به‌گونه‌ای است که عرضه‌وتقاضا به‌صورت طبیعی شکل نمی‌گیرد، بازار به‌سرعت تحت‌تأثیر کمبود مواد اولیه و فشارهای هزینه‌ای قرار می‌گیرد. مصرف‌کننده نهایی با افزایش قیمت روبه‌رو می‌شود، درحالی‌که تولیدکننده نیز از حاشیه سود منطقی محروم می‌گردد. این چرخه معیوب نشان می‌دهد که بدون اصلاح ساختاری در بخش اکتشاف، تأمین مواد اولیه و حذف موانع غیرمنطقی صادرات، نوسانات قیمتی ادامه‌دار خواهد بود و بازار آهن‌آلات همچنان بی‌ثبات باقی می‌ماند.
اکتشافات نوین و ارتقای کیفیت؛ راه آینده صنعت فولاد
نگاه معاون وزیر صمت بر این اساس استوار است که بدون شناسایی ذخایر جدید و تقویت اکتشافات، آینده زنجیره فولاد با کمبود مواد اولیه مواجه خواهد شد. او بر این باور است که اکتشاف باید از طریق بخش خصوصی و با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین دنبال شود. ایجاد پایگاه‌های داده زمین‌شناسی، به‌کارگیری هوش مصنوعی برای تحلیل اطلاعات و راه‌اندازی سامانه‌های کاداستر از جمله اقداماتی است که می‌تواند مسیر اکتشاف را متحول کند.
در کنار این موضوع، رشد کیفی تولید و تقویت مصرف داخلی به‌عنوان مکمل سیاست‌های توسعه‌ای اهمیت دارد. اگر فولاد ایران نتواند با استانداردهای جهانی رقابت کند، حتی درصورت وجود ذخایر کافی، جایگاه خود را در بازارهای بین‌المللی از دست خواهد داد. بنابراین، سیاست‌گذاران باید با ترکیبی از برنامه‌های حمایتی، مشارکت بخش خصوصی و ارتقای فناوری تولید، زمینه‌ای فراهم کنند تا صنعت فولاد ایران از یک تولیدکننده صرف محصولات ساختمانی به بازیگری جدی در عرصه فولاد کیفی و صادرات‌محور تبدیل شود.
آنچه از اظهارات فعالان و سیاست‌گذاران برمی‌آید، این است که صنعت فولاد ایران در نقطه عطف تاریخی قرار دارد. آینده این صنعت نه با افزایش کمی تولید، بلکه با اعتماد به بخش خصوصی، ارتقای کیفی و استفاده از فناوری‌های نوین رقم خواهد خورد. تنها با این رویکرد است که می‌توان بازار آهن‌آلات را از وضعیت ناپایدار کنونی خارج کرد و به سمت رشد پایدار هدایت نمود.
