استانبول میز مذاکره یا میدان مین؟ سایه تهدید بر بازار آهن آلات
به‌گزارش آهن آنلاین؛ در شرایطی که تنش‌ها پیرامون برنامه هسته‌ای ایران وارد مرحله حساسی شده، مذاکرات ایران با سه کشور اروپایی (آلمان، فرانسه و بریتانیا) موسوم به تروئیکای اروپایی، روز جمعه سوم مرداد در استانبول برگزار خواهد شد؛ نشستی که به باور ناظران می‌تواند سرنوشت مکانیسم ماشه و مسیر آینده گفت‌وگوهای هسته‌ای را تعیین کند.در فضای پر ریسک اقتصاد ایران چنین رویدادهایی اغلب به شاخص هایی حیاتی برای فعالان بازارهای صنعتی از جمله بازار آهن آلات تبدیل می‌شوند. در واقع، با توجه به اثر مستقیم تحریم‌ها بر واردات مواد اولیه، نقل و انتقال ارز، و صادرات محصولات فولادی، تصمیمات حاصل از این مذاکرات می‌تواند مسیر قیمت آهن آلات، سطح تقاضا، و حتی الگوی سرمایه‌گذاری در صنعت فولاد را تحت تأثیر قرار دهد.
مذاکراتی مطالبه‌گرانه در سایه تهدید ماشه
سخنگوی وزارت خارجه ایران این دور از گفت‌وگوها را مطالبه‌گرایانه توصیف کرده و بر حضور چهره‌های ارشد سیاسی از جمله مجید تخت‌روانچی و کاظم غریب‌آبادی تأکید کرده است. بهزاد صابری، مشاور وزیر خارجه و تنی چند از کارشناسان نیز این هیئت را همراهی خواهند کرد. گفته می‌شود محل برگزاری نشست میان استانبول و ژنو در حال چرخش بوده، اما نهایتاً ترکیه به عنوان میزبان انتخاب شده است.
در حالی که فرانسه، آلمان و انگلیس تهدید کرده‌اند تا پایان ماه اوت (۱۰ شهریور)، در صورت عدم پیشرفت ملموس از سوی ایران، مکانیسم ماشه را فعال خواهند کرد، تهران تلاش می‌کند از طریق مذاکره، راهی برای جلوگیری از بازگشت خودکار تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل بیابد. این تحریم‌ها در صورت فعال شدن اسنپ‌بک، می‌توانند تمامی دستاوردهای توافق برجام را عملاً از بین ببرند.
اروپا به دنبال بازیابی جایگاه، ایران در پی حفظ ابتکار عمل
به نظر می‌رسد اروپا تلاش دارد با تهدید به فعال‌سازی مکانیسم ماشه، جایگاه از دست‌رفته خود در مذاکرات هسته‌ای را بازیابد؛ به‌ویژه آنکه پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، نقش اروپا تا حد زیادی به حاشیه رانده شده بود. اما همزمان، ایران نیز با اتخاذ موضعی فعال، خواهان آن است که از موضع ضعف وارد این مذاکرات نشود. عباس عراقچی، معاون پیشین وزارت خارجه و از چهره‌های باسابقه مذاکرات، تأکید کرده که اگر اروپا به سمت فعال‌سازی اسنپ‌بک حرکت کند، نقش آن‌ها در آینده پرونده هسته‌ای ایران به پایان خواهد رسید.
این موضع‌گیری‌ها در حالی مطرح می‌شود که از نگاه برخی دیپلمات‌های اروپایی، بازگشت بدون وقفه ایران به مسیر دیپلماتیک می‌تواند مانع اجرایی شدن مکانیسم ماشه شود. اما این موضوع در ایران با تردیدهای جدی مواجه است. علی‌رغم تهدیدهای پیاپی سه کشور اروپایی، ایران بر این باور است که چنین اقدامی از سوی اروپا نه‌تنها موجب گشایش نخواهد شد، بلکه «تاریک‌ترین نقطه» در تاریخ روابط ایران و اروپا را رقم خواهد زد؛ نقطه‌ای که ممکن است هرگز قابل ترمیم نباشد. در چنین فضاهایی که خروجی مذاکرات مبهم و پرنوسان است، بازار آهن‌آلات معمولاً وارد یک فاز «تعلیق تاکتیکی» می‌شود؛ حالتی که در آن، خریداران و فروشندگان عمده دست به تصمیم‌گیری‌های قطعی نمی‌زنند و ترجیح می‌دهند یک کندل دیگر شکل بگیرد! این وضعیت، عملاً منجر به کاهش حجم معاملات، افزایش رفتارهای احتیاطی، و حتی تثبیت مصنوعی قیمت‌ها می‌شود؛ چرا که بخش بزرگی از بازیگران بازار، در حال رصد تحولات ژئوپلیتیکی هستند.
در حالی که ایران مذاکرات با اروپا را پیش می‌برد، در برابر پیشنهادهای غیررسمی برای گفت‌وگوی مستقیم با آمریکا همچنان محتاطانه رفتار می‌کند. سیدعباس عراقچی در گفت‌وگو با فاکس‌نیوز تصریح کرده بود که «ما از گفت‌وگو استقبال می‌کنیم، اما نه به‌صورت مستقیم.» او تأکید کرده است که اگر هدف گفت‌وگوها رسیدن به راه‌حلی برد برد باشد، ایران آماده است برای اثبات صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود، اقدامات اعتمادساز انجام دهد؛ مشروط بر آنکه تحریم‌ها نیز برداشته شوند.
در این چارچوب، هنوز چشم‌انداز مشخصی برای ازسرگیری مذاکرات مستقیم تهران و واشنگتن دیده نمی‌شود، به‌ویژه با توجه به موضع اخیر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، که تأکید کرده: «برای مذاکره با ایران، عجله‌ای نداریم.» در واقع، به نظر می‌رسد دو طرف بیش از آنکه در پی تعامل مستقیم باشند، به حفظ مواضع تاکتیکی خود تا موعدهای تعیین‌شده ادامه خواهند داد.
ابعاد حقوقی و فنی اسنپ‌بک؛ تهدیدی جدی اما نه فوری
از نظر فنی، مکانیسم ماشه یا همان اسنپ‌بک، به کشورهای عضو برجام اجازه می‌دهد که در صورت تخطی ایران از مفاد توافق، به‌صورت یک‌طرفه خواستار بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل شوند. نکته قابل‌توجه آن است که برخلاف سایر تصمیمات شورای امنیت، در این روند، هیچ کشوری از جمله روسیه و چین حق وتو ندارد. فعال شدن اسنپ‌بک به معنای بازگشت خودکار شش قطعنامه قبلی شورای امنیت خواهد بود که ایران را ملزم به تعلیق همه فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی، بازفرآوری و انتقال فناوری‌های حساس می‌کند.
اگرچه این قطعنامه‌ها به‌صورت مستقیم صادرات نفت یا دسترسی به سیستم مالی جهانی را مسدود نمی‌کنند، اما شبکه‌ای از محدودیت‌های حقوقی، تجاری و مالی را فعال خواهند کرد که عملاً اقتصاد ایران را هدف قرار می‌دهد. اروپا می‌تواند فعال شدن این تحریم‌ها را تا ۱۵ اکتبر (۲۳ مهر) به تعویق بیندازد، اما در نهایت، اگر مسیری جایگزین برای توافق پیدا نشود، احتمال اجرایی شدن آن وجود دارد.
اگر فرض کنیم مذاکرات استانبول به نتیجه‌ای مثبت برسد و اروپا از تهدید اسنپ‌بک عقب‌نشینی کند، می‌توان انتظار داشت آرامش نسبی در بازار ارز ایجاد شود؛ موضوعی که برای تأمین مواد اولیه و واردات تجهیزات مورد نیاز صنعت فولاد حیاتی است. در این سناریو، چشم‌انداز صادراتی فولادسازان نیز بهبود می‌یابد. در مقابل، اگر نشست به شکست بینجامد و مکانیسم ماشه فعال شود، می‌توان انتظار داشت شوک‌های روانی حاصل از آن، فشار مضاعفی بر بازار آهن‌آلات وارد کند؛ از افزایش هزینه مبادلات مالی گرفته تا اختلال در زنجیره تأمین.
استانبول؛ یک ایستگاه حیاتی، نه مقصد نهایی
با در نظر گرفتن همه جوانب، نشست پیش رو در استانبول را باید یک ایستگاه حیاتی در مسیر پرچالش دیپلماسی هسته‌ای ایران دانست. هرچند بعید است در همین نشست توافق نهایی حاصل شود، اما دستاوردهای آن می‌تواند مسیر ماه‌های پیش‌رو را روشن‌تر کند. اگر ایران موفق شود نگرانی‌های اروپا را تا حدی پاسخ دهد، شاید روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه به تعویق افتد یا حتی متوقف شود. اما اگر این مذاکرات به بن‌بست برسد، ممکن است دور تازه‌ای از تقابل‌ها آغاز شود؛ دورانی که نه‌تنها بر اقتصاد ایران، بلکه بر ساختار کل منطقه نیز تأثیرگذار خواهد بود.
