صنعت فولاد ایران در بزنگاه مذاکرات ایران و آمریکا
به گزارش آهن آنلاین- صنعت فولاد ایران در بزنگاه مذاکرات ایران و آمریکا: سرنوشت صنعت در گرو تحولات سیاسی و اقتصادی با آغاز مذاکرات ایران و آمریکا، صنعت فولاد ایران به‌عنوان یکی از صنایع استراتژیک و صادرات‌محور کشور، در شرایطی حساس و سرنوشت‌ساز قرار گرفته است. تحریم‌های اقتصادی، مشکلات داخلی و چالش‌های ساختاری، جلوه‌ای چند‌وجهی به آینده این صنعت داده است. بررسی وضعیت فعلی و سناریوهای احتمالی پیش رو، اهمیت این مذاکرات را برای اقتصاد ایران بیش از پیش آشکار می‌کند.
آغاز مذاکرات و واکنش مثبت بازارها
شروع رسمی مذاکرات میان ایران و آمریکا در هفته گذشته، امید به رفع تحریم‌ها و ایجاد گشایش اقتصادی را افزایش داد. هرچند جزئیات این مذاکرات هنوز مشخص نیست، اما واکنش بازارها نسبت به ادامه این گفت‌و‌گوها مثبت بوده است. کاهش نرخ ارز، بهبود شاخص‌های بورس و رشد معاملات در بازارهای پایه، نشان‌دهنده انتظارات فعالان اقتصادی نسبت به نتایج احتمالی این مذاکرات است. در این میان، صنعت فولاد به‌دلیل وابستگی شدید به صادرات و نیاز به دسترسی به بازارهای بین‌المللی، بیشترین تاثیر را از این شرایط گرفته است. فعالان این حوزه امیدوارند که رفع موانع تحریم‌ها، مسیر صادرات را هموار کند و امکان رشد درآمدهای ارزی از طریق افزایش صادرات فراهم شود.
چالش های داخلی و خارجی صنعت فولاد
صنعت فولاد ایران در سال‌های اخیر با مشکلات متعددی مواجه بوده است که برخی از آن‌ها به دلایل خارجی همانند تحریم‌های آمریکا و برخی دیگر به دلایل داخلی همچون ناترازی انرژی، سیاست‌های ارزی و مشکلات مدیریتی بازمی‌گردد.
- ناترازی انرژی: یکی از مهم‌ترین مشکلات این صنعت، قطعی برق و کمبود گاز است. این معضل در سال‌های اخیر بارها موجب کاهش تولید فولاد شده است. به‌ویژه در فصل گرما، صنایع فولادی و آهن آلات با قطعی برق مواجه می‌شوند که تاثیر مستقیم بر کاهش بهره‌وری و درآمد این حوزه دارد.
- مشکلات تخصیص ارز: کمبود ارز مورد نیاز برای واردات مواد اولیه و قطعات یدکی، از دیگر موانع پیشِ‌روی صنعت فولاد است. با وجود ارزآوری بالای صادرات فولاد، محدودیت‌های دولتی در تخصیص ارز به تولیدکنندگان، هزینه‌های این صنعت را افزایش داده و بر سود‌آوری آن تاثیر منفی گذاشته است.
- محدودیت‌های صادراتی: تحریم‌های آمریکا علیه ایران، مسیر صادرات فولاد را مسدود کرده و دسترسی به بازارهای جهانی را دشوارتر ساخته است. همچنین عدم عضویت ایران در گروه اقدام مالی(FATF) باعث محدود شدن کانال‌های مالی و صادرات محصولات فولادی شده است.
کاهش تولید و افت صادرات: آماری نگران کننده
آمارهای منتشر‌شده از عملکرد صنعت فولاد بیانگر شرایط بحرانی این عرصه است. طبق گزارش‌ها، تولید فولاد میانی ایران در سال گذشته با کاهش ۵.۷ درصدی به ۳۰ میلیون و ۲۸۵ هزار تن رسید. این کاهش معادل دو میلیون تن تولید کمتر بوده که ارزش آن برابر با یک میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. ازسوی‌دیگر، صادرات فولاد نیز ضربه سنگینی خورده است. آمارهای رسمی نشان می‌دهد ارزش صادرات زنجیره فولاد در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال پیش از آن، با کاهش ۱۳ درصدی به حدود ۶ میلیارد و ۳۵ میلیون دلار رسیده است. این افت، نتیجه مستقیم نحوه مدیریت داخلی و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها است.
تنش های سیاسی و تاثیر بر صادرات
کارشناسان براین باورند که تنش‌های سیاسی میان ایران و آمریکا، تاثیری جدی بر روند صادرات فولاد گذاشته است. کاهش تعداد کشتی‌های ورودی به خلیج فارس و خودداری بیش از ۵۰ درصد بنادر چین از تخلیه محموله‌های ایرانی، تنها بخشی از نتیجه این تنش‌ها بوده است. ازسوی‌دیگر، مردم و فعالان اقتصادی به کوچک‌ترین خبر مثبت از مذاکرات واکنش نشان می‌دهند. میزان این امیدواری‌ها نشان‌دهنده اثر مستقیم تحولات سیاسی بر عملکرد تجاری و صادراتی صنعت فولاد است. باتوجه‌به اینکه ظرفیت تولید فولاد در داخل کشور حدود دو برابر نیاز داخلی است، یافتن بازارهای خارجی برای صادرات این محصولات ضروری است. اما اگر تحریم‌ها ادامه پیدا کند، بخش عمده‌ای از این ظرفیت تولید بلااستفاد خواهد ماند و صنعت فولاد را به زیان‌دهی خواهد کشاند.
سند چشم‌انداز و هدف‌گذاری بلندمدت
صنعت فولاد ایران دارای اهداف ملی تعریف‌شده در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ است. براساس این سند، ایران باید به ظرفیت تولید ۵۵ میلیون تن و جایگاه هفتم جهانی دست یابد. اما دستیابی به این اهداف با چالش‌های جدی روبه‌رو است. بررسی‌ها نشان می‌دهد فاصله فعلی تولید فولاد در ایران با اهداف سند چشم‌انداز حداقل ۲۰ میلیون تن است. باتوجه‌به تحریم‌ها، کاهش صادرات، مشکلات داخلی و نبود برنامه‌ریزی موثر، تحقق این هدف در مهلت باقی‌مانده تقریبا غیرممکن به نظر می‌رسد. بااین‌حال، رفع تنش‌های سیاسی و خلق فرصت‌های جدید صادراتی می‌تواند بخشی از این اهداف بلندمدت را محقق کند.
راهکارهای خروج صنعت فولاد از بحران: از رفع تحریم تا توسعه زیرساخت ها
برای عبور از بحران و بهره‌گیری از پتانسیل‌های موجود در صنعت فولاد، دولت و فعالان این حوزه باید اقدامات متعددی را به‌طور همزمان اجرا کنند؛ از رفع تحریم‌ها و تسهیل صادرات به کمک مذاکرات خارجی و گشایش بازارهای جهانی گرفته تا سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی برای حل معضل ناترازی برق و گاز. همچنین توسعه بازارهای صادراتی غیرسنتی، به‌ویژه در کشورهای همسایه و آسیایی، می‌تواند وابستگی به بازارهای محدود را کاهش دهد. اصلاح سیاست‌های ارزی برای تخصیص شفاف ارز مورد نیاز تولیدکنندگان و حمایت استفاده از فناوری‌های نوین به‌منظور افزایش بهره‌وری و رقابت‌پذیری در سطح جهانی، از دیگر اقدامات حیاتی که باید در اولویت قرار گیرد.
صنعت فولاد ایران اکنون در بزنگاه مهمی قرار دارد که نتیجه مذاکرات ایران و آمریکا تاثیر مستقیم و طولانی‌مدتی بر آن خواهد گذاشت. رفع محدودیت‌ها و ایجاد گشایش در صادرات فولاد می‌تواند به بهبود وضعیت این صنعت کمک کند. اما در صورت عدم توافق، مشکلات داخلی و خارجی موجود، این صنعت استراتژیک را در معرض خطر قرار خواهد داد. تصمیمات سیاسی و اقتصادی پیش رو، سرنوشت صنعت فولاد را رقم خواهد زد.
