صنعت فولاد ایران زیر ضربه تعرفه های سنگین ترکیه؛ راه حل چیست؟
به گزارش آهن آنلاین - به صنعت فولاد ایران با چالش‌های متعددی روبه‌رو است؛ از ناترازی انرژی و رکود داخلی گرفته تا فشارهای خارجی که صادرات این محصول استراتژیک را محدود کرده‌اند. جدیدترین ضربه‌ای که به این صنعت وارد شده، تصمیم ترکیه برای اعمال تعرفه سنگین ۴۵ درصد بر واردات فولاد از ایران است؛ تصمیمی که نه فقط اقتصادی بلکه حاوی پیام‌های سیاسی مهم است و تأثیرات قابل‌توجهی بر آینده این صنعت و اقتصاد کشور خواهد داشت.
ترکیه و مسدود کردن مسیر صادرات فولاد ایران
در اقدامی که بسیاری آن را یک رفتار تبعیض‌آمیز می‌دانند، ترکیه تعرفه واردات فولاد از ایران را تا ۴۵ درصد افزایش داده است؛ تصمیمی که به‌طور مستقیم بازار صادراتی یکی از صنایع مهم ایران را هدف قرار داده است. برآوردها نشان می‌دهد که این اقدام ترکیه در سال گذشته، بیش از یک میلیارد دلار به صنعت فولاد کشور خسارت وارد کرده است. این رقم می‌توانست صرف توسعه زیرساخت‌های تولیدی، ایجاد اشتغال و تقویت جایگاه ایران در بازارهای منطقه شود، اما اکنون با محدودیت‌های صادراتی مواجه شده و بخش قابل‌توجهی از فرصت رشد اقتصادی در این حوزه از بین رفته است.
مزیت های نسبی ایران؛ قربانی ناترازی انرژی
ایران به‌عنوان یکی از بازیگران مهم منطقه در تولید فولاد، از مزیت‌های نسبی متعددی برخوردار است. دسترسی به منابع انرژی ارزان، نیروی کار ماهر، مواد اولیه کافی و موقعیت جغرافیایی مناسب از جمله مزیت‌هایی هستند که می‌توانند ایران را به یک صادرکننده برجسته فولاد در جهان تبدیل کنند. با وجود این، مشکلات داخلی، به‌ویژه بحران انرژی، موجب کاهش این ظرفیت شده است. قطعی‌های مکرر برق و گاز در فصول سرد و گرم، بسیاری از واحدهای فولادی را به حالت نیمه‌فعال یا غیرفعال درآورده است. این چالش‌ها نه تنها تولید داخلی را مختل کرده‌اند بلکه توان رقابت فولاد ایران در بازارهای بین‌المللی را نیز به‌شدت کاهش داده‌اند.
رکود داخلی؛ پنهان اما بحرانی
علاوه‌بر مشکلات انرژی، رکود داخلی به‌عنوان یک درد پنهان صنعت فولاد ایران عمل کرده است. کاهش ساخت‌وساز، افت تقاضای داخلی برای محصولات فولادی و بی‌ثباتی بازار ارز، موجب شده واحدهای تولیدی به‌دنبال راهکارهایی برای بقا باشند. در چنین شرایطی، بسیاری از تولیدکنندگان حتی حاضر به پذیرش تعرفه‌های سنگین صادراتی هستند تا بتوانند محصولات خود را به فروش برسانند. رکود داخلی نه تنها نتیجه یک اقتصاد ضعیف است، بلکه به‌طور مستقیم بر میزان تولید و بهره‌وری صنایع فولادی تأثیر گذاشته و آن را به مرز بحران نزدیک کرده است.
چالش های خارجی و فشارهای ژئوپلیتیک
تصمیم ترکیه برای افزایش تعرفه واردات فولاد از ایران، نشان‌دهنده فشارهای خارجی بر صنعت فولاد کشور است. این اقدام، محدودیت‌های موجود در دیپلماسی اقتصادی ایران را برجسته کرده و نیاز به استراتژی‌های مقابله‌ای را در این حوزه افزایش داده است. ترکیه به‌عنوان یکی از مشتریان اصلی فولاد ایران، اکنون با این اقدام نه تنها بازار ایران را محدود کرده بلکه فضای رقابت منطقه‌ای را به نفع خود تغییر داده است.
دیپلماسی اقتصادی؛ حلقه مفقوده سیاست گذاری
در شرایط کنونی، دیپلماسی اقتصادی به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم برای مدیریت بحران صنعت فولاد و آهن آلات شناخته می‌شود. براساس گزارش‌های کارشناسی، ایران باید به‌سرعت بازارهای جایگزین برای محصولات فولادی خود پیدا کند و بااستفاده از ابزارهای دیپلماتیک، سیاست‌های مقابله‌ای با تعرفه‌های تبعیض‌آمیز تدوین نماید. این امر مستلزم هماهنگی نزدیک بین وزارت امور خارجه، وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) و بخش خصوصی است.
ناتوانی در بهره برداری کامل از پتانسیل های صادراتی
با اینکه ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان فولاد در منطقه است، مشکلات داخلی و خارجی موجب شده بخش قابل‌توجهی از ظرفیت صادراتی کشور بلااستفاده باقی بماند. نبود استراتژی‌های مشخص در مدیریت بازارهای صادراتی، ضعف در مذاکرات منطقه‌ای و بی‌توجهی به فرصت‌های موجود در کشورهای همسایه و آسیایی، از جمله عواملی هستند که مزید بر علت شده‌اند. د حالی‌که بسیاری از کشورها در حال بهره‌برداری از بازارهای جهانی فولاد هستند، ایران هنوز نتوانسته موقعیت مناسبی برای محصولات خود در بازارهای جدید پیدا کند.
راهکارهای خروج از بحران
صنعت فولاد ایران برای عبور از بحران کنونی نیازمند یک رویکرد جامع است. در درجه اول، استفاده از ظرفیت‌های دیپلماتیک برای رفع محدودیت‌های تحمیلی و تعرفه‌های سنگین، باید در دستور کار قرار گیرد. ایجاد بازارهای صادراتی جدید، به‌ویژه در کشورهای همسایه و آسیایی، می‌تواند راهی برای کاهش وابستگی به ترکیه باشد. علاوه‌براین، اصلاح زیرساخت‌های انرژی، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین برای افزایش بهره‌وری و تدوین سیاست‌های حمایتی از تولیدکنندگان داخلی می‌تواند بخش فولاد را از وضعیت فعلی خارج کند.
ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های مورد نیاز نیز از دیگر اقدامات مهم محسوب می‌شود. ازسوی‌دیگر، توسعه دیپلماسی اقتصادی و ایجاد توافقات تجاری منطقه‌ای می‌تواند زمان‌بر باشد اما تأثیرات بلندمدت آن در تقویت جایگاه ایران در بازارهای بین‌المللی غیرقابل چشم‌پوشی است.
حاصل آنکه صنعت فولاد ایران به‌عنوان یکی از صنایع استراتژیک کشور، همواره تحت تأثیر فشارهای داخلی و خارجی بوده است. تصمیم ترکیه برای وضع تعرفه‌های سنگین، آخرین نمونه از چالش‌هایی است که این صنعت با آن مواجه شده است. باوجود مشکلات داخلی و رکود اقتصادی، ظرفیت‌های بالقوه ایران در تولید و صادرات فولاد بسیار زیاد است. اما بهره‌برداری از این ظرفیت‌ها نیازمند تغییر در سیاست‌گذاری، رفع موانع داخلی و تقویت دیپلماسی اقتصادی است. اقدامات سریع و مؤثر در این زمینه نه تنها به احیای صنعت فولاد کمک خواهد کرد، بلکه پیامدهای مثبت آن در اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی کشور نیز قابل توجه خواهد بود.
