چالش های صنعت فولاد ایران در مواجهه با محدودیت های انرژی
به گزارش آهن آنلاین- صنعت فولاد به‌عنوان یکی‌از ارکان حیاتی اقتصاد هر کشوری، نقشی کلیدی در تولید و اشتغال‌زایی ایفا می‌کند. ایران با داشتن منابع غنی معدنی، به‌ویژه در زمینه سنگ‌آهن، و ظرفیت‌های بالای تولید فولاد، یکی‌از کشورهای پیشرو در این صنعت در سطح منطقه به‌شمار می‌آید. این صنعت علاوه بر تأمین نیاز داخلی، از لحاظ صادرات نیز سهم قابل توجهی دارد که باعث شده فولاد ایران در بازارهای جهانی رقابت‌پذیر باشد. بااین‌حال، در سال‌های اخیر، این صنعت با چالش‌های مختلفی مواجه شده است که محدودیت‌های انرژی یکی‌از مهم‌ترین آنهاست.
بحران کاهش ظرفیت های صنعت فولاد
یکی‌از مسائل اصلی که در این مقطع زمان با آن روبه‌رو هستیم، کاهش بهره‌وری و کاهش استفاده از ظرفیت‌های نصب‌شده در صنعت فولاد است. اگرچه ایران دارای ظرفیت‌های تولید بالایی است، اما در عمل شاهد آن هستیم که درصد استفاده از این ظرفیت‌ها کمتر از استانداردهای جهانی است. استفاده ناکافی از ظرفیت تولید، که به آن درصد پوشش ظرفیت تولید گفته می‌شود، یکی‌از معیارهای کلیدی در ارزیابی وضعیت صنعت فولاد به‌حساب می‌آید. به‌طور معمول، در سطح جهانی این درصد باید در حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد باشد، در حالی که در ایران این میزان به حدود ۶۰ درصد رسیده است. این آمار نشان‌دهنده آن است که بخشی از ظرفیت تولید به دلایل مختلف از جمله محدودیت‌های انرژی به درستی بهره‌برداری نمی‌شود.
محدودیت‌های انرژی، به‌ویژه در بخش‌های برق و گاز، به‌عنوان یکی‌از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر صنعت فولاد در ایران شناخته می‌شوند. این محدودیت‌ها نه تنها بر توان تولیدی کارخانجات فولاد تاثیر می‌گذارند، بلکه فرآیندهای تولیدی را تحت‌الشعاع قرار داده و موجب کاهش کیفیت و افزایش هزینه‌های تولید می‌شوند. به همین دلیل، صنعت فولاد ایران به‌طور مداوم با بحران‌هایی مواجه است که در برخی مواقع این بحران‌ها باعث تعطیلی موقت برخی از کارخانجات یا کاهش شدت تولید در فصول خاصی از سال می‌شود.
در این میان، پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که وضعیت ناترازی انرژی در سال‌های آینده می‌تواند به‌مراتب پیچیده‌تر و بحرانی‌تر شود. به‌طورخاص، در بخش برق، پیش‌بینی می‌شود که در سال‌های آینده ناترازی بین تولید و مصرف انرژی افزایش یابد. این امر می‌تواند منجربه شروع زودتر محدودیت‌های برق و پایان دیرتر آن‌ها شود. به همین دلیل، کارخانه های تولید کننده فولاد مجبور خواهند بود برای حفظ تولید، به مصرف بهینه انرژی توجه بیشتری داشته باشند و از تجهیزات و فناوری‌های جدیدی بهره ببرند که بتوانند مصرف انرژی را به‌حداقل برسانند.
محدودیت‌های انرژی همچنین به‌طور مستقیم بر روند صادرات فولاد تاثیر می‌گذارند. وقتی که تولید فولاد در داخل با محدودیت مواجه باشد، طبیعتاً مقدار صادرات نیز کاهش می‌یابد. این امر به معنای از دست دادن بازارهای بین‌المللی و کاهش درآمدهای ارزی برای کشور است. علاوه‌براین، صنعت فولاد به‌عنوان یکی‌از صنایع مهم در تأمین مواد اولیه برای دیگر صنایع نظیر خودروسازی، ساختمان و ماشین‌آلات، در صورت کاهش تولید می‌تواند تاثیرات منفی بر این بخش‌ها نیز بگذارد.
نیاز صنعت فولاد به سیاستگذاری بلندمدت
یکی‌از نکات مهم در تحلیل وضعیت صنعت فولاد ایران، ضرورت پیش‌بینی ناترازی انرژی و ارزیابی دقیق آن است. این پیش‌بینی‌ها باید به گونه‌ای باشند که به تصمیم‌گیرندگان کمک کنند تا برنامه‌ریزی دقیقی برای تامین انرژی در این بخش صورت دهند. همچنین، باید به توسعه زیرساخت‌های انرژی توجه بیشتری شود تا در آینده صنعت فولاد بتواند با مشکل ناترازی انرژی مواجه نشود. این زیرساخت‌ها می‌تواند شامل توسعه پروژه‌های نیروگاهی جدید، بهبود سیستم‌های توزیع انرژی، و همچنین استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر باشد.
در نهایت، صنعت فولاد و آهن آلات ایران به‌عنوان یکی‌از صنایع استراتژیک کشور، نیازمند سیاست‌گذاری‌های جامع و بلندمدت است تا بتواند از ظرفیت‌های بالقوه خود بهره‌برداری کند و در رقابت‌های جهانی موفق باشد. بهبود وضعیت انرژی و استفاده بهینه از ظرفیت‌های تولید، تنها از طریق همکاری نزدیک بین دولت و بخش خصوصی ممکن است و باید به‌عنوان یکی‌از اولویت‌های اصلی کشور در نظر گرفته شود. این امر به نوبه خود موجب تقویت اقتصاد کشور و افزایش توان صادراتی در سطح جهانی خواهد شد.
بررسی وضعیت صنعت فولاد ایران در سایه محدودیت‌های انرژی
در همین خصوص، بهادر احرامیان، عضو هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد، در اظهارات خود با آهن‌آنلاین، به‌بررسی تاثیر محدودیت‌های انرژی بر صنعت فولاد ایران پرداخت. او با اشاره به اهمیت ارزیابی وضعیت تولید، توضیح داد: معیار سنجش صحیح تاثیر این محدودیت‌ها نباید صرفاً مقایسه تولید سال جاری با سال گذشته باشد. بلکه شاخص مؤثرتری برای ارزیابی وضعیت صنعت فولاد، درصد پوشش ظرفیت تولید است، چرا که این شاخص تصویری واقعی‌تر و دقیق‌تر از ماجرا ارائه می‌دهد.
به‌گفته احرامیان، درصد پوشش ظرفیت تولید در صنعت فولاد ایران، به‌معنای میزان استفاده از ظرفیت نصب‌شده، به حدود ۶۰ تا ۶۲ درصد رسیده است. این در حالی است که استاندارد جهانی در این حوزه حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد است. او تصریح کرد: این فاصله نشان‌دهنده کاهش استفاده از ظرفیت موجود در کشور است و بیانگر افت بهره‌وری صنعت فولاد ایران طی سال‌های اخیر است.
وی در ادامه، از نصب سالیانه ظرفیت‌های جدید تولید فولاد خبر داد و تاکید کرد: «این ظرفیت‌های جدید، تا حدی کاهش تولید سال‌های گذشته را جبران کرده‌اند. بااین‌حال، این موضوع تصویر واقعی از اثرات محدودیت‌ها را پنهان می‌کند. بنابراین، شاخص درصد پوشش ظرفیت که سال به سال روند نزولی دارد، معیار واضح‌تر و قابل‌اتکاتری برای بررسی وضعیت موجود است. احرامیان تأکید کرد که مقدار فعلی درصد پوشش ظرفیت در ایران نزدیک به پایین‌ترین میزان در سطح جهانی است و این مسئله نیازمند توجه فوری و جدی است.»
پیش‌بینی ناترازی انرژی در سال آینده
احرامیان در ادامه به‌وضعیت انرژی و تأثیر آن بر صنعت فولاد اشاره کرد: ما در سال آینده با ناترازی شدیدتر در بخش انرژی مواجه خواهیم بود. او تصریح کرد که نه تنها تحلیلگران بخش خصوصی، بلکه خود ارگان‌های دولتی مرتبط با گاز و برق نیز به اتفاق، از تشدید ناترازی انرژی در سال آینده سخن به میان آورده‌اند.
در حوزه برق، پیش‌بینی‌ها حاکی از افزایش حدود ۳۰ درصدی ناترازی در سال ۱۴۰۴ است. به‌گفته او، این میزان ناترازی از ۱۷ تا ۱۸ هزار مگاوات فعلی، به‌حدود ۲۵ تا ۲۶ هزار مگاوات افزایش خواهد یافت. این امر به معنای آن است که محدودیت‌های برقی زودتر آغاز می‌شوند و دیرتر به پایان می‌رسند. برآوردها نشان می‌دهد که محدودیت‌های برق از اردیبهشت‌ماه آغاز و تا شهریورماه ادامه یابد که تأثیر مستقیمی بر پایداری تولید در صنعت فولاد خواهد داشت.
همچنین درمورد ناترازی گاز، شرایط مشابهی پیش‌بینی شده است. به‌گفته احرامیان، در بدبینانه‌ترین سناریو، محدودیت‌های گاز از مهرماه سال آینده آغاز و احتمالاً تا اسفندماه ادامه خواهد یافت. این بدان معناست که تقریباً تمامی سال آینده با نوعی از چالش محدودیت انرژی مواجه خواهیم بود. این محدودیت‌ها نه تنها توان تولیدی صنعت فولاد، بلکه ظرفیت‌های صادراتی کشور را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.
چالش‌های پیش‌روی صنعت فولاد
در نهایت، احرامیان از نیاز جدی کشور به اصلاح زیرساخت‌ها و اتخاذ اقدامات اساسی برای جبران ناترازی برق و گاز سخن گفت. او هشدار داد: «در صورت تداوم وضعیت فعلی، توان رقابتی صنعت فولاد ایران در بازارهای جهانی کاهش خواهد یافت و از ظرفیت‌های ملی برای تولید و صادرات به خوبی استفاده نخواهد شد.»
او همچنین تاکید کرد که رویکردهای بلندمدت، همچون توسعه پروژه‌های نیروگاهی، بهینه‌سازی مصرف انرژی و استفاده از منابع جایگزین، می‌توانند استراتژی‌های مؤثری برای کاهش این مشکلات باشند. به‌گفته احرامیان، ناتوانی در مدیریت بحران انرژی نه تنها به صنعت فولاد، بلکه به کل اقتصاد کشور آسیب‌زده و باعث کاهش بهره‌وری و ارزش‌افزوده صنعتی خواهد شد.
احرامیان در پایان یادآور شد که صنعت فولاد ایران، به رغم ظرفیت‌های بالای موجود، برای حفظ جایگاه خود به پشتیبانی جدی‌تر در حوزه انرژی و سیاست‌گذاری‌های دقیق‌تر نیاز دارد. بدون این اقدامات، روند نزولی پوشش ظرفیت تولید و محدودیت‌های صادراتی منجربه از دست رفتن فرصت‌های اقتصادی کلیدی برای کشور خواهد شد.
