چرا آهن گران شد؟
افزایش قیمت آهن در بازار، بازتابی از چندین عامل پیچیده و به‌هم‌پیوسته است که در سطح جهانی و داخلی اتفاق می‌افتد. از یک سو، افزایش تقاضا ناشی از پروژه‌های ساختمانی بزرگ و نیاز زیرساختی کشورها باعث شده تا فشار تقاضا بر عرضه بیشتر شود و این موضوع به‌طور مستقیم بر قیمت تیرآهن و میلگرد نیز تأثیر گذاشته است. نوسانات نرخ ارز، به‌ویژه در کشورهای وابسته به واردات مواد اولیه یا محصولات میانی فولاد، خود به تورم قیمتی می‌افزاید، زیرا هزینه واردات و تولید افزایش می‌یابد. همزمان، قیمت مواد اولیه مانند سنگ آهن نیز در بازار جهانی افزایشی بوده، که خود به بالا رفتن هزینه‌های تولید فولاد و در نتیجه افزایش قیمت تیرآهن و میلگرد انجامیده است. سیاست‌های تجاری نظیر اعمال تعرفه‌ها و محدودیت‌های وارداتی، تلاش برای محافظت از صنایع داخلی در برابر رقابت خارجی تلقی می‌شود، اما این اقدامات می‌تواند به افزایش قیمت‌ها در بازار داخلی بینجامد. افزون‌براین، هزینه‌های روبه‌رشد تولید اعم از: انرژی، نیروی کار و تکنولوژی‌های جدید تولید نیز به سهم خود فشار قیمت‌ها را بیشتر کرده‌اند. در نهایت، رقابت ناعادلانه در بازارهای جهانی، ناشی از یارانه‌های سنگین و قیمت‌گذاری پایین توسط برخی کشورها، بازار داخلی را نه تنها به چالش کشیده که به افزایش قیمت‌ها کمک کرده، چراکه شرکت‌های داخلی برای بقا مجبور به افزایش قیمت آهن آلات شده‌اند. این پیچیدگی‌ها نشان می‌دهند که چرا قیمت آهن می‌تواند تا این حد حساس و متغیر باشد، و چرا پایدار ماندن در چنین بازاری نیازمند تحلیل دقیق و سیاست‌گذاری‌های سنجیده است.
نوسانات اقتصادی و سیاسی
پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده در سال 2016 تأثیرات گسترده‌ای بر بازارهای جهانی داشته است. نتیجه این انتخابات باعث تغییرات سیاست‌های تجاری و اقتصادی بین‌المللی شد، که تاثیر آن بر بازارهای مالی و کالایی، به‌خصوص در کشورهایی که به‌شدت تحت تأثیر سیاست‌های آمریکا بودند، به‌وضوح دیده شد. افزایش نرخ ارز در ایران، که ناشی از عدم اطمینان بازار و تبعات سیاست‌های اقتصادی جدید بود، فشار بر تولیدکنندگان داخلی را بیشتر کرده و هزینه واردات مواد اولیه را افزایش داده است.
نوسانات اقتصادی و سیاسی تأثیرات چشمگیری بر بازار فولاد در سال 2024 داشته است. این تأثیرات نه‌تنها به‌علت تغییرات قیمت ارز، بلکه به‌دلیل سیاست‌های تجاری و تحریم‌های بین‌المللی و بحران‌های ژئوپلیتیکی نیز عمیق‌تر شده‌اند. در سطح جهانی، تغییرات اقتصادی و سیاسی منجر به نوساناتی در تأمین و تقاضا برای فولاد شده است که به نوبه خود بر قیمت‌ها و عرضه تأثیر گذاشته است.
یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر بازار فولاد، نوسانات ارز است. در کشورهایی که به واردات مواد اولیه فولاد وابسته هستند، مانند ایران، افزایش یا کاهش قیمت ارز می‌تواند به‌سرعت هزینه تولید را تغییر دهد. برای مثال، نوسانات نرخ ارز در ایران به‌ویژه پس از تغییرات سیاسی و تحریم‌ها، تأثیر زیادی بر هزینه‌های واردات مواد اولیه مانند: سنگ‌آهن و آهن‌اسفنجی گذاشته است. این افزایش هزینه‌ها معمولاً به افزایش قیمت فولاد در بازار داخلی منجر می‌شود.
علاوه‌بر‌این، سیاست‌های تجاری ایالات متحده به‌ویژه تعرفه‌هایی که بر واردات فولاد از کشورهای مختلف وضع شده است، بر تعادل بازار فولاد جهانی تأثیر گذاشته است. این تعرفه‌ها موجب شده است که برخی کشورهای صادرکننده فولاد نتوانند به‌راحتی محصولات خود را به بازار آمریکا صادر کنند و این خود فشار مضاعفی به عرضه فولاد در بازارهای جهانی وارد کرده است. درهمین‌حال، کشورهای واردکننده فولاد به‌ویژه کشورهای در حال توسعه که نیاز به واردات فولاد دارند، مجبور به پرداخت هزینه‌های بیشتری برای واردات این محصول شده‌اند.
بحران‌های ژئوپلیتیکی نیز تأثیرات بزرگی بر بازار فولاد داشته‌اند. بحران‌هایی مانند جنگ‌ها یا ناآرامی‌های سیاسی در مناطقی مانند خاورمیانه و اروپا، موجب اختلال در زنجیره تأمین و حمل‌ونقل فولاد شده است. این اختلالات می‌توانند قیمت فولاد را افزایش دهند چرا که تولیدکنندگان مجبور به تأمین مواد اولیه از منابع دیگر با قیمت‌های بالاتر می‌شوند.
در ایران، نوسانات بازار ارز و تحریم‌های بین‌المللی به‌ویژه در صنعت فولاد خود را به‌وضوح نشان داده است. تحریم‌ها موجب کاهش دسترسی به بازارهای صادراتی و تأمین‌کنندگان مواد اولیه شده و در نتیجه فشارهای اقتصادی را بر تولیدکنندگان داخلی افزایش داده است. در کنار این، هزینه‌های بالای واردات مواد اولیه و مشکلات در تأمین قطعات و تکنولوژی‌های مدرن برای تولید فولاد، باعث شده تا تولیدکنندگان داخلی نتوانند به ظرفیت‌های بهینه خود دست یابند. این مسائل در کنار کاهش صادرات فولاد از ایران، موجب افزایش قیمت‌ها در بازار داخلی شده است.
در مجموع، نوسانات اقتصادی و سیاسی در سطح جهانی و داخلی به‌طور مستقیم بر بازار فولاد تأثیر گذاشته است. افزایش هزینه‌های واردات، بحران‌های ژئوپلیتیکی و تحریم‌ها، عواملی هستند که به افزایش فشار اقتصادی بر تولیدکنندگان داخلی و افزایش قیمت فولاد منجر شده‌اند. این وضعیت به‌طورخاص در کشورهای در حال توسعه و صادرکنندگان عمده فولاد مانند ایران و چین برجسته‌تر است.
وضعیت بازار آهن و قیمت میلگرد
در بازار آهن و فولاد ایران، میلگرد به‌عنوان یک شاخص اصلی شناخته می‌شود. بااینکه در برخی مبادی فروش شاهد ثبات یا حتی کاهش جزئی قیمت میلگرد بودیم، اما کاهش کلی تقاضا و محدودیت نقدینگی باعث شده است تا بازار با انباشت محصولات و عدم جذابیت قیمتی روبرو شود. این وضعیت منجر به پایین‌آمدن تمایل به خرید و سرمایه‌گذاری در بخش‌های تولیدی و مصرفی شده است.
بحران انرژی و تأثیر بر تولید
بحران انرژی ناشی از قطعی‌های مکرر برق و گاز، به‌ویژه در واحدهای احیای مستقیم فولاد، چالشی بزرگ برای صنعت فولاد ایران محسوب می‌شود. این قطعی‌ها تولید آهن اسفنجی، ماده حیاتی در تولید شمش فولادرا تحت تأثیر قرار داده و باعث کاهش تولید و متعاقباً کمبود عرضه در بازار شده است. در نتیجه، افزایش قیمت‌ها و پایین آمدن عرضه شمش و میلگرد به بازار تغییر زده‌اند.
چالش‌های تولید و صادرات
محدودیت‌های اعمال شده بر صادرات به‌همراه کاهش تقاضای جهانی، فشار بر کارخانه های تولیدکننده فولاد ایران را افزایش داده است. شرایط رقابت با تولیدکنندگان چینی، که اغلب از مزیت‌های هزینه‌ای بیشتری برخوردارند، به دشواری‌های موجود اضافه کرده است. همچنین، نبود نقدینگی کافی در بازار داخلی توان بسیاری از واحدهای تولیدی را برای ادامه فعالیت کاهش داده است.
پویایی بازار و معاملات بورس کالا
در شرایط فعلی، بسیاری از معاملات میلگرد و دیگر محصولات فولادی در بورس کالای ایران به‌صورت اعتباری انجام می‌گیرند. این وضعیت به‌دلیل کمبود نقدینگی بخشی از خریداران رخ داده و باعث شده معاملات عمدتاً اعتبارمحور باشند. اغلب خریداران ترجیح می‌دهند به‌جای بورس، به بازار آزاد روی بیاورند، چرا که قیمت‌ها و شرایط معامله در بورس به اندازه بازار آزاد جذابیت ندارد.
چشم‌انداز آینده
در این چشم‌انداز قرمز، بهبود شرایط در کوتاه‌مدت برای صنعت فولاد ایران مشکل به‌نظر می‌رسد. رفع بحران انرژی، بهبود نقدینگی و تثبیت شرایط ارزی و تجاری جهانی می‌تواند موثر باشد. بااین‌حال، نیاز به سیاست‌گذاری‌های جامع و هماهنگ برای برون‌رفت از مشکلات فعلی احساس می‌شود. این شامل اصلاحات زیرساختی، تسهیل تجارت بین‌المللی و ثبات‌بخشی به وضعیت ارزی کشور است. بهبود شرایط صنعت فولاد، با اجرای برنامه‌هایی منسجم و هماهنگ در این حوزه‌ها، می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای رشد و توسعه فراهم کند.
ظرفیت مازاد و رقابت ناعادلانه تهدیدی برای آینده صنعت!
گزارشی از نشست اخیر کمیته فولاد سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) نگران‌کننده‌ترین چالش‌ها و تغییرات در بازار جهانی فولاد را مورد بررسی قرار داده است. مشکلات اصلی شامل رقابت ناعادلانه، افزایش ظرفیت مازاد تولید و دور زدن قوانین حمایتی تجاری هستند. در بازار داخلی ایران، نوسانات قابل‌توجهی دیده می‌شود، از جمله کاهش قیمت میلگرد که ناشی از کاهش تقاضا، نوسانات نرخ ارز و رقابت شدید است.
نرخ ارز در هفته گذشته نوساناتی داشت که بر قیمت‌گذاری مواد اولیه و هزینه‌های تولید فولاد تأثیر گذاشته است. کاهش قیمت میلگرد اگرچه می‌تواند برای پروژه‌های ساختمانی فرصتی ایجاد کند، اما ازسوی‌دیگر ممکن است به کاهش حاشیه سود تولیدکنندگان منجر شود.
جلسه اخیر OECD نشان می‌دهد که تقاضای جهانی فولاد در سه سال گذشته افت کرده است و نگرانی‌ها پیرامون مسائل کلان اقتصادی، تنش‌های ژئوپلیتیکی و کاهش تقاضای چین بالا رفته است. چین به‌عنوان بازیگر اصلی بازار فولاد، با افزایش صادرات خود موجب بی‌ثباتی بازار شده است.
پیش‌بینی می‌شود تقاضای جهانی فولاد در سال ۲۰۲۵ بهبود یابد، اما همچنان خطراتی ناشی از رقابت ناعادلانه و ظرفیت مازاد وجود دارد. برای مقابله با این چالش‌ها، توافق بر همکاری بیشتر و توسعه ابزارهای شناسایی الگوهای تجاری مشکوک پیشنهاد شده است.
