میلگرد رکابی، انواع و کاربردهای آن‌

نقش میلگردها در ساخت سازه‌های بتنی بسیار مهم و کاربردی است. میلگردها باعث بالا رفتن استقامت و مقاومت سازه‌ها در برابر انواع زلزله، سیل و تکانه‌های شدید می‌شود. میلگرد رکابی یکی از انواع میلگرد است که شبیه به U لاتین است و لبه‌های آن به اندزه 180 درجه خم می‌شود که به صورت قلاب در آمده است. 
از آنجایی که لبه‌های این نوع میلگرد مانند آستین رکابی می‌شود، به آن میلگرد رکابی می‌گویند. در این مقاله به تشریح موضوع میلگرد رکابی، انواع میلگرد رکابی و نیز کاربرد میلگرد رکابی پرداخته شده است. توصیه می‌شود برای کسب اطلاعات کامل درباره میلگرد رکابی تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.

میلگرد رکابی چیست

میلگرد رکابی در واقع نوعی آرماتور U شکل است که از طریق فرآیند خمکاری، قلاب‌هایی در دو سر آن ایجاد می‌شود. این میلگرد در ايجاد و تنظیم فاصله بین دو شبکه آرماتور کاربرد دارد. کاربرد میلگرد رکابی به طور مستقیم در ساخت المان‌های سازه‌ای نیست و بیشتر جهت استحکام بخشیدن به سازه‌های بتنی، از آن استفاده می‌شود. 
گاهی وقت‌ها می‌توان با تغییر شکل میلگرد U به شکل‌های متفاوت در ساخت المان استفاده کرد. هنگامی که طول ساق‌های میلگرد U به اندازه لازم نباشد، طول مهاری به صورت مستقیم قابلیت اجرا ندارد، در این شرايط دو سر آرماتور را به صورت قلاب با زاویه 180 درجه خم می‌کنند تا به شکل رکابی درآید.

فرآیند خمکاری چیست

با توجه به‌ این‌که میلگردها جز پرمصرف‌ترین مصالح ساختمانی هستند، نیاز به تغییر شکل در آن‌ها جهت مصارف کاربردی زیاد است. فرایندی که طی آن در میلگرد ساده، خم‌هایی با زوایای گوناگون ایجاد می‌شود و میلگرد تغییر شکل پیدا می‌کند خمکاری می‌گویند.

در این عملیات می‌توان میلگردها را توسط خمش به شکل‌های گوناگون درآورد. در نتیجه می‌توان انواع مختلف میلگرد را تولید کرد. 

انواع میلگرد رکابی

گاهی لازم می‌شود میلگرد رکابی جهت استفاده در المان‌های سازه‌ای تغییر شکل دهد و به شکل‌های گوناگون درآید. هر کدام از این شکل‌ها، نوعی از میلگرد رکابی را به وجود می‌آورد. برای آرماتوربندی فونداسیون‌ها، سقف‌ها، تیرها و ستون‌ها می‌توان از انواع میلگرد رکابی استفاده کرد. از این رو لازم است با انواع میلگرد رکابی بیشتر آشنا شوید. 
به طور کلی کاربرد میلگرد رکابی با شکل‌های متفاوت در اعضای بتنی مسلح امری ضروری است. بعضی از انواع میلگرد در اثر خم‌کاری و تغییر شکل ظاهری، شامل موارد زیر است.

میلگرد اوتکا

میلگرد اوتکا یا عصایی یکی از انواع میلگرد U شکل است که در آرماتورهای بتنی کاربرد دارد و یا این‌که بر روی بال پایینی تیرهای فولادی قرار می‌گیرد. شکل ظاهری این میلگرد شبیه به عصا است. از ویژگی‌های این میلگرد می‌توان به قابل استفاده بودن بر روی هر نوع تیرچه‌ای اشاره کرد. کاربرد میلگرد اوتکا در سقف‌بندی باعث استحکام سقف می‌شود و همچنین از ترک خوردن آن محافظت می‌کند. این میلگرد از افت و خیز بیشتر سقف جلوگیری می‌کند و همچنین دامنه لرزش‌ها و ارتعاشات را کم می‌کند. 

میلگرد ممان منفی

یکی دیگر از انواع میلگرد رکابی، میلگرد ممان منفی است. این میلگرد از لحاظ شکل ظاهري شبیه به گردن اردک است. علت نامگذاری این میلگرد به دلیل تحمل میلگرد منفی است که میلگردهای فشاری به کار رفته در خود سازه، قادر به تحمل آن نیستند. میلگرد ممان منفی روی هر تیرچه‌ای قابل اجرا است و دارای خم با زاویه عمود است.

میلگرد خاموت

هنگامی که از میلگرد U در جهت عمود بر میلگرد طولی استفاده می‌شود به آن خاموت می‌گویند. پرمصرف‌ترین خاموت‌ها سایز 8 و 10 است. در واقع نقش خاموت، محافظت از المان‌های بلند و قائم اطرافش است‌. می‌توان گفت خاموت سبب بالا رفتن مقاومت سازه در برابر نیروهای برشی و پیچشی می‌شود. 

میلگرد خرک

میلگرد خرک، میلگرد U شکلی است که زاویه خمش دو سر آن در خلاف جهت یکدیگر است. میلگرد خرک در پی‌ریزی بتن نقشی ندارد و از آن در جهت پایدار کردن و استحکام بخشیدن به مش فوقانی فونداسیون استفاده می‌شود. روش اجرای این میلگرد به این صورت است که بعد از اجرایی شدن مش تحتانی، میلگرد خرک برای ایجاد فاصله بین دو مش اجرا می‌شود. 

میلگرد سنجاقی 

یکی دیگر از انواع میلگرد رکابی، میلگرد سنجاقی است که بر اساس میزان خمیدگی که در دو سر میلگرد ایجاد می‌شود خود نیز دارای انواع مختلفی است. در زیر به توضیح انواع میلگرد سنجاقی پرداخته می‌شود.
در واقع میلگرد سنجاقی از دو انتهای خمیده با زوایای متفاوت تشکیل شده است. به بیانی دیگر خاموت سنجاقی نوعی از میلگرد رکابی است که دارای ابعاد ظریف و باریک است. دو طرف این میلگرد خمیده است و حالت سنجاقی دارد. بهترین میلگرد برای ساخت خاموت سنجاقی میلگردهای آجدار است. مهندسین سازه بر اساس نقشه ساختمان ابعاد میلگرد را تعیین می‌کنند.

اجرای میلگرد سنجاقی 

اجرای میلگرد سنجاقی در سازه، طی دو مرحله اجرا می‌شود که مرحله اول شامل تعیین تعداد میلگرد مصرفی است. تعداد سنجاقی‌ها بر اساس محاسبات مهندس عمران با توجه به تعداد میلگردهای طولی که در مجاورت یکدیگر قرار دارند تعیین می‌شود. 

مرحله دوم، بکارگیری انواع میلگرد رکابی است. در این مرحله میلگرد سنجاقی با خم 90 درجه در محل مناسب قرار می‌گیرد و با فاصله استاندارد بر روی یکدیگر قرار می‌گیرند. در نهایت سنجاقی‌ها با خم یک طرفه قائم، بر روی آن قرار می‌گیرد. 

طرز ساخت میلگرد سنجاقی 

برای تهیه میلگرد سنجاقی از میلگردهای نوع A2 در سایز 8 الی 10 استفاده می‌شود. این میلگرد به صورت خاموت است که در هر دو سر آن خمش با زاویه‌های متفاوت ایجاد می‌شود.

انواع میلگرد سنجاقی 

تغییر زاویه‌های میلگرد سنجاقی باعث به وجود آمدن سه نوع میلگرد سنجاقی می‌شود که عبارتند از:

• ● خم استاندارد: اگر زاویه خم در دو سر میلگرد رکابی به صورت قائم باشد و قطر آن تقریبا دوازده برابر قطر میلگرد باشد، به آن میلگرد خم استاندارد می‌گويند.
  ● خم نیمه استاندارد: در این نوع از میلگرد رکابی، درجه خمیدگی در دو سر آن با هم برابر نیست به طوری که زاویه خمش در یک طرف 90 درجه و در طرف دیگر 135 درجه است.
  ● خم دو طرفه: زاویه خم در این نوع میلگرد در دو طرف آن برابر است. به صورتی که در هر دو سر آن، زاویه خمش 135 درجه و در جهت مخالف یکدیگر قرار دارند.

ویژگی ها و مزایای میلگرد رکابی 

انواع میلگرد رکابی با توجه به شکل‌های مختلفی که دارد دارای ویژگی‌ها و مزایای گوناگونی است . از جمله ویژگی‌های میلگرد رکابی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• ● مهار کردن میلگردهای طولی و قائم در جای مناسب
  ● سبک بودن و کم حجم بودن این نوع میلگرد 
  ● کاربرد میلگرد رکابی در انواع سازه‌های بتنی و فلزی
  ● قابلیت اجرای ساده و سریع
  ● قابل تولید بودن در وزن‌های متفاوت
  ● امکان اتصال آسان توسط قلاب‌ها در میلگرد رکابی

کاربرد میلگرد رکابی

برای مهار کردن میلگردهای طولی یا عمودی به صورت مداوم از میلگرد رکابی استفاده می‌شود. یکی از مهم‌ترین کاربردهای میلگرد رکابی به کارگیری آن در دیوار است. آرماتورهای قائم و طولی به‌کار رفته در دیوار توسط میلگرد رکابی و سنجاقی به هم متصل می‌شود. در واقع کاربرد اصلی میلگرد رکابی تنظیم فاصله استاندارد بین دو شبکه از آرماتورهای قائم در دیوارها است.
کاربرد دیگر میلگرد رکابی زمانی است که در اجرای فونداسیون ستون‌ها یا سقف‌ها، تنگ ستون جای‌گذاری نشده باشد. در این مواقع از دو آرماتور U شکل در مقابل هم استفاده می‌شود. 
از مهم‌ترین کاربردهای میلگرد رکابی در سقف‌ها و دیوارها می‌توان به کاربرد آن‌ها در قالب‌بندی دیوارها به عنوان تکیه‌گاه اشاره کرد. به این صورت که از میلگردهای U شکل، هنگام بتن‌ریزی سقف استفاده شده تا بعد از گرفتن بتن سقف، جهت مهار قالب‌بندی دیوارها، میلگرد به کار گذاشته شود.
همچنین از میلگرد رکابی، جهت افزایش مقاومت دیوارهای برشی همراه با قلاب سنجاقی استفاده می‌شود. این قلاب‌ها توسط سیم مفتول به میلگرد وصل می‌شود. از میلگرد رکابی همچنین برای نگهداری پایه‌های بالابر استفاده می‌شود. 

کاربرد انواع آرماتور رکابی

یکی از کاربردی ترین انواع میلگرد رکابی، میلگرد سنجاقی است. از این میلگرد در جهت بیشتر کردن مقاومت سازه در برابر نیروهای برشی و چرخشی استفاده می‌شود. میلگرد سنجاقی، میلگردهای طولی را مهار می‌کند و از سازه بتنی در برابر زلزله، فشارها و دیگر بلاهای طبیعی محافظت می‌کند.

انواع میلگرد رکابی برای تقویت خاموت‌ها در برابر نیروهای برشی و اتصال کامل بین میلگردها و خاموت کاربرد دارد. از برخی انواع میلگرد رکابی جهت افزایش مقاومت کششی و فشاری بتن استفاده می‌شود. در برخی موارد نیز کاربرد میلگرد ر‌کابی برای ممانعت از بیرون آمدگی آرماتورهای طولی در اثر متحمل شدن نیروهای برشی است. همچنین ازاین میلگردها برای جلوگیری از پیشروی ترک‌های حاصل شده در دیوار یا سقف استفاده می‌شود. 

مقررات ملی ساختمان در رابطه با میلگرد رکابی 

همان‌طور که می‌دانید در مقررات ملی ساختمان برای هر نوع مصالح ساختمانی یک سری قواعد و استانداردهای بین المللی وجود دارد. این اصول نیز برای کاربرد میلگرد رکابی به شرح زیر است.

• ● هنگامی که اندازه فاصله بین میلگردهای طولی 15 سانتی‌متر باشد یا به عبارتی تعداد میلگردهای طولی در حد فاصل هر خاموت یا میلگرد سنجاقی بیشتر از 3 عدد باشد، میلگردها باید توسط میلگرد رکابی یا سنجاقی مهار شوند.
  ● اگر میلگرد رکابی یا سنجاقی دارای خم 135 درجه و قطر آن 6 برابر قطر میلگرد باشد، قسمتی که خم قائم دارد باید 8 برابر قطر میلگرد خم باشد.
  ● میلگردهای ستونی باید در داخل میلگردهای رکابی یا سنجاقی جای بگیرند. خم‌های قائم هم باید یک در میان در جهت عکس، خم شوند. یعنی خم‌های 90 درجه به طور کامل روبه‌روی هم قرار بگیرند.
  ● اگر تعداد ستون‌ها از 12 عدد بیشتر باشد، دیگر نمی‌توان از میلگرد سنجاقی یا رکابی استفاده کرد و باید از خاموت بسته لوزی استفاده کرد تا هر کدام از گوشه‌های لوزی، از یک میلگرد محافظت کند.
  ● در ساختمان‌های بالای پنج طبقه، ستون‌ها باید توسط انواع میلگرد رکابی مجهز شوند.
  ● انتخاب وزن میلگرد بر اساس نوع، اندازه و تعداد ستون‌ها انجام می‌شود.

جمع بندی 

با پیشرفت علم مهندسی و همچنین گسترش سازه‌های بتنی در ساخت و سازه‌ها، آشنایی با انواع میلگردهای مورد استفاده در سازه‌ها نیز امری واجب است. از این رو در این مقاله به معرفی میلگرد رکابی که نوعی از میلگردهای پرکاربرد است پرداخته شد. با توجه به مطالب فوق، میلگرد رکابی از طریق عملیات خمکاری می‌تواند به انواع میلگرد رکابی تبدیل شود. این میلگردها شامل میلگرد سنجاقی، ممان منفی، عصایی، راستا، انواع خاموت‌ها و میلگرد خرک است. به طور کلی می‌توان گفت کاربرد میلگرد رکابی جهت بالا بردن استحکام و مقاومت سازه در برابر انواع عامل‌های طبیعی و غیر طبیعی است. برای مشاهده قیمت میلگرد در سایزها و برندهای مختلف به لیست قیمت مرتبط در سایت مراجعه کنید.