افزایش قیمت ضایعات، جذابیت نخاله‌های ساختمانی را بالا برده است

حتماً شما هم تابه‌حال انباشت نخاله‌های ساختمانی را در کنار ساختمان‌های در حال ساخت، پروژه‌های عمرانی و غیره دیده‌اید. به نظر می‌رسد آن‌ها به‌ظاهر، زباله‌هایی بی‌ارزش هستند و باید حتماً درجایی دفن شوند. حقیقت این است که این‌طور نیست. این نخاله‌های ساختمانی بازاری بزرگ دارند که گردش مالی کلانی در آن در جریان است.
نخاله‌های ساختمانی یکی از منابع اصلی ضایعات فلزی هستند. این ضایعات در کنار بسیاری دیگر از مواد تشکیل‌دهنده نخاله‌های ساختمانی، قابل بازیافت چندباره هستند؛ بنابراین، طبیعی است که قیمت فلزات و ضایعات فلزی در بازار، بر قیمت نخاله‌های ساختمانی تأثیر مستقیم داشته باشد.
در این مقاله ضایعات فلزی را تعریف و دسته‌بندی می‌کنیم. سپس عوامل مؤثر بر قیمت ضایعات فلزی را مرور کرده و درنهایت به مزایای بازیافت این مواد می‌پردازیم. برای اینکه با زوایای این صنعت عجیب و جذاب آشنا شوید، با ما تا پایان همراه باشید.

 

انواع ضایعات فلزی

به هر قطعه فلزی که در طول فرآیندهای صنعتی به‌صورت قراضه تولید می‌شود یا پس از مصرف شکل و کاربرد خود را از دست می‌دهد، ضایعات فلزی گفته می‌شود. مشخص است که منابع بی‌شماری برای دسترسی به ضایعات فلزی وجود دارد. برخی از عمده‌ترین این منابع عبارت‌اند از:

• ساختمان‌سازی و نخاله‌های ساختمانی
• کارخانه‌ها و صنایع تولیدی
• خودروهای فرسوده
• قطعات مصرفی مانند شیرآلات، لوله‌ها و سیم‌های برق
• بسته‌بندی مواد خوراکی و غیرخوراکی مانند قوطی رانی
• قطعات الکترونیکی و لوازم‌خانگی فرسوده

ضایعات فلزی شامل دو دسته آهنی و غیر آهنی می‌شود. معمولاً ضایعات غیر آهنی به دلیل خواصی مانند مقاومت در برابر خوردگی، قیمت بالاتری نسبت به ضایعات آهنی دارند. بااین‌حال، معمولاً حجم فلزات آهنی در میان منابع ضایعات، ازجمله نخاله‌های ساختمانی، بیشتر است. به همین دلیل، ضایعات فلزات آهنی، سهم بزرگی از بازار خریدوفروش ضایعات فلزی را به خود اختصاص می‌دهند.

معمول‌ترین ضایعات فلزی غیر آهنی، موارد زیر هستند:

• مس؛ که بیشتر در سیم‌های برق، اتصالات، لوله‌کشی و آبریز پشت‌بام از آن استفاده می‌شود.
• برنج؛ که به‌طور مثال در دستگیره درب‌ها، اتصالات و لوله‌کشی ساختمان استفاده می‌شود.
• آلومینیوم؛ که بیشتر در قاب‌های درب و پنجره، ناودان و بسته‌بندی مواد غذایی بکار برده می‌شود.
• فلزات دیگر مانند روی، منیزیم، قلع، سرب و نیکل که در اتصالات، لوله‌کشی و قطعات خودرو به کار می‌روند.

فلزات آهنی هم عمدتاً شامل آهن و فولاد هستند. این فلزات بیشتر در قراضه‌های قیمت میلگرد، تکه‌های تیرآهن، بدنه خودروها، ورق‌های ساخت کانال کولر، کابینت‌های فرسوده، توری و غیره یافت می‌شوند. همان‌طور که خواندیم، نخاله‌های ساختمانی اصلی‌ترین منبع دسترسی به ضایعات فلزی هستند؛ بنابراین، با افزایش قیمت ضایعات فلزی نخاله‌های ساختمانی هم برای واسطه‌ها و هم برای بازیافت‌کنندگان ضایعات فلزی، جذابیت بیشتری خواهند داشت.

برای یک خریدار ضایعات، بهترین راه تشخیص ضایعات فلزی از غیرفلزی، استفاده از آهن‌ربا است.

عوامل تأثیرگذار بر قیمت ضایعات فلزی

عوامل متعددی از داخلی تا جهانی، بر قیمت ضایعات فلزی تأثیرگذار هستند. مهم‌ترین این عوامل را در اینجا بررسی می‌کنیم.

تغییرات عرضه و تقاضا

اصلی‌ترین دلیل افزایش قیمت ضایعات فلزی، افزایش تقاضا برای آن‌هاست. این افزایش تقاضا ممکن است به دلیل رونق ساخت قطعات فلزی در صنعت خودروسازی، غذایی و یا دیگر صنایع باشد. همچنین، کاهش عرضه هم می‌تواند، سبب افزایش قیمت شود. کم شدن ساخت‌وساز که یکی از منابع اصلی ضایعات فلزی است می‌تواند، قیمت آن‌ها را افزایش دهد.
از طرف دیگر، نقش واسطه یا دلالان را هم نباید دست‌کم گرفت. آن‌ها گاه با انبار کردن ضایعاتی که قبلاً خریداری کرده‌اند، باعث کاهش عرضه و درنتیجه افزایش قیمت ضایعات می‌شوند.

حمل و نقل

حمل‌ونقل ضایعات فلزی، هزینه بیشتری نسبت به مواد دیگر دارد. دلیل آن‌هم به‌صورت ساده این است که وزن حجمی ضایعات فلزی به دلیل شکل قراضه و دفرمه شده آن‌ها، کمتر از دیگر محصولات فلزی مانند قیمت تیرآهن، ورق یا میلگرد است. به همین دلیل، تأمین وزن مشخصی از ضایعات فلزی، نیازمند حمل‌ونقل بیشتری است.
از طرف دیگر، تغییر قیمت بنزین و دیگر حامل‌های انرژی هم باعث افزایش قیمت ضایعات فلزی می‌شود. البته به دلیلی که قبلاً گفته شد، این افزایش قیمت در خصوص ضایعات فلزی، بیشتر خواهد بود.

موقعیت جغرافیایی نخاله های ساختمانی

قبل از توضیح این مورد باید بگوییم که کیفیت ضایعات فلزی همیشه با هم یکی نیست. آن‌ها ازنظر نوع آلیاژ و درصد خلوص با هم تفاوت‌هایی دارند. همین موضوع سبب می‌شود که هر ضایعات فلزی بازیافت شده‌ای در هر صنعتی کاربرد نداشته باشد و در برخی صنایع به نوع خاصی از ضایعات، باکیفیت مشخصی، احتیاج باشد.
با توجه به این توضیح، مشخص است که برخی صنایع در یک موقعیت جغرافیایی مشخص، شاید مجبور باشند که ضایعات موردنظرشان را در یک موقعیت جغرافیایی دیگر پیدا کنند. همین موضوع سبب افزایش هزینه حمل‌ونقل و درنتیجه افزایش قیمت ضایعات می‌شود.

افزایش قیمت های جهانی

قیمت جهانی فلزات به عوامل متعددی از اقتصادی تا سیاسی بستگی دارد. دلیل این افزایش قیمت هرچه باشد، بازارهای داخلی کشورها را تحت تأثیر قرار خواهد داد. از طرف دیگر، قیمت فلزات گران‌بها همواره قیمت دیگر فلزات، مانند آهن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین، از قیمت نفت نیز نباید غافل بود. افزایش قیمت هر بشکه نفت، قیمت فلزات و درنتیجه ضایعات آن‌ها را بالا خواهد برد.

عوامل مؤثر بر قیمت گذاری ضایعات فلزی

علاوه بر عوامل مؤثر بر قیمت ضایعات و قراضه‌های فلزی؛ در هنگام معامله نیز عواملی در قیمت‌گذاری توسط خریدار، مؤثر هستند. مهم‌ترین این عوامل را در اینجا بررسی می‌کنیم.

نسبت فلزات آهنی و غیر آهنی

ازآنجاکه فروشندگان معمولاً قصد دارند، تمام ضایعات خود را به‌صورت یکجا بفروشند، نسبت ضایعات گران‌قیمت‌تر به ضایعات آهنی، اهمیت پیدا می‌کند. هرچه این درصد بالاتر باشد، فروشنده می‌تواند به قیمت بهتری ضایعات خود را بفروشد.

حجم ضایعات

هرچه حجم ضایعات بالاتر باشد، معمولاً خریدار تقاضای تخفیف بیشتری می‌کند که بتواند تمام ضایعات را خریداری کند.

کیفیت ضایعات

کیفیت ضایعات ازنظر آلیاژی، عامل مهم دیگری است. معمولاً فلزاتی که تابه‌حال بازیافت نشده‌اند، کیفیت بهتری داشته و قیمت بالاتری هم دارند. همچنین، از ظاهر ضایعات می‌توان تشخیص داد که فرآیند بازیافت آن‌ها چقدر نیازمند تمیز کردن فلزات از موادی مانند گچ، انواع چربی و محلول و غیره است. هرچه ضایعات تمیزتر باشند، می‌توان قیمت بالاتری برای آن‌ها متصور شد.

فصل و موقعیت جغرافیایی

در برخی فصول سال که نخاله‌های ساختمانی کمتر تولید می‌شوند، قیمت ضایعات ممکن است بالا برود. البته همه‌چیز به تقاضا در بخش‌های مصرفی بستگی دارد. نکته جالب‌توجه دیگر هم این است که در صورت زیاد بودن بعد مسافت بین فروشنده و مصرف‌کننده، واسطه ممکن است، ضایعات را به بهانه بالا بودن هزینه حمل‌ونقل با قیمت کمتری بخرد.

نیاز محلی

در برخی شهرهای کشور که صنعتی‌تر هستند، ممکن است تقاضا برای ضایعات ساختمانی بیشتر باشد. در برخی شهرها که ساخت‌وساز رونق کمتری دارد، کمبود نخاله‌های ساختمانی باعث افزایش قیمت ضایعات فلزی شود.

فواید بازیافت ضایعات فلزی

بازیافت ضایعات فلزی مزایای متعددی دارد و به همین دلیل هم تبدیل به بازاری بزرگ در همه جای دنیا شده است. در کشورهای صنعتی و پیشرفته مانند کشورهای اروپایی بازیافت و به‌خصوص بازیافت قراضه‌های فلزی یک صنعت بزرگ و حیاتی است که سود بالایی برای همه طرفین درگیر در معاملات آن دارد. مهم‌ترین مزایای بازیافت ضایعات فلزی را در اینجا مطرح می‌کنیم.

کمک به محیط زیست

معضل محیط‌زیست امروزه به یکی از چالش‌های اصلی جوامع تبدیل شده است. دفن نخاله‌های ساختمانی و ضایعات فلزی موجود در آن، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به محیط‌زیست می‌زند که تا صدها سال قابل جبران نیست. بازیافت آهن‌آلات نقش مؤثری در کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای، آلودگی هوا و کاهش مصرف آب در صنایع دارد. علاوه بر این، بازیافت ضایعات فلزی باعث می‌شود که منابع فلزات برای نسل‌های آینده نیز حفظ شود.

توسعه اقتصادی و کاهش هزینه ها

این صنعت، زمینه اشتغال میلیون‌ها کارگر و توسعه هزاران صنعت دیگر در کشور را فراهم می‌کنند. صنایع، با تهیه مواد اولیه ارزان‌تر هزینه‌های خود را کاهش خواهند داد. آن‌ها با استفاده از فلزات قابل بازیافت می‌توانند، ثبات قیمت بیشتری را هم در محصولات و خدمات خود تضمین بدهند.
علاوه بر این، خود خریدوفروش ضایعات و نخاله‌های ساختمانی نیز زمینه‌ساز اشتغال بسیاری از واسطه‌ها است.

بهبود خواص آهن

بسیاری از فلزات حتی با چند مرتبه بازیافت شدن هم کیفیت خود را حفظ می‌کنند. علاوه بر این، در خصوص آهن، افزایش ناخالصی‌ها براثر بازیافت، برخی خواص آن را بهبود می‌بخشد. ازجمله این خواص، مقاومت کششی و نقطه ذوب آهن هستند.

سخن پایانی

ضایعات فلزی اصلی‌ترین و گران‌قیمت‌ترین بخش از نخاله‌های ساختمانی هستند. این ضایعات، شامل فلزات آهنی و غیر آهنی می‌شوند. با توجه به مزایای بسیاری که بازیافت فلزات قراضه شده برای بسیاری از صنایع دارد، این ضایعات ارزش بالایی در اقتصاد همه کشورها دارند.
قیمت ضایعات آهن به عوامل بسیاری ازجمله قیمت جهانی فلزات، قیمت نفت، قیمت داخلی فلزات، عرضه و تقاضا، حمل‌ونقل و موقعیت جغرافیایی بستگی دارد. طبیعی است که وقوع افزایش قیمت در این بخش، بسیاری از افراد را به خرید نخاله‌های ساختمانی بیشتر ترغیب می‌کند.
نخاله‌های ساختمانی منبع درآمدی خوبی نیز برای سازندگان ساختمان هستند. واسطه‌ها معمولاً، برحسب عواملی مانند کیفیت ضایعات، حجم، نسبت فلزات آهنی به غیر آهنی و موقعیت جغرافیایی اقدام به قیمت‌گذاری بر روی نخاله‌ها می‌کنند. به‌این‌ترتیب در این فرآیند فروشنده، واسطه و خریداری که مواد اولیه خود را باقیمت بسیار کمتری تهیه‌کرده است، سود خواهند برد.