ورق آجدار چیست و انواع آن

شمش‌‌های فلزی با عبور از زیر غلتک‌های مخصوص، به ابعاد و اندازه‌های مختلف به ضخامت کم می‌رسند که اصطلاحا به آن ورق می‌گویند. ورق‌های فلزی از آلیاژها و فلزات متنوعی مانند فولاد، آلومینیوم، برنج و مس تولید می‌شوند و بسته به کاربرد، در ضخامت و ابعاد موردنیاز، برش داده می‌شوند. ورق‌های آجدار و امباس (Embossed) یکی از عمومی‌ترین و پرکاربردترین انواع ورق‌های فلزی هستند که با انجام عملیاتی بر روی ورق‌های ساده که به روش نورد گرم تولید شده‌اند، به صورت ورق برجسته و با طرح‌هایی از قبیل خطوط مورب، الماس، لوزی، دایره و... درمی‌آیند.

به احتمال زیاد به‌هنگام عبور از پل‌های عابر پیاده یا در هنگام استفاده از آسانسور، کاربرد این نوع ورق فولادی قابل مشاهده است اما این ‌محصولات کاربردهای بسیار گسترده‌تری در قسمت‌های مختلف صنعت دارند. بیش‌ترین کاربرد این ورق در سطوح شیبداری است که محیط اصطکاک بالایی داشته باشد تا از سر خوردن افراد جلوگیری کند. ورق‌های آجدار و امباس از جنس‌های مختلفی تولید می‌شوند که از هرکدام از آن‌ها به منظور خاصی استفاده می‌شود. در این مقاله به بررسی انواع، استانداردهای تولید آن‌ها و موارد استفاده از هرکدام می‌پردازیم.

مجموعه آهن آنلاین این محصول فولادی را در ضخامت‌ها و ابعاد مختلف ارائه می‌کند. شما می‌توانید جهت اطلاع از آخرین قیمت ورق آجدار به لیست قیمت این محصول در سایت مراجعه کنید.

ورق آجدار چیست؟

ورق گالوانیره آجدار با نام‌های دیگری مانند ورق کف‌سازی، ورق شطرنجی و ورق برجسته نیز شناخته شده است. این محصول نوعی ورق فلزی تولید شده به روش نورد گرم است که در تمام سطح خود دارای الگوی منظم و برجسته‌ به منظور کاهش اصطکاک و به شکل‌های متنوعی نظیر بادام، لوزی، قطره‌ای، عدسی و دایره‌ای تولید می‌شود. این نوع از فولاد در سطح دیگر فاقد طرح و الگوی برجسته بوده و کارایی سطح دیگر را ندارد. در اکثر موارد این ورق‌ها دارای سطحی براق بوده و انعطاف‌پذیری بالایی دارند. طراحی و برجستگی روی سطح آن‌ها، منجر به افزایش استحکام مکانیکی نسبت به ورق‌های ساده می‌شود.

برای اولین بار در دهه ۱۸۲۰ مهندس معماری به نام هنری رابینسون پالمر در شرکت لندن داک، ورق گالوانیزه آجدار را اختراع کرد. در ابتدا این محصول از آهن فرفورژه تولید شد. مشاهده ویژگی‌هایی همچون سبکی، حمل و نقل آسان و مقاومت مکانیکی بالا منجر شد تا این محصول به سرعت به ماده ساختمانی رایجی در سراسر جهان تبدیل شود. استرالیا و شیلی از جمله کشورهایی هستند که هنوز از این نوع ورق در ساخت بام استفاده می‌کنند. جالب است بدانید که میزان مصرف سالانه ورق آجدار در کشور بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تن است.

عوامل تاثیرگذار بر قیمت ورق آجدار

به دلیل اینکه این ورق در جنس‌های مختلفی تولید می‌شود، بنابراین انواع مختلف آن قیمت‌های متفاوت با یکدیگر دارند. همچنین عواملی مثل نحوه تولید، میزان انرژی مصرفی، نرخ دلار و چندین عامل ریز و درشت دیگر بر قیمت این محصول مانند سایر محصولات فولادی موثر است.

قیمت جنس‌های مختلف ورق آجدار با توجه به ابعاد،گرید و وزن آن تعیین می‌شود. در میان انواع مختلف این محصول، بیشترین نرخ مربوط به قیمت ورق آجدار استیل است و پس از آن به ترتیب ورق آجدار آلومینیومی، گالوانیزه و آهنی قرار می‌گیرند. بسته به انواع ورق آجدار یعنی، ورق آجدار شطرنجی، ورق برجسته و ورق کف‌سازی، محصول نهایی وزن مخصوص متفاوتی خواهد داشت. برجستگی‌های مختلف روی این ورق‌ها باعث ایجاد وزن مخصوص به خود می‌شوند. با دانستن ضخامت، طول و عرض ورق می‌توان به وزن آن پی برد. از حاصل ضرب این پارامترها می‌توان وزن ورق را محاسبه کرد.

جنس‌های مختلف ورق آجدار، جرم وزنی مخصوص به خود را دارند. از حاصل ضرب این جرم وزنی مخصوص در ابعاد ورق آجدار، وزن آن به دست می‌آید. ورق آجدار سه میل در ضخامت‌های ۱.۵، ۲، ۳، ۶، ۸ و ۱۰ میلی‌متری تولید می‌شوند. با توجه به این که این ورق در ابعاد استاندارد ۱ در ۲ متر تولید می‌شود، وزن ورق آجدار سه میل با توجه به فرمول محاسبه ذکر شده، در حدود ۴۸ کیلوگرم پیش‌بینی می‌شود. وزن ورق آجدار پنج میل نیز مطابق ورق آجدار سه میل، با توجه به ابعاد و جنس آن محاسبه می‌شود.

شیوه تولید

همان‌طور که گفته شد، در ساخت ورق آجدار از فرآیند نورد گرم استفاده می‌شود. برای این منظور، شمش از نوع تختال با مقطع و طول مشخصی در کوره‌های پیش گرم حرارت داده می‌شود؛ این عمل به منظور رسیدن این شمش‌ها به دمای معین انجام می‌شود (که دمای مناسب به منظور انجام ادامه عملیات است). زمانی که شمش‌ها به درجه حرارت تعیین‌شده رسیدند از قفسه‌های پوسته‌زدایی عبور کرده و سپس توسط غلتک‌های مخصوص نورد می‌شوند. به این ترتیب دچار کاهش مقطع (ضخامت) و افزایش طول می‌شوند.

هدف از پوسته‌‌زدایی کاهش سطح مقاطع شمش‌های فولادی و افزایش طول آن‌ها است. در مرحله نهایی نورد پایانی و عملیات آج‌زنی انجام، سپس ورق آجدار با ضخامت ۱.۵ تا ۱۰ میلی‌متر تولید و به‌صورت کلاف یا ورق بسته‌بندی می‌شوند. عملیات غلتک‌کاری خطوط نورد گرم به‌طور مستقیم بر کیفیت محصول نهایی تاثیرگذار خواهد بود. بنابراین، جهت افزایش کیفیت و بهره‌وری ورق نهایی، توجه به جنس و مشخصات متالورژیکی و مکانیکی غلتک‌ها و همچنین نحوه استفاده از آن‌ها در بخش نورد گرم و آج‌زنی، ضروری است.

همان‌طور که در قسمت بالا اشاره نمودیم ورق‌های آجدار در ضخامت‌های ۱.۵ تا ۱۰ میلی‌متر در بازار موجود هستند. ورق آجدار به صورت استاندارد در ابعاد ۱ در ۲، ۱.۵ در ۶ و ۲ در ۶ متر تولید می‌شوند. این ورق‌ها معمولا از جنس ST37 هستند.

انواع ورق آجدار

در دهه ۱۸۹۰ فولاد خفیف به عنوان ماده اولیه تولید این محصولات، جایگزین فولاد فرفورژه شد؛ اما امروزه از فلزات مختلفی جهت کاربردهای مخصوص تولید می‌شود. پرکاربردترین انواع ورق آجدار از آهن، آلومینیوم، استیل و آهن گالوانیزه تولید می‌شوند. در زیر به شرح هریک از این انواع این محصول می‌پردازیم.

• ورق آجدار آلومینیومی: ورق آلومینیوم آجدار به دو صورت رنگی و بدون رنگ تولید می‌شوند. مقاومت در برابر خوردگی از ویژگی‌های این نوع است. عملیات فرمینگ بر روی ورق آلومینیوم امباس به شکل‌های فرمینگ کرکره، فرمینگ ذوزنقه و فرمینگ شادولاین انجام می‌شود. این نوع ورق نیز به دو صورت شیت و رول بسته‌بندی شده و در بازار عرضه می‌شود. عملیات فرمینگ متفاوتی بر روی این ورق‌ها انجام می‌گیرد که از جمله می‌توان به فرمینگ کرکره، ذوزنقه و شادولاین اشاره نمود. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره اینکه ورق آلومینیوم آجدار چیست؛ انواع و کاربردهای آن می توانید به مجله آهن آنلاین مراجعه کنید.
• ورق آجدار آهنی: برای تولید این محصول از ورق‌های آهنی با جنس St37،St44 و St52 استفاده می‌شود.
• ورق گالوانیزه آجدار: ورق گالوانیزه توسط فلز روی پوشش داده می‌شود تا در برابر زنگ‌زدگی مقاومت بیشتری پیدا کند. در صورتی که ماده اولیه مورد استفاده برای تولید ورق آجدار، ورق گالوانیزه باشد، به آن ورق گالوانیزه آجدار گفته می‌شود. چنین محصولی در محیط‌های مرطوب، سقف شیروانی‌ها و محیط‌های دریایی مانند کف کشتی‌ها، کاربرد بیشتری دارد.
• ورق آجدار استیل: از ورق استیل ۳۰۴ جهت تهیه این نوع ورق استفاده می‌شود. محصول تولیدی در این نوع از مقاومت به خوردگی بالایی برخوردار بوده و مناسب جهت استفاده در محیط‌های خورنده و مرطوب است.

این محصول در یک دسته‌بندی دیگر صرف نظر از جنس، به دو دسته متفاوت از بالا تقسیم می‌شود که در زیر آمده‌اند:

• ورق آجدار فابریک: در نوع فابریک، یک لایه آج به ورق اصلی افزوده می‌شود. در این محصول لایه زیرین کاملا صاف و صیقلی است. مشخص است که این نوع ورق وزن بالاتری دارد. این محصول در سال ۹۵ برای اولین بار در شرکت فولاد مبارکه اصفهان و با ضخامت دو میلی‌متر تولید شد. همچنین واردات آن از کشورهای روسیه، چین و قزاقستان صورت می‌گیرد.
• ورق آجدار پرسی: در این نوع، محصول ورقی ساده است که توسط پرس‌کاری و سنبه‌زنی، بر روی آن طرح‌هایی ایجاد می‌شود. لایه زیرین ورق آجدار پرسی دارای خلل و فرج است. در ورق پرسی، به علت خالی بودن پشت قسمت آجدار شده و توسط فشارهایی که در محیط کار روی ورق وارد می‌شود، در طول زمان دچار تغییر فرم شده و از خاصیت اصطکاک آن کاسته می‌شود. بنابراین می‌توان گفت تنها در مکان‌های با فشار و عبور و مرور کمتر، این نوع می‌تواند پاسخگو باشد. با توجه به مطالب ذکر شده، می‌بینیم یکی از راه‌های تشخیص ورق آجدار پرسی از نوع فابریک، توجه به سطح زیرین آن است.

مزایای استفاده از ورق آجدار

این ورق‌ها مزایای فراوانی دارند که به برخی از آن‌ها در این قسمت اشاره می‌نماییم:

• ورق‌ها دارای سطوحی شفاف و روشن هستند
• دارای مقاومت بالایی هستند همین امر سبب شده تا از آن‌ها در مواردی مانند کف کشتی‌ها، وانت‌ بارها و کشتی‌ها استفاده نمایند.
• توان بالایی در برابر سطوح لغزنده دارا هستند.
• به دلیل دارا بودن سطوحی درخشان از آن‌ها در برخی از امور تزیینی استفاده می‌شود.
• خاصیت جوش‌پذیری این نوع از ورق‌ها بالا است.
• انعطاف پذیر بوده و به راحتی قابلیت خم شدن دارند.

کاربردهای ورق آجدار و امباس

ویژگی‌های منحصر به فرد این محصول منجر به کاربرد فراوان آن در صنعت شده است. از جمله کاربردهای مهم آن در نفت و گاز، پتروشیمی، ماشین‌سازی، کامیون‌سازی و راه‌سازی است. در زیر به برخی از این ویژگی‌ها اشاره شده است:

• مقاومت بالا
• اصطکاک زیاد
• سطح براق و روشن
• خاصیت جوش‌پذیری بالا
• انعطاف‌پذیری زیاد
• سهولت حمل و نقل به علت سبکی

این ویژگی‌ها سبب شده تا از ورق آجدار و امباس در مواردی مانند راه‌سازی، کف‌سازی زمین‌های در حال عملیات ساخت، کف‌سازی اتاق کامیون‌ها و وانت‌بارها و کشتی‌ها، ساخت حفاظ در مناطق حساس نظامی، خطوط جداسازی و دانه‌بندی در تولید مواد غذایی، سقف و دیواره‌های آسانسور، ساخت پله‌های اضطرار ساختمان‌ها، ساخت قطعات لوازم خانگی، ایستگاه‌های اتوبوس، ساخت پل‌های عابر پیاده، ساخت دستگاه‌های صنعتی کارخانجات، استفاده شود.

سطح براق و روشن ورق آجدار و امباس، آن را برای مصارف تزئینی نیز مناسب کرده است. به همین دلیل این محصول می‌تواند در فرش پلکان نیز استفاده شود. در مکان‎‌هایی با اصطکاک کم و با احتمال لیز خوردن افراد، نیز از ورق آجدار جهت ایجاد اصطکاک استفاده می‌شود. به همین دلیل در اغلب مواقع به عنوان یک قسمت روی سپر یا قسمت بار وانت‌ها و کامیون‌ها استفاده می‌شود تا از لغزش احتمالی در زمان ورود به قسمت بار یا استفاده از سپر جلوگیری شود. این کار همچنین باعث ایجاد کشش اصطکاکی برای هل دادن یا کشیدن اجسام به داخل یا خارج کامیون می‌شود. با این کار اجسامی که در قسمت بار وسیه نقلیه قرار می‌گیرند، با حرکت ماشین، در کف قسمت بار حرکت نکرده و محکم سر جای خود باقی می‌مانند.

در یک دید کلی می‌توان کاربردهای این محصول فولادی را به صورت خلاصه به شکل زیر نام برد:

• دیوار و سقف آسانسورها
• به منظور تفکیک‌ سازی خطوط تولیدی
• کف زمین‌ها
• ساخت حفاظ
• ساخت پل
• ساخت ایستگاه‌های اتوبوس
• مورد استفاده در کف کامیون و وانت بارها

اهمیت تولید و کاربرد گسترده ورق آجدار در صنعت

ورق آجدار از مهم‌ترین محصولات فولادی است که در بین ورق‌های موجود بیش‌ترین میزان استفاده را دارد. میزان تولید این ورق‌ها در کارخانه‌های تولید کننده فولاد بالا است، که به طور تقریبی این میزان بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تن است. تولید این ورق از ارزش بالایی برخوردار است، به گونه‌ای که اگر در سبد تولید کارخانه‌ای این محصول موجود باشد باعث افزایش میزان ضریب امنیت تولیدات آن کارخانه می‌شود. همین امر باعث مطرح شدن آن کارخانه تولیدی در سطح داخلی و خارجی می‌شود. این ورق‌ها به صورت صادراتی نیز وارد کشور می‌شوند که از آن جمله می‌توان به ورق‌های صادراتی روس و چین اشاره نمود، که قیمت انواع ورق صادراتی نیز بر نرخ نهایی در بازار اثرگذار خواهد بود.

با توجه به مطالب ذکر شده، می‌بینیم ورق آجدار و امباس با توجه به نوع فلزی که از آن تهیه می‌شوند، به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند که هر کدام کاربرد مخصوص به خود را دارند. از میان مزایای ورق آجدار، استحکام، سهولت در حمل و نقل و سادگی تولید ویژگی‌های منحصر به فردی هستند که سبب کاربردهای فراوان این محصول در صنعت شده است.