تحلیل بازار آهن آلات؛ پاییز 1404

به گزارش آهن آنلاین- در پاییز ۱۴۰۴ بازار و صنعت فولاد ایران در شرایطی قرار داشت که می‌توان آن را ترکیبی از ثبات نسبی، رشد محدود و تداوم چالش‌های ساختاری توصیف کرد. این صنعت که یکی از پیشران‌های مهم اقتصاد صنعتی کشور به‌شمار می‌رود، در این مقطع زمانی تحت تاثیر هم‌زمان عوامل داخلی مانند وضعیت انرژی، تقاضای ساختمانی و سیاست‌های تنظیم بازار و عوامل خارجی نظیر قیمت‌های جهانی فولاد، شرایط صادراتی و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها قرار داشت.

از نظر تولید، پاییز ۱۴۰۴ برای بسیاری از کارخانه‌های فولادی دوره‌ای نسبتا بهتر از سال‌های قبل بود. پس از عبور از شوک‌های شدید قطعی برق و گاز در سال‌های گذشته، برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای مدیریت مصرف انرژی و هماهنگی میان واحدهای بزرگ فولادی و نهادهای دولتی باعث شد افت تولید به اندازه سال‌های قبل شدید نباشد. در مجموع، تولید فولاد خام و محصولات میانی مانند آهن اسفنجی، بیلت و اسلب در مقایسه با پاییز ۱۴۰۳ رشد ملایمی را تجربه کرد. هرچند این رشد برای دستیابی به ظرفیت اسمی کارخانه‌ها کافی نبود، اما نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری نسبی صنعت در برابر محدودیت‌های ساختاری بود.

در بازار داخلی، تقاضای آهن آلات در پاییز ۱۴۰۴ بیش از هر چیز از وضعیت بخش ساختمان و پروژه‌های عمرانی تاثیر می‌گرفت. رکود عمیق ساخت‌وساز مسکونی که در سال‌های قبل شکل گرفته بود، همچنان به‌طورکامل برطرف نشده بود، اما اجرای برخی پروژه‌های زیرساختی، طرح‌های عمرانی دولتی و تحرک محدود در بازار مسکن، باعث شد تقاضا برای مقاطع طویل مانند میلگرد و تیرآهن در سطحی متوسط حفظ شود. با این‌حال، تورم بالا و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان نهایی مانع از شکل‌گیری یک رونق پرقدرت در بازار داخلی فولاد شد و بسیاری از خریداران با احتیاط و در حجم‌های محدود وارد بازار می‌شدند.

سایه ارز بر بازار فولاد

قیمت فولاد در بازار داخلی طی این فصل نوساناتی را تجربه کرد که ریشه آن هم در عوامل داخلی و هم خارجی بود. از یک‌سو، نرخ ارز و هزینه‌های تولید شامل انرژی، حمل‌ونقل و مواد اولیه، فشار افزایشی بر قیمت‌ها وارد می‌کرد و از سوی‌دیگر، ضعف تقاضای واقعی اجازه افزایش شدید قیمت را نمی‌داد. نتیجه این وضعیت، بازاری با نوسان‌های مقطعی و بدون روند صعودی یا نزولی پایدار بود. در بورس کالا نیز معاملات فولادی نسبتا فعال باقی ماند، اما حجم عرضه و تقاضا نشان می‌داد که بازار بیشتر در وضعیت انتظار و احتیاط قرار دارد.

در بخش صادرات، پاییز ۱۴۰۴ را می‌توان یکی از نقاط اتکای صنعت فولاد ایران دانست. محدودیت تقاضای داخلی باعث شد بسیاری از تولیدکنندگان تمرکز بیشتری بر بازارهای خارجی داشته باشند. صادرات محصولات نیمه‌تمام فولادی به کشورهای منطقه، شرق آسیا و برخی بازارهای آفریقایی ادامه یافت و از نظر حجمی نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش نشان داد. با این‌حال، حاشیه سود صادرات تحت تاثیر هزینه‌های حمل‌ونقل، تخفیف‌های قیمتی برای رقابت در بازارهای جهانی و مشکلات نقل‌وانتقال مالی محدود باقی ماند. باوجود این، صادرات همچنان نقش مهمی در تامین ارز و حفظ جریان تولید کارخانه‌ها ایفا کرد.

چالش انرژی همچنان یکی از مهم‌ترین مسائل صنعت فولاد در پاییز ۱۴۰۴ بود. هرچند شدت قطعی‌ها نسبت به تابستان کمتر شد، اما نگرانی از کمبود گاز در ماه‌های سرد سال، برنامه‌ریزی تولید را با عدم قطعیت همراه می‌کرد. این موضوع نه‌تنها بر میزان تولید، بلکه بر هزینه تمام‌شده و تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری شرکت‌های فولادی نیز تاثیر منفی داشت. در کنار آن، فرسودگی بخشی از تجهیزات، نیاز به سرمایه‌گذاری برای نوسازی فناوری و محدودیت‌های مالی ناشی از تحریم‌ها از دیگر چالش‌های ساختاری این صنعت محسوب می‌شد.

همچنین در پاییز ۱۴۰۴ و هم‌زمان با تلاش سیاست‌گذار برای کاهش نوسانات و ایجاد تعادل در بازار فولاد، بورس کالای ایران با صدور ابلاغیه‌ای جدید و در پی پذیرش پیشنهاد شورای آهن و فولاد، سازوکار محاسبه قیمت پایه محصولات زنجیره فولاد را اصلاح کرد. اقدامی که در آن مقطع به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تحولات تنظیم‌گری بازار فولاد تلقی شد.

تغییر نرخ خوراک در پاییز 1404

براساس این ابلاغیه که در فضای باثبات اما محتاطانه بازار فولاد در پاییز ۱۴۰۴ اجرایی شد، حداکثر قیمت پایه محصولات زنجیره فولاد مشمول دو سقف هم‌زمان قرار گرفت. به این معنا که قیمت پایه از یک‌سو به ضریب قیمتی نسبت به شمش فولادی و از سوی‌دیگر به قیمت صادراتی هر محصول محدود می‌شد. این رویکرد با هدف جلوگیری از فاصله‌گیری قیمت‌ آهن آلات داخلی از واقعیت‌های بازار جهانی و کنترل فشارهای تورمی در زنجیره فولاد طراحی شد. مطابق ضوابط جدید، سقف قیمت پایه آهن اسفنجی معادل ۵۳ درصد آخرین قیمت کشف ‌شده شمش فولادی تعیین شد. همچنین برای محصولات بالادستی زنجیره، ضرایب مشخصی در نظر گرفته شد. به‌طوری که سقف قیمت پایه گندله سنگ‌آهن 22.5 درصد و کنسانتره سنگ‌آهن ۱۶ درصد قیمت شمش فولادی تعیین شد. این ضرایب عملا ساختار قیمت‌گذاری زنجیره را شفاف‌تر کرده و از انتقال شوک‌های قیمتی به حلقه‌های بالادست جلوگیری می‌کرد.

در عین‌حال، در ابلاغیه پاییزی بورس کالا تاکید شد که آخرین قیمت صادراتی هر محصول فولادی یا معدنی (ثبت‌شده در سامانه گمرک)، پس از کسر ۱۵ دلار به ازای هر تن، به‌عنوان سقف نهایی قیمت پایه در بازار داخلی مورد استفاده قرار گیرد. این بند، به‌ویژه در پاییز ۱۴۰۴ که صادرات فولاد نقش پررنگ‌تری در تداوم تولید داشت، اهمیت بالایی پیدا کرد و مانع از بالاتر رفتن قیمت‌های داخلی نسبت به بازارهای صادراتی شد.

پاییز آرام صنعت فولاد و آهن آلات

همچنین همانند ابلاغیه‌های قبلی، دامنه افزایش یا کاهش قیمت پایه متناسب با نسبت حجم معامله به عرضه هر شرکت تعیین شد و حداکثر تا ۳ درصد اجازه نوسان داشت. این مکانیزم با هدف تشویق عرضه منظم، کنترل رفتارهای هیجانی و افزایش انضباط معاملاتی در بورس کالا حفظ شد. در بخش مشخصات کیفی نیز، عیار مبنای ۶۵ درصد برای گندله سنگ‌آهن و ۶۶ درصد برای کنسانتره سنگ‌آهن به‌عنوان معیار قیمت‌گذاری در نظر گرفته شد. موضوعی‌که به شفافیت بیشتر معاملات و کاهش اختلافات میان خریداران و فروشندگان در بازار فولاد پاییز ۱۴۰۴ کمک کرد.

این اصلاحات قیمتی که در پاییز ۱۴۰۴ اجرایی شد، بازتابی از شرایط خاص صنعت فولاد در آن مقطع بود. شرایطی‌که بازار با تقاضای داخلی محدود، تمرکز بیشتر بر صادرات و حساسیت بالا نسبت به قیمت‌ها مواجه بود و سیاست‌گذار تلاش داشت با ابزارهای تنظیمی، تعادل نسبی را در کل زنجیره فولاد حفظ کند.

به‌طور کلی صنعت فولاد ایران در پاییز ۱۴۰۴ در وضعیتی قرار داشت که نه می‌توان آن را دوره رونق و نه رکود کامل نامید. این صنعت توانست با تکیه بر ظرفیت‌های تولیدی، بازار صادرات و مدیریت نسبی بحران انرژی، سطح قابل‌قبولی از فعالیت را حفظ کند، اما برای دستیابی به رشد پایدار و رقابت‌پذیری بلندمدت، همچنان نیازمند اصلاحات اساسی در حوزه انرژی، سیاست‌گذاری صنعتی، توسعه بازارهای صادراتی و جذب سرمایه‌گذاری است. پاییز ۱۴۰۴ را می‌توان فصلی دانست که فولاد ایران بیش از هر زمان دیگری ضرورت عبور از مدیریت کوتاه‌مدت و حرکت به سمت برنامه‌ریزی ساختاری و بلندمدت را به نمایش گذاشت.

روند افزایش پیوسته در بازار آزاد فولاد

بررسی بازار آزاد فولاد در پاییز 1404 نشان می‌دهد که روند قیمتی در سه ماه متوالی با افزایش قیمت پیوسته همراه بوده است و با تغییر سیاست ارزی در صنعت فولاد قیمت‌ها به یکباره از اواسط آذرماه افزایش یافتند و به‌عبارت بهتر با رشد نرخ محصولات زنجیره فولاد در بازار فیزیکی بورس کالای ایران، فاصله قیمتی محصولات در تالار صنعتی با بازار فیزیکی بیشتر شد. به‌عنوان مثال قیمت میلگرد کارخانه ذوب آهن اصفهان در ابتدای مهر ماه امسال به‌ازای هر کیلوگرم 36 هزار تومان در بازار آزاد عرضه شد که در انتهای آذرماه این قیمت به 41 هزار تومان به‌ازای هر کیلوگرم افزایش یافت. این روند پیوسته رشد قیمت در سایر محصولات مقاطع طویل و عریض نیز رقم خورده بود.

قیمت تیرآهن ذوب‌آهن در مهرماه امسال به‌صورت میانگین 51 هزار و 800 تومان به‌ازای هر کیلوگرم به ثبت رسید که در دی ماه قیمت این محصول به 52 هزار و 700 تومان در هر کیلوگرم رسید. پروفیل ساختمانی نیز وضعیت مشابهی با مقاطع طویل داشت، به‌طوری که قیمت این محصول در ابتدای مهرماه 65 هزار تومان به‌ازای هر کیلوگرم بود که در ماه پایانی پاییز به 68 هزار تومان افزایش یافت. میانگین قیمت ورق سیاه در ابتدای پاییز 1404 حدود 67 هزار و 500 تومان بود که در انتهای پاییز این رقم به 69 هزار و 700 تومان رسید.