جهان فولاد در آستانه ۲۰۲۶؛ انتقال قدرت از شرق تا جنوب آسیا
به گزارش آهن آنلاین؛ صنعت فولاد جهانی در آستانه سال ۲۰۲۶، در میانه طوفانی از تغییرات ساختاری، حمایت‌گرایی اقتصادی و جابه‌جایی مراکز قدرت تولید قرار گرفته است. درحالی‌که چین همچنان نقش محوری خود را در بازار حفظ کرده، رکود تقاضا در این کشور و افزایش مازاد ظرفیت جهانی، آینده فولاد را به مسئله‌ای ژئو‌اقتصادی تبدیل کرده است. ازسوی‌دیگر، سیاست‌های جدید اتحادیه اروپا برای حفظ رقابت‌پذیری، رشد شتابان هند به‌عنوان قدرت نوظهور فولادی و چرخش سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ معدنی نظیر «واله» از چین به بازارهای جایگزین، چشم‌انداز تازه‌ای را برای تجارت جهانی فولاد رقم زده است. درچنین‌شرایطی، بازار ایران نیز ناگزیر از تأثیرپذیری است؛ چرا که تغییر مسیر عرضه و تقاضا در جهان، مستقیماً بر قیمت آهن و میزان صادرات محصولات فولادی کشور اثر می‌گذارد.
اروپا در تلاش برای بقا میان موج واردات و تعرفه‌ها
در اروپا، فولادسازان در سال ۲۰۲۵ با شرایطی مشابه دوران رکود صنعتی روبه‌رو هستند. شرکت آلمانی سالزگیتر که یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد این قاره به‌شمار می‌رود، باوجود ثبت سود محدود در سه‌ماهه سوم، چشم‌انداز مالی سال آینده خود را تعدیل کرده است. کاهش تقاضای داخلی، فشار واردات از آسیا و افزایش هزینه‌های انرژی، چشم‌انداز این صنعت را مبهم کرده است. درهمین‌حال، کمیسیون اروپا با هدف حمایت از تولیدکنندگان داخلی، طرحی را دردست بررسی دارد که به‌موجب آن، سهمیه واردات فولاد بدون تعرفه تقریباً نصف و برای مقادیر مازاد، تعرفه ۵۰ درصدی اعمال شود.
این تصمیم نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا درحال بازتعریف سیاست‌های تجاری خود برای مقابله با مازاد ظرفیت جهانی است. بااین‌حال، تحلیل‌گران معتقدند که صرفاً اعمال تعرفه نمی‌تواند ضامن پایداری صنعت فولاد اروپا باشد؛ چراکه رقابت با فولاد ارزان چینی نیازمند بازسازی اساسی زنجیره تأمین و کاهش وابستگی به انرژی گران قاره سبز است. سالزگیتر نیز ضمن کاهش پیش‌بینی سود عملیاتی خود، اعلام کرده که تنها درصورت تحقق حمایت‌های مالی اتحادیه و کنترل واردات می‌تواند در سال ۲۰۲۶ به رشد پایدار بازگردد.
هند در مسیر صعود؛ چین در آستانه ثبات
درحالی‌که تولید فولاد چین به نقطه اشباع رسیده و حتی احتمال کاهش جزئی در سال‌های آینده وجود دارد، هند با شتابی بی‌سابقه درحال تبدیل شدن به قدرت بعدی فولاد جهان است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد ظرفیت تولید فولاد این کشور تا سال ۲۰۳۰ ممکن است به ۳۰۰ میلیون تن برسد. شرکت برزیلی «واله» نیز با رصد دقیق این روند، آماده پاسخ‌گویی به افزایش تقاضای سنگ‌آهن هند شده است. این شرکت که بخش عمده درآمدش را از صادرات به چین کسب می‌کند، اکنون درحال تغییر جهت به سوی بازارهای آسیای جنوبی است؛ تغییری که می‌تواند تعادل عرضه سنگ‌آهن را در جهان بر هم بزند.
ازسوی‌دیگر، رکود ساخت‌وساز و سیاست‌های زیست‌محیطی چین موجب شده تا رشد مصرف داخلی فولاد در این کشور محدود شود. بااین‌حال، کارخانه های فولادی چین برای حفظ سودآوری، حجم صادرات خود را افزایش داده‌اند. در ۹ ماه نخست سال ۲۰۲۵، صادرات فولاد چین نسبت به‌مدت مشابه سال قبل بیش از ۶ درصد رشد داشته و به نزدیک ۹۸ میلیون تن رسیده است. این حجم صادرات، درحالی رخ داده که بسیاری از کشورها از جمله هند و ویتنام اقدام به وضع تعرفه‌های ضددامپینگ کرده‌اند تا از صنایع داخلی خود محافظت کنند.
بحران مازاد ظرفیت؛ چالشی فراتر از مرزهای اقتصادی
براساس گزارش اخیر سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)، صنعت فولاد جهان اکنون با بزرگ‌ترین بحران مازاد ظرفیت خود از سال ۲۰۰۹ مواجه است. ظرفیت تولید جهانی تا پایان سال ۲۰۲۵ به ۲.۵۵ میلیارد تن خواهد رسید و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۸ از مرز ۲.۶۶ میلیارد تن نیز عبور کند. بخش عمده این رشد از آسیا و خاورمیانه سرچشمه می‌گیرد. چین، هند، کشورهای آسه‌آن و حتی برخی کشورهای خاورمیانه درحال گسترش ظرفیت‌های فولادی خود هستند؛ اقدامی که رقابت را به سطحی بی‌سابقه رسانده است.
افزایش عرضه در کنار رکود تقاضا موجب سقوط قیمت‌ها و توقف بخشی از پروژه‌های کاهش انتشار کربن شده است. حدود ۱۹ درصد از پروژه‌های کاهش آلایندگی که قرار بود تا ۲۰۲۷ به بهره‌برداری برسند، به‌حالت تعلیق درآمده‌اند. این مسئله علاوه‌بر تهدید زیست‌محیطی، فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان خصوصی در کشورهای اروپایی و آمریکایی وارد کرده و زمینه را برای نفوذ بیشتر شرکت‌های دولتی در آسیا فراهم آورده است. درهمین‌راستا، OECD از اعضای خود خواسته تا تا میانه سال ۲۰۲۶ به توافق‌نامه‌ای مشترک برای مهار این بحران دست یابند؛ توافقی که تحقق آن می‌تواند شکل جدیدی از نظم تجاری در صنعت فولاد را رقم بزند.
تأثیر تحولات جهانی بر بازار آهن‌آلات ایران
درشرایطی‌که الگوهای جهانی تولید و تجارت فولاد دستخوش تغییر شده‌اند، بازار آهن‌آلات ایران نیز بی‌تأثیر نمانده است. رکود نسبی در چین و تمرکز هند بر تولید داخلی، فرصت‌هایی را برای صادرات فولاد ایران به بازارهای منطقه‌ای مانند خاورمیانه و شمال آفریقا ایجاد کرده است. درعین‌حال، سیاست‌های حمایتی اروپا و رشد عرضه جهانی باعث فشار بر قیمت‌های صادراتی شده و رقابت در بازارهای هدف را سخت‌تر کرده است.
ایران با دارا بودن ظرفیت تولید سالانه بیش از ۳۰ میلیون تن فولاد خام، درصورتی می‌تواند از این فرصت بهره ببرد که زیرساخت‌های صادراتی خود را تقویت و مسیرهای حمل‌ونقل را بهینه کند. تحلیل‌گران معتقدند اگر دولت در بخش انرژی و تعرفه‌های صادراتی بازنگری کند، صنعت فولاد کشور می‌تواند جایگاهی تثبیت‌شده‌تر در بازار جهانی پیدا کند. به ویژه در شرایطی که اروپا درگیر رکود، چین درحال تثبیت، و هند در حال اوج‌گیری است، ایران می‌تواند از موقعیت ژئو‌اقتصادی خود برای تبدیل شدن به پل ارتباطی میان شرق و غرب صنعت فولاد استفاده کند البته به‌شرط‌آنکه سیاست‌های داخلی هماهنگ با تغییرات جهانی باشد.
