رکود پروژه‌ها، گلوگاه جدید بازار آهن؛ چرا کاهش قیمت‌ها خریدار نیاورد؟
به گزارش آهن آنلاین؛ بازار آهن ایران در نیمه آبان ۱۴۰۴ با پدیده‌ای متناقض روبه‌رو شده است. از یک‌سو قیمت‌ها در برخی مقاطع فولادی مانند میلگرد و پروفیل کاهش پیدا کرده و از سوی دیگر حجم معاملات نه‌تنها افزایش نیافته، بلکه در برخی روزها عملاً متوقف شده است. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که از ابتدای پاییز، بخش ساختمان و پروژه‌های عمرانی کشور در رکودی عمیق فرو رفته‌اند. سازندگان در جست‌وجوی نقدینگی‌اند، خریداران نهایی توان مالی ندارند و پروژه‌های نیمه‌تمام هر روز بیشتر می‌شوند.
براساس آمارها، میانگین قیمت سایز 14 از میلگرد اصفهان در هفته منتهی به ۱7 آبان از حدود ۳۹٬2۰۰ تومان به ۳۵٬۰۰۰ تومان سقوط کرد. هم‌زمان پروفیل قوطی اصفهان از ۴۹٬۸۰۰ به حدود ۵0٬5۰۰ تومان رسید و ورق سیاه ۲ فولاد مبارکه نیز از ۴۷٬2۰۰ به ۴۸٬۵۰۰ تومان افزایش یافت. تیرآهن هم رشد قیمت ۲۰۰هزارتومانی را تجربه کرد و از ۸٬۵۴۰٬۰۰۰ به ۸٬۷۴۰٬۰۰۰ تومان برای هر شاخه ۱۲متری رسید.
اما با وجود این نوسان‌ها، شاخص مصرف فولاد در بخش ساختمانی تقریباً ثابت مانده است. کارشناسان می‌گویند ریشه این رکود نه در قیمت، بلکه در نااطمینانی اقتصادی، بحران تأمین مالی و کاهش فعالیت‌های عمرانی دولت است. سازندگان در حالت انتظارند، شرکت‌های پیمانکاری از کمبود نقدینگی رنج می‌برند و نرخ سود بانکی بالا عملاً سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید را متوقف کرده است. از سوی دیگر، رکود خرید و فروش مسکن باعث شده تقاضای مصرفی برای آهن نیز کاهش یابد. این‌گونه است که «کاهش قیمت» به‌جای تحریک خریدار، به نشانه‌ای از ضعف تقاضا و ترس از آینده تبدیل شده است.
کاهش قیمت مقاطع فولادی به‌جای رونق، عمق رکود را نشان داد!
در هفته نخست آبان، اکثر بازارهای فولادی آرام بودند، اما از میانه هفته دوم، شوک قیمتی میلگرد جرقه‌ای تازه زد. قیمت میلگرد ۱۴ اصفهان تا نیمه ماه به ۳۹٬۵۰۰ تومان رسیده بود؛ بااین‌حال ناگهان در روز ۱۷ آبان سقوطی شدید تا سطح ۳۵٬۰۰۰ تومان ثبت شد. در نگاه اول ممکن بود این افت موجب افزایش خرید شود، اما بازار تقریباً واکنشی نشان نداد. فعالان بازار معتقدند دلیل اصلی، نبود پروژه‌های فعال است. بسیاری از انبوه‌سازان و پیمانکاران، حتی با ارزان شدن مواد اولیه، ریسک آغاز پروژه جدید را نمی‌پذیرند، زیرا نمی‌دانند در ماه‌های آینده نرخ دلار، هزینه انرژی و دستمزد کارگر در چه سطحی خواهد بود. افت تقاضا از بخش مسکن نیز مزید بر علت است؛ وقتی ساخت‌وساز خوابیده، خرید میلگرد و آهن هم کاهش می‌یابد.
تورم ساخت، قدرت خرید را کاهش داد
به گفته کارشناسان ساختمانی، افزایش هزینه‌ها در صنعت ساختمان چنان شدید بوده که حتی کاهش قیمت فولاد نمی‌تواند کفه هزینه ساخت را سبک کند. آنها معتقدند در برخی پروژه‌ها هزینه ساخت تا ۳۰ درصد بالا رفته و دستمزد کارگران مهاجر نیز به‌دلیل کمبود نیرو ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش یافته است. در چنین شرایطی، کاهش چنددرصدی قیمت آهن تأثیری بر قیمت تمام‌شده ندارد. ازسوی‌دیگر خریداران نهایی، توان مالی گذشته را ندارند. رشد تورم عمومی، درآمد خانوار را مستهلک کرده و بازار مسکن عملاً از دسترس بخش بزرگی از متقاضیان خارج شده است. امروز سازنده و خریدار، هر دو در نقطه رکود ایستاده‌اند. این رکود دوطرفه همان چیزی است که کارشناسان آن را قفل سرمایه می‌نامند؛ نه سازنده می‌فروشد، نه خریدار می‌خرد.
ورق سیاه و پروفیل؛ جزایر ثبات در طوفان فولاد
در میان مقاطع فولادی، ورق سیاه و پروفیل برخلاف میلگرد، در آبان مسیری نسبتاً صعودی را طی کردند. ورق سیاه ۲ میلی‌متری فولاد مبارکه از ۴6٬8۰۰ تومان در اوایل آبان به ۴7٬4۰۰ تومان در ۷ آبان رسید و قیمت سایز 20 در 20 پروفیل اصفهان نیز از ۴۹٬۸۰۰ به ۵1٬3۰۰ تومان در 18 آبان افزایش یافت. تحلیل‌گران این پایداری را ناشی از نقش این دو محصول در صنایع غیربنایی می‌دانند. ورق‌های سیاه در خودروسازی، لوازم خانگی و صنایع فلزی کاربرد دارند، درحالی‌که میلگرد مستقیماً با بخش ساختمان مرتبط است. بنابراین وقتی ساخت‌وساز دچار رکود می‌شود، قیمت میلگرد بیشتر ضربه می‌خورد ولی ورق و پروفیل با تکیه بر تقاضای صنعتی، ثبات خود را حفظ می‌کنند. درواقع، رشد جزئی این محصولات به‌جای رونق، نشانه‌ی انقطاع ارتباط بین بازار صنعتی و ساختمانی است؛ هرکدام مسیر جداگانه‌ای می‌روند و دیگر آن هماهنگی سنتی در قیمت‌ها دیده نمی‌شود.
تیرآهن، تنها مقطع باثبات هفته
برخلاف نوسانات شدید میلگرد، بازار تیرآهن در هفته‌های اخیر رفتار آرام و قابل‌پیش‌بینی داشته است. قیمت تیرآهن ۱۴ ذوب‌آهن اصفهان از ۸٬۵۴۰٬۰۰۰ به ۸٬۷2۰٬۰۰۰ تومان در هر شاخه رسید، افزایشی کمتر از ۲٫۵ درصد. ثبات نسبی در پروژه‌های صنعتی و انبارهای تجاری سبب شده تیرآهن بیش از سایر مقاطع تابع نوسانات روزانه نباشد. کارشناسان می‌گویند بخشی از رشد محدود تیرآهن ناشی از انتظارات تورمی در بازار ارز است. هم‌زمان، صادرات به عراق، افغانستان و ترکیه تا حدودی میزان تقاضا را حفظ کرده و اجازه نداده قیمت افت کند. این وضعیت نشانه‌ای از تعادل شکننده بازار فولاد است؛ بازاری که میان رکود داخل و محدودیت‌های صادراتی معلق مانده است.
کلاف تأمین مالی؛ عامل پنهان رکود چرخه فولاد
بانک‌ها توان اعطای تسهیلات جدید ندارند، پروژه‌های عمرانی دولت متوقف‌اند و مدل پیش‌فروش قدیمی نیز دیگر اعتماد خریدار را جلب نمی‌کند. نتیجه این وضعیت، رکود شدید نقدینگی در بدنه صنعت ساختمان است. سازندگان نیز بر اساس تجربه، به سمت پروژه‌های کوچک و اقتصادی گرایش پیدا کرده‌اند؛ خانه‌های میان‌قیمت و متراژ پایین، با بازده سریع‌تر و ریسک کمتر. درنتیجه، تقاضا برای آهن‌آلات سنگین مانند تیرآهن‌های بزرگ و میلگردهای ضخیم کاهش یافته است. این تغییر ساختاری، بازار فولاد را در موقعیتی جدید قرار داده: بازاری با حجم کمتر، اما متکی بر تقاضای واقعی. حاصل آنکه بازار آهن ایران در آبان ۱۴۰۴ تصویری سه‌بعدی از اقتصاد کل کشور را پیش‌روی ما می‌گذارد؛ قیمت‌ها نوسان دارند اما تقاضا جان ندارد. ورق سیاه و پروفیل با افزایش جزئی، میلگرد با سقوط و تیرآهن با رشد محدود همراه شده‌اند، اما هیچ‌یک از این تغییرات منجر به رونق خرید نشده است. تورم بالا، نوسان ارز، بحران انرژی و خروج کارگران مهاجر هزینه ساخت‌وساز را سنگین کرده است. از سوی دیگر، رکود معاملات ملکی قدرت خرید را از مردم گرفته و سرمایه‌های بزرگ نیز به‌دلیل نرخ بالای بهره بانکی در بازار پولی قفل شده‌اند. نتیجه آن است که رکود نه‌تنها در بخش مسکن بلکه در کل زنجیره فولاد رسوخ کرده است. به‌گفته کارشناسان، «سال ۱۴۰۴ سال بازآفرینی راهبردهاست نه سال رکود صرف». سازندگانی که به‌جای هیجان، با داده و منطق اقتصادی تصمیم بگیرند، می‌توانند از دل رکود فرصت بسازند. آینده بازار آهن به کسانی تعلق دارد که درک کنند کاهش قیمت الزاماً به‌معنای رونق نیست، بلکه گاه هشدار خاموشی است که از ایست قلبی اقتصاد ساخت‌وساز خبر می‌دهد. بازار آهن آلات امروز ایران در ظاهر آرام است، اما زیر این سطح آرام، موج‌های بزرگی از تغییر در حال شکل‌گیری‌اند؛ موج‌هایی که شاید در نیمه دوم سال، مسیر تازه‌ای برای سازندگان، کارخانه‌ها و سرمایه‌گذاران رقم بزنند.
