سقوط آزاد پس از جهش ۲۰ درصدی قیمت شمش آهن؟
به گزارش آهن آنلاین؛ در هفته‌های اخیر، پس از چند ماه نوسانات پی‌در‌پی در بازار فولاد، نشانه‌هایی از آرامش در معاملات شمش و مقاطع طویل دیده می‌شود؛ آرامشی که بسیاری آن را نتیجه اجرای دستورالعمل جدید قیمت‌گذاری فولاد در بورس کالا می‌دانند. این سیاست که سقف قیمت پایه عرضه را محدود به نرخ صادراتی کرده، عملاً به روند صعودی شدید ماه‌های گذشته پایان داده و بازار را وارد فاز تثبیت کرده است. درحالی‌که تا پیش از مهرماه، رشد نزدیک به ۲۰ درصدی قیمت شمش، نگرانی‌هایی از تداوم التهاب در زنجیره آهن و فولاد ایجاد کرده بود، اکنون بازار در مسیر نزولی ملایمی حرکت می‌کند. در ادامه، ضمن بررسی داده‌های واقعی معاملات و واکنش فعالان صنفی، تلاش می‌کنیم تأثیر این سیاست بر ثبات قیمتی، رفتار عرضه و تقاضا، و آینده بازار آهن‌آلات ایران را تحلیل خواهیم کرد.
توقف هیجانات و شکل‌گیری روند ملایم نزولی
براساس آمارهای رسمی، قیمت انواع شمش فولادی از ابتدای اردیبهشت تا پیش از اجرای دستورالعمل جدید، از حدود ۲۷٬۶۰۰ به ۳۳٬۶۰۰ تومان رسید؛ یعنی افزایشی معادل ۲۰ درصد طی کمتر از پنج ماه. اما از ابتدای مهرماه که محدودیت سقف قیمت‌گذاری در بورس کالا ابلاغ شد، بازار ناگهان خنک شد. روند صعودی متوقف شد و در طول پنج هفته گذشته، قیمت شمش به حدود ۳۲٬۶۰۰ تومان کاهش یافت. در بورس کالا نیز معاملات روزهای اخیر نشان می‌دهد میانگین قیمت شمش به ۳۱٬۶۰۰ تومان رسیده؛ رقمی که نشان می‌دهد بازار آزاد هنوز حدود هزار تومان بالاتر از بورس معامله می‌شود و در صورت عدم بروز شوک جدید، احتمال عقب‌نشینی بیشتر قیمت‌ها وجود دارد.
به‌بیان ساده‌تر، اجرای دستورالعمل جدید توانست هیجان تقاضا را مهار کند و بازار را از فاز نوسان‌گیری‌های هیجانی به سمت رفتار منطقی‌تر هدایت کند. نوردکاران اکنون خرید خود را با محاسبه دقیق‌تر نسبت به هزینه تمام‌شده و سقف سود منطقی انجام می‌دهند. طبق برآوردها، با درنظرگرفتن حاشیه سود ۱۲ درصدی، قیمت طبیعی میلگرد در بازار باید حدود ۳۹ هزار تومان با مالیات ارزش افزوده باشد؛ نرخی که نشان می‌دهد فعلاً بازار در محدوده قابل‌قبولی در نوسان است.
نقش سامانه جامع تجارت در مهار خریدهای غیرواقعی
یکی از عوامل کلیدی در کاهش التهابات اخیر، نظارت جدی‌تر بر رفتار خریداران شمش فولادی ازطریق سامانه جامع تجارت است. براساس مقررات وزارت صمت، نوردکاران باید نسبت مشخصی میان ورودی مواد اولیه و خروجی محصولات نهایی خود در سامانه ثبت کنند. همین الزام باعث شده تا خریدهای صرفاً انبارمحور یا با هدف سفته‌بازی کاهش یابد.
در واقع، بازار دیگر ظرفیت آن را ندارد که برخی واحدها بدون خروجی واقعی، تنها با انگیزه حفظ سرمایه یا پیش‌بینی رشد قیمت اقدام به خریدهای سنگین کنند. این نظارت‌ها موجب شد که بخش قابل توجهی از تقاضای کاذب حذف شود و تعادل میان تولید، مصرف و عرضه تا حدی بازگردد.
البته این تنها عامل آرامش بازار نیست؛ رکود حاکم بر ساخت‌وساز، محدودیت‌های صادراتی، و تداوم اختلاف نرخ ارز رسمی و غیررسمی نیز بر کاهش انگیزه خرید مؤثر بوده‌اند. اما نقش سامانه جامع تجارت در ایجاد شفافیت، بیش از دیگر عوامل مورد توجه فعالان بازار قرار گرفته و از نگاه بسیاری از کارشناسان، یکی از ابزارهای مؤثر در جلوگیری از شکل‌گیری حباب‌های قیمتی جدید محسوب می‌شود.
جدال دیدگاه‌ها؛ از تنظیم بازار تا قیمت‌گذاری دستوری
دراین‌میان، موضع‌گیری‌های اخیر برخی رؤسای اتحادیه‌های صنفی فولاد کشور نیز بحث‌برانگیز شده است. اظهارنظرهایی نظیر «نرخ‌گذاری دستوری فولادسازان را متضرر می‌کند» از سوی برخی چهره‌های صنفی، واکنش فعالان پایین‌دست بازار را در پی داشت. منتقدان این دیدگاه معتقدند که سیاست تنظیم بازار لزوماً به‌معنای مداخله دستوری نیست، بلکه در شرایط اقتصادی فعلی ایران، ابزاری برای مهار بی‌ثباتی و جلوگیری از آسیب به صنف توزیع‌کنندگان و مصرف‌کنندگان نهایی است.
واقعیت این است که تجربه سال‌های اخیر نشان داده، هر زمان بازار فولاد بدون ضابطه و کنترل رها شده، موج‌های شدید قیمتی ایجاد شده که در نهایت دود آن به چشم مصرف‌کننده و توزیع‌کننده خرد رفته است. در مقابل، هر زمان دستورالعملی با سازوکار مشخص و منطقی اجرا شده، بازار رنگ ثبات بیشتری به خود گرفته است. از همین رو، بسیاری از کارشناسان تأکید دارند که بازار فولاد ایران باید با مدل بومی از تنظیم‌گری مستمر و شفاف اداره شود، نه با سیاست‌های رهاسازی کامل یا مداخله مطلق.
مسیر پیش‌رو؛ ثبات یا رکود پنهان؟
اکنون پس از گذشت حدود یک ماه از اجرای دستورالعمل جدید، می‌توان گفت بازار فولاد در وضعیت نسبتاً باثباتی قرار دارد؛ اما این ثبات لزوماً به‌معنای رونق نیست. رکود تقاضا در پروژه‌های عمرانی، کاهش ساخت‌وسازهای شهری و مشکلات تأمین انرژی در ماه‌های پیش‌رو می‌تواند روند نزولی ملایم را به رکود عمیق‌تری تبدیل کند. بااین‌حال، در صورت تداوم سیاست‌های کنترلی هوشمند، کاهش اختلاف نرخ ارز رسمی و غیررسمی، و تقویت صادرات فولاد در فصل سرد، می‌توان امیدوار بود که بازار فولاد ایران وارد چرخه‌ای از ثبات پایدار بدون افت شدید قیمتی شود.
درنهایت، آنچه فعالان بازار انتظار دارند نه الزاماً ارزانی یا گرانی، بلکه قابلیت پیش‌بینی و اطمینان از تداوم ثبات قیمت آهن آلات است. تجربه مهر و آبان امسال نشان داد که وقتی سیاست‌گذاری‌ها بر پایه داده، شفافیت و منطق اقتصادی باشد، حتی در شرایط پرریسک، می‌توان بازار آهن‌آلات را از مسیر نوسان‌گیری‌های مکرر خارج کرد و آن را به سمت آرامش و پایداری هدایت نمود.
