سکوت بازار آهن آلات؛ میلگرد در کف قیمتی
به گزارش آهن آنلاین؛ در روزهایی که بازار آهن آلات در سکوتی سنگین فرو رفته و میلگرد در کف قیمتی خود جا خوش کرده، خبرهای امیدوارکننده‌ای از بخش‌های مختلف اقتصاد معدنی و صنعتی به گوش می‌رسد. رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی از پایان خام‌فروشی سنگ‌آهن و استفاده کامل از منابع داخلی برای تولید فولاد سخن گفته، سخنگوی وزارت صمت نیز از تسهیل تأمین ارز برای صنایع تولیدی خبر داده است. هم‌زمان، عضو هیأت‌رئیسه مجلس نیز تأکید کرده که با تکمیل زنجیره تولید انرژی، می‌توان ریشه بحران ناترازی برق را خشکاند. اما آیا این نشانه‌ها می‌تواند به معنای شروع فصلی تازه برای بازار فولاد و آهن آلات باشد؟ یا همچنان رکود تقاضا و ابهام در سیاست‌های انرژی، سایه سنگین خود را بر سر بازار حفظ خواهد کرد؟
جهش تولید؛ از توقف خام‌فروشی تا تثبیت جایگاه ایران در زنجیره جهانی فولاد
تحولات اخیر در بخش معدن و صنایع معدنی، نویددهنده نقطه‌عطفی در مسیر خودکفایی صنعتی است. بهرام شکوری، رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق ایران، با اشاره به عبور ظرفیت تولید فولاد از مرز ۴۰ میلیون تن در سال و توقف کامل صادرات سنگ‌آهن خام، اعلام کرده است که تمام منابع سنگ‌آهن کشور در داخل فرآوری می‌شود. این تغییر رویکرد، یعنی عبور از خام‌فروشی و تمرکز بر ایجاد ارزش افزوده در داخل، می‌تواند زمینه‌ساز تحولی اساسی در اقتصاد صنعتی ایران باشد.
در گذشته، سالانه تا ۵۰ میلیون تن سنگ‌آهن از کشور صادر می‌شد؛ امروز اما همان حجم ماده خام، در داخل به فولاد تبدیل می‌شود و این یعنی سه برابر شدن تولید فولاد طی یک دهه اخیر. چنین رشدی بی‌تردید حاصل سرمایه‌گذاری‌های مستمر در زنجیره تولید و برنامه‌ریزی‌های راهبردی در بخش معدن بوده است. باوجود این، اگرچه تولید رشد چشمگیری داشته، اما بازار داخلی هنوز با ضعف تقاضا و بی‌ثباتی سیاستی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند؛ مسأله‌ای که می‌تواند ظرفیت‌های ایجادشده را بلااستفاده بگذارد.
سیاست ارزی جدید؛ گامی برای نجات تولید فولاد یا وعده‌ای دیگر؟
یکی از موانع مهم در مسیر رونق تولید، محدودیت‌های ارزی و فرآیندهای پیچیده تخصیص ارز برای واردات مواد اولیه بوده است. در همین راستا، وزارت صنعت، معدن و تجارت با تشکیل «کمیته ارزی» به ریاست وزیر صمت، گام تازه‌ای برای تسهیل در تأمین ارز برداشته است. این کمیته با هدف اصلاح فرآیندهای مدیریتی و کاهش بوروکراسی‌های پیشین تشکیل شده تا تصمیم‌گیری درباره تخصیص ارز به تولیدکنندگان با سرعت و کارآمدی بیشتری انجام شود.
به گفته سخنگوی وزارت صمت، اولویت اصلی در تخصیص ارز، واحدهای تولیدی هستند و قرار است از ظرفیت بازرگانان برای تأمین مواد اولیه به‌صورت سامانه‌ای استفاده شود. اگر این سیاست‌ها با جدیت اجرا شود، می‌تواند بسیاری از چالش‌های فعلی صنایع از جمله فولاد را کاهش دهد. چراکه یکی از عوامل رکود فعلی در بازار آهن آلات، توقف یا کندی فعالیت واحدهای مصرف‌کننده فولاد نظیر پروژه‌های عمرانی و ساختمانی است که بخشی از مشکلاتشان ناشی از تأخیر در تأمین ارز و مواد اولیه بوده است.
بااین‌حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که اجرای این طرح‌ها تنها در صورتی به ثمر می‌نشیند که هماهنگی واقعی میان وزارت صمت، بانک مرکزی و نهادهای مرتبط برقرار شود؛ در غیر این صورت، تصمیمات ارزی جدید نیز ممکن است به سرنوشت سیاست‌های پیشین دچار شود.
بحران انرژی؛ مانع پنهان در مسیر رقابت جهانی آهن آلات
در کنار مشکلات مالی و سیاستی، مسئله انرژی همچنان یکی از حساس‌ترین چالش‌های صنعت فولاد ایران است. افزایش نرخ گاز تا مرز ۷۸ هزار ریال به ازای هر مترمکعب، یعنی بیش از ۲۴ برابر شدن هزینه‌ها طی شش سال گذشته، فشار سنگینی را بر تولیدکنندگان وارد کرده است؛ در حالی‌که نرخ فولاد در همین دوره تنها شش برابر رشد کرده است. این شکاف آشکار میان رشد هزینه انرژی و نرخ فروش، نشانه‌ای از ناهم‌ترازی سیاست‌های انرژی با واقعیت تولید است.
ازسویدیگر، ناترازی برق در فصول سرد، به تهدیدی دائمی برای پایداری تولید تبدیل شده است. عباس پاپی‌زاده، عضو هیأت‌رئیسه مجلس، تأکید کرده که برای حل ریشه‌ای این بحران باید زنجیره کامل تولید انرژی از توسعه میادین نفت و گاز تا تولید برق در نیروگاه‌ها و شبکه انتقال، با محوریت بخش خصوصی تکمیل شود. در غیر این صورت، هر سال با آغاز زمستان، بخشی از خطوط تولید فولاد به‌دلیل کمبود سوخت یا برق تعطیل می‌شوند و چرخه تولید و عرضه با اختلال روبه‌رو می‌شود.
بازار آهن در ایستگاه انتظار؛ خرید در سکوت یا صبر برای قطعیت؟
با وجود خبرهای مثبت از رشد تولید و تسهیل ارزی، بازار داخلی فولاد هنوز با رکود تقاضا و فضای انتظاری روبه‌روست. بررسی معاملات روز گذشته نشان می‌دهد که قیمت میلگرد در اکثر کارخانه‌ها با ثبات نسبی همراه بود، هرچند برخی واحدها برای تحریک تقاضا کاهش ۱۰۰ تا ۵۰۰ تومانی را در محصولات خود اعمال کردند. در همین حال، بازار تیرآهن نیز روندی مشابه را تجربه کرد و در بسیاری از مبادی فروش، کاهش قیمت ۵۰ تا ۵۰۰ هزار تومانی به ثبت رسید. تنها در بخش ورق‌های سیاه (به‌ویژه ST37 و ST52)، اندکی تحرک دیده شد و کارخانه فولاد مبارکه در برخی ضخامت‌ها افزایش جزئی ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ تومانی اعمال کرد.
این نوسانات محدود نشان می‌دهد بازار هنوز محرک قوی برای حرکت صعودی ندارد و بیشتر در حالت انتظار به‌سر می‌برد. حجم معاملات در بازار آزاد نیز پایین‌تر از میانگین معمول است و فعالان بازار معتقدند تا زمانی که پروژه‌های عمرانی و ساختمانی از رکود خارج نشوند و محرک واقعی در سمت مصرف شکل نگیرد، بعید است قیمت‌ها از محدوده فعلی فاصله بگیرند.
از سوی دیگر، ابهام در سیاست‌های آتی دولت درباره قیمت حامل‌های انرژی و تعرفه‌های صادراتی، سبب شده خریداران عمده با احتیاط بیشتری عمل کنند. در نتیجه، بازار در وضعیتی پارادوکسیکال قرار گرفته است؛ از یک‌سو ظرفیت تولید و زیرساخت‌های سیاستی رو به اصلاح است، اما ازسویدیگر، تقاضا هنوز بیدار نشده و سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند در حاشیه امن انتظار باقی بمانند. اگر سیاست‌های ارزی جدید، همراه با برنامه‌ای شفاف برای مدیریت انرژی و تحریک سمت تقاضا اجرا شود، شاید بتوان گفت فصل سرد رکود در حال پایان است؛ اما تا آن زمان، بازار آهن همچنان در ایستگاه انتظار باقی خواهد ماند.
