هشدار OECD درباره افزایش ظرفیت مازاد فولاد در جهان و تأثیر آن بر بازار ایران
به گزارش آهن آنلاین، کمیته فولاد سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) در جدیدترین گزارش خود اعلام کرده که ظرفیت مازاد تولید فولاد در جهان تا سال ۲۰۲۷ میلادی با جهشی قابل‌توجه، از ۶۰۲ میلیون تن در سال ۲۰۲۴ به ۷۲۱ میلیون تن خواهد‌رسید. این نهاد بین‌المللی تأکید کرده است که تنها در فاصله سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۷، حدود ۱۶۵ میلیون تن ظرفیت تازه به مدار تولید اضافه می‌شود. بخش عمده این رشد ناشی از سرمایه‌گذاری‌های فرامرزی فولادسازان چینی است که در کشورهای مختلف از آسیا تا آفریقا پروژه‌های جدیدی را به بهره‌برداری می‌رسانند.
در سوی دیگر، تقاضای جهانی برای فولاد با روندی کند و ناپایدار پیش می‌رود. رکود عمیق در بخش ساخت‌وساز چین، تضعیف بازار املاک در اروپا، و کاهش رشد اقتصادی در آمریکا موجب شده چشم‌انداز مصرف جهانی فولاد چندان روشن نباشد. جنگ‌های تعرفه‌ای، محدودیت‌های تجاری و تغییر سیاست‌های زیست‌محیطی نیز فشار مضاعفی بر تقاضای جهانی وارد کرده‌اند.
ترکیب این دو عامل – افزایش ظرفیت تولید و کاهش رشد تقاضا – موجب شده صنعت فولاد جهان وارد مرحله‌ای از رقابت شدید قیمتی شود. کشورهای تولیدکننده برای حفظ سهم خود در بازار جهانی، به کاهش نرخ فروش و ارائه تخفیف‌های صادراتی گسترده روی آورده‌اند. در نتیجه، احتمال افت بیشتر قیمت جهانی فولاد در نیمه دوم سال ۲۰۲۵ وجود دارد.
در این میان، ایران که همچنان در جمع ده تولیدکننده بزرگ فولاد جهان قرار دارد، به‌طور مستقیم تحت تأثیر این تحولات قرار خواهد گرفت. با وجود رشد صادرات در برخی ماه‌های اخیر، کارخانه‌های فولادی ایرانی برای حفظ جایگاه خود در بازارهای منطقه‌ای ناچار به رقابت با عرضه‌کنندگان بزرگی همچون چین، هند و ترکیه هستند؛ کشورهایی که با هزینه تولید کمتر و دسترسی بهتر به زیرساخت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی، مزیت‌های بیشتری دارند.
محدودیت‌های داخلی نیز فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان ایرانی وارد کرده است. قطعی‌های مکرر برق در تابستان، کمبود گاز در زمستان و مشکلات تأمین انرژی، هزینه‌های تولید را بالا برده و برنامه‌ریزی برای تداوم تولید پایدار را دشوار کرده است. در کنار این چالش‌ها، نبود سرمایه‌گذاری کافی در بنادر، اسکله‌های صادراتی و ناوگان حمل‌ونقل دریایی، باعث شده هزینه انتقال محصولات فولادی ایران به بازارهای هدف نسبت به رقبا بیشتر باشد.
کارشناسان معتقدند اگرچه ایران در زمینه تولید فولاد خام و محصولات میانی ظرفیت بالایی دارد، اما در شرایط فعلی باید سیاست خود را به سمت بهبود بهره‌وری، استفاده از انرژی‌های جایگزین و توسعه فناوری‌های نوین سوق دهد. حرکت به سمت تولید فولاد سبز و سرمایه‌گذاری در واحدهای کم‌مصرف از جمله اقداماتی است که می‌تواند جایگاه صنعت فولاد کشور را در بازار جهانی تثبیت کند.
افزایش ظرفیت جهانی فولاد به معنای رقابت شدیدتر در صادرات است؛ موضوعی که به‌ویژه برای کشورهایی مانند ایران که بخشی از درآمد ارزی خود را از محل صادرات محصولات فولادی تأمین می‌کنند، اهمیت دوچندان دارد. در صورت افت بیشتر قیمت جهانی، حاشیه سود فولادسازان داخلی کاهش خواهد یافت و احتمال دارد برخی طرح‌های توسعه‌ای نیز متوقف شوند.
در حال حاضر، فولاد ایران با وجود محدودیت‌های بین‌المللی، سهم قابل توجهی در بازارهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا دارد. اما اگر روند سرمایه‌گذاری چینی‌ها در کشورهای همسایه ایران ادامه یابد، این بازارها نیز ممکن است در آینده نزدیک با رقبای جدیدی مواجه شوند. در چنین شرایطی، حفظ کیفیت، بهبود لجستیک و ثبات در تأمین انرژی می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در تداوم حضور ایران در بازار جهانی فولاد داشته باشد.
درمجموع، گزارش OECD هشداری جدی برای کل صنعت فولاد است. رشد بی‌سابقه ظرفیت در کنار تقاضای محدود، معادلات جهانی را تغییر خواهد داد و کشورهایی که در تولید و صادرات فولاد نقش دارند، ناچارند برای حفظ جایگاه خود، سیاست‌های اقتصادی و صنعتی خود را بازنگری کنند. برای ایران نیز این تحولات می‌تواند فرصتی برای اصلاح ساختار، افزایش بهره‌وری و ارتقای جایگاه در زنجیره ارزش فولاد باشد، به‌شرط آنکه برنامه‌ریزی دقیق و بلندمدت در دستور کار قرار گیرد.
