اسنپ‌بک؛ زلزله‌ای روانی در بازار آهن آلات
به گزارش آهن آنلاین؛ بازار آهن آلات و صنعت فولاد ایران در روزهایی سرنوشت‌ساز به سر می‌برد؛ روزهایی که واژه «اسنپ‌بک» یا همان مکانیسم ماشه، به کلیدواژه اصلی گفت‌وگوهای اقتصادی، سیاسی و رسانه‌ای تبدیل شده است. بازگشت احتمالی تحریم‌های شورای امنیت، اگرچه از نظر برخی تحلیلگران تأثیر اقتصادی مستقیم چندانی ندارد، اما پیامدهای روانی و سیاسی آن می‌تواند بازار داخلی را به شدت تحت فشار قرار دهد. در حالی‌که دولت تلاش دارد با دیپلماسی فعال از فعال شدن این مکانیسم جلوگیری کند، فعالان صنعت فولاد از کاهش تولید، افزایش هزینه‌های صادرات و تغییر مسیرهای بازرگانی سخن می‌گویند.
میدان دوگانه تحلیل‌ها؛ تهدید یا نمایش سیاسی؟
در یک سوی میدان، اندیشکده‌هایی مانند شورای آتلانتیک معتقدند مکانیسم ماشه چیزی جز تکرار تحریم‌های فعلی نیست و تأثیر اقتصادی ملموسی بر ایران نخواهد گذاشت. استدلال این گروه ساده است: تقریباً همه ابزارهای تحریمی آمریکا سال‌هاست علیه اقتصاد ایران اعمال شده و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل تغییری اساسی ایجاد نمی‌کند. اما همین کارشناسان هشدار می‌دهند که اثر روانی و سیاسی اسنپ‌بک می‌تواند همانند سایه‌ای سنگین بر بازارهای مالی، نرخ ارز و اعتماد سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی بیفتد. کاهش تمایل شرکت‌های بزرگ حتی در کشورهای دوست به همکاری با ایران، اختلال در مسیرهای مالی و بیمه‌ای و گسترش فضای نااطمینانی از پیامدهای اجتناب‌ناپذیر این سناریو است.
نگرانی‌های صنعت فولاد؛ از تولید تا صادرات
در سوی دیگر، فعالان صنعت فولاد و آهن آلات ایران هشدارهای جدی‌تری مطرح می‌کنند. سیدرضا شهرستانی، عضو سابق هیئت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد، فعال شدن مکانیسم ماشه را عامل کاهش تولید، افزایش هزینه‌های صادرات و افت سودآوری کارخانه‌ها می‌داند. او معتقد است مشکلاتی همچون استفاده از کارت‌های بازرگانی یک‌بار مصرف، الزام پرداخت با ارز نیمایی و محدودیت‌های بانکی می‌تواند با تشدید تحریم‌ها، هزینه صادرات فولاد را به شدت افزایش دهد. چنین شرایطی به‌ویژه برای شرکت‌های زیان‌دهی مانند ذوب‌آهن می‌تواند بحرانی‌تر باشد، زیرا رقابت با بازیگران منطقه‌ای و حفظ سهم بازارهای صادراتی نیازمند دسترسی به منابع مالی و مسیرهای حمل‌ونقل ارزان است. در همین حال، رشد صادرات به مقاصد غیرسنتی مانند افغانستان گرچه نشانه‌ای از انعطاف‌پذیری بازار است، اما نمی‌تواند جایگزین مطمئنی برای بازارهای اصلی باشد.
دولت، دیپلماسی و مدیریت بازار فولاد
دولت ایران در این میان با دو چالش همزمان روبه‌روست: نخست، تلاش دیپلماتیک برای جلوگیری از فعال شدن اسنپ‌بک؛ و دوم، مدیریت پیامدهای احتمالی در صورت شکست مذاکرات. دیدارهای اخیر وزیر خارجه با رافائل گروسی و گفت‌وگوهای فشرده با سه کشور اروپایی نشان می‌دهد تهران به‌دنبال خرید زمان و استفاده از ظرفیت‌های دیپلماسی است. اما حتی در بهترین حالت، صرف تهدید به بازگشت تحریم‌ها می‌تواند بازار ارز، سرمایه و فولاد را متلاطم کند. کارشناسان اقتصادی بر این باورند که راهکار واقعی در تقویت تاب‌آوری داخلی، تنوع شرکای تجاری و کاهش وابستگی به کانال‌های مالی سنتی است؛ مسیری که می‌تواند اثرگذاری شوک‌های خارجی را محدود کند.
آزمون بزرگ بازار آهن آلات
همزمان با این کشمکش‌ها، بازار آهن آلات نشانه‌هایی از واکنش زودهنگام نشان داده است. افزایش قیمت میلگرد و تیرآهن در برخی کارخانه‌ها طی روزهای اخیر، هرچند محدود، بازتابی از نگرانی فعالان بازار نسبت به آینده است. قیمت میلگرد در روز گذشته تا ۸۰۰ تومان در برخی از مبادی فروش افزایش داشته است! گفتنی است از نگاه تحلیلگران، حتی اگر اسنپ‌بک در کوتاه‌مدت نتواند صادرات فولاد را متوقف کند، اثر انتظاری آن می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های جدید را به تعویق بیندازد، نرخ بهره را بالا ببرد و دسترسی به ارز صادراتی را دشوارتر سازد. در چنین شرایطی، نقش سیاست‌های حمایتی دولت و هماهنگی با بخش خصوصی برای حفظ ثبات بازار بیش از هر زمان دیگری حیاتی است. تجربه بحران‌های گذشته نشان می‌دهد که تنها با تدوین راهکارهای مشترک و استفاده از فرصت‌های پنهان در بازارهای غیرسنتی میتوان از تهدید تحریم به فرصت عبور کرد.
میتوان چنین برداشت کرد که مکانیسم ماشه برای بازار آهن آلات و صنعت فولاد ایران نه یک تهدید کاملاً بی‌اثر است و نه بحرانی مطلق. شواهد نشان می‌دهد که هرچند ابزارهای تحریمی جدیدی در کار نیست، اما اثر روانی و سیاسی این اقدام می‌تواند مسیر صادرات، سرمایه‌گذاری و نرخ ارز را متزلزل کند. آنچه سرنوشت بازار را رقم می‌زند، نه خود تحریم، بلکه نحوه مدیریت داخلی، هماهنگی دولت با بخش خصوصی و بهره‌گیری از فرصت‌های صادراتی جایگزین است. تقویت تاب‌آوری اقتصادی و تنوع شرکای تجاری می‌تواند صنعت فولاد را از تهدید تحریم به فرصتی برای بازآفرینی و رشد پایدار سوق دهد.
