کاهش عرضه و رشد هزینه انرژی؛ فولادکاران در آستانه زیان
به گزارش آهن‌آنلاین؛ در روز دوشنبه 24 شهریور ماه 1404، تالار صنعتی و معدنی بورس کالای ایران با کاهش محسوس حجم معاملات شمش فولاد نسبت به عرضه مواجه بود. نسبت معاملات به عرضه شمش طی این روز به 43 درصد رسید، در حالی که این نسبت در هفته سوم شهریور نزدیک 74 درصد بود و افتی حدود ۳۱ واحد درصد را به ثبت رساند. هم‌زمان، حجم عرضه شمش نسبت به هفته قبل 28.6 درصد کاهش نشان داد. در آن روز، 147 هزار و 450 تن شمش عرضه شد، تقاضا تقریبا 0.8 برابر عرضه بود و تنها 43 درصد از عرضه‌ها به فروش رسید. قیمت میانگین موزون شمش به ازای هر کیلوگرم 30 هزار و 592 تومان به‌ازای هر کیلوگرم بود که نسبت به هفته پیش 0.8 درصد افت داشت.
رشد قیمت شمش بورسی
همچنین، قیمت پایه شمش برای عرضه‌ها در بازه 29 هزار و 200 تا 30 هزار و 969 تومان به‌ازای هر کیلوگرم تعیین شده بود که در مجموع میانگین آن نسبت به هفته قبل 1.9 درصد افزایش داشته است. در بخش عرضه‌های نقدی و اعتباری نیز وضعیت متفاوتی دیده شد: تقاضا برای شمش نقدی ضعیف بوده و عرضه‌های اعتباری با تقاضای مطلوب‌تر مواجه شد. این تفاوت نشان‌دهنده کمبود نقدینگی در بازار شمش است؛ عاملی که باعث شده بازار نقدی چندان فعال نباشد و فعالان بیشتر سمت معاملات اعتباری گرایش داشته باشند.
همچنین در روز یکشنبه 23 شهریور، تالار صنعتی بورس کالای ایران 191 هزار و 300 تن آهن اسفنجی عرضه کرد، تقاضا برابر با 0.5 برابر عرضه بود و 39 درصد از عرضه‌ها معامله شد.
قیمت میانگین موزون معاملات این محصول به ازای هر کیلوگرم 16 هزار و 649 تومان بود که 0.3 درصد افزایش نسبت به هفته قبلی را نشان می‌دهد. به‌طور کلی بررسی بازار آهن آلات در ادوار مختلف نشان می‌دهد که عوامل مختلفی موجب افزایش قیمت در این زنجیره می‌شود و از این‌رو فولادکاران در حالی که همچنان با مشکلات ناشی از کمبود برق دست و پنجه نرم می‌کنند به پیشواز فصل سرما می‌روند.
فشار هزینه ای گاز بر صنعت فولاد
صنعت فولاد ایران که در گذشته از مزیت انرژی ارزان بهره‌مند بود، اکنون با چالش‌های جدی در تامین و قیمت‌گذاری گاز روبه‌رو است. این تغییرات، تهدیدی ساختاری برای این صنعت به‌شمار می‌رود. بخش فولاد به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد ملی، نقش مهمی در اشتغال‌زایی، توسعه صنعتی و ارزآوری ایفا می‌کند. بیشتر تولید فولاد کشور بر پایه روش احیای مستقیم است که مصرف بالای گاز دارد. این روش زمانی انتخاب شد که گاز فراوان و ارزان در دسترس بود، اما افزایش قیمت‌ها و کمبود تامین، فشار هزینه‌ای سنگینی بر تولیدکنندگان وارد کرده است.
افزایش قیمت گاز، قطعی‌های مکرر و اعمال تعرفه‌هایی مانند مالیات بر ارزش افزوده برای گاز به‌عنوان خوراک صنعتی، هزینه‌های پنهانی را به تولیدکنندگان تحمیل کرده‌اند. این عوامل موجب افزایش هزینه تمام‌شده تولید آهن اسفنجی و شمش فولادی شده است، در حالی که قیمت محصولات فولادی به همان میزان رشد نکرده است. در نتیجه، حاشیه سود کاهش یافته و برخی واحدها به مرز زیان‌دهی رسیده‌اند.
واحدهای فولادی در ضرر جدی
در فصل سرد سال، صنعت فولاد یکی از اولین بخش‌هایی است که با کاهش تامین گاز مواجه می‌شود. زمانی که کسری عرضه گاز جدی می‌شود، کارخانه‌های فولادی، ازجمله آهن اسفنجی در اولویت قطعی قرار می‌گیرند. این وضعیت نه تنها تولید را مختل می‌کند، بلکه باعث می‌شود ظرفیت تولید کمتر استفاده شود و بهره‌وری پایین آید.
وابستگی زیاد به روش احیای مستقیم که مصرف بالای گاز دارد، در شرایط کمبود منابع گازی، آسیب‌پذیری صنعت فولاد را افزایش داده است. کمبود منابع گازی، ناترازی در بخش تامین، مشکلات زیرساختی انتقال و توزیع، همگی بر این مشکل تأثیر دارند. علاوه بر این، سیاست‌گذاری قیمت گاز و تعرفه‌ها به‌گونه‌ای بوده که فشار هزینه‌ای برای تولید بسیار افزایش یافته است.
پیامد این شرایط برای زنجیره تولید بسیار جدی است. تولید شمش و آهن اسفنجی کاهش یافته، به دلیل دشواری‌های تولید فرآورده‌های فولادی، صادرات آن نیز کاهش یافته و در عوض صادرات کنسانتره و گندله که کم‌فرآوری‌ترند، افزایش یافته است. خام‌فروشی بیشتر مواد اولیه به معنای از دست رفتن بخشی از ارزش افزوده برای کشور است.
راهکار حل ناترازی گاز چیست؟
محروم شدن برخی واحدها، زیان‌ده شدن آن‌ها، توقف یا کندی در پروژه‌های توسعه‌ای و مشکلات مالیاتی ازجمله اثرات ملموس این وضعیت است. این شرایط همچنین مانع برنامه‌ریزی بلندمدت شده است، چراکه تولیدکنندگان نمی‌توانند با اطمینان تامین انرژی، هزینه‌ها و قیمت محصولات را پیش‌بینی کنند.
برای برون‌رفت از این بحران، برخی راهکارها ضروری به نظر می‌رسند. نخست، باید قیمت گاز برای تولیدکنندگان فولاد (به ویژه آهن اسفنجی) کاهش یابد، تعرفه‌ها و هزینه‌های اضافی مانند مالیات بر ارزش افزوده بر گاز و هزینه ترانزیت و توزیع، بازبینی و در صورت امکان حذف شوند. از طرفی زیرساخت‌های تامین گاز باید مستحکم‌تر شوند تا قطعی‌های مکرر کاهش یابد. این موضوع شامل بهسازی شبکه انتقال، ذخیره‌سازی گاز، تنوع در منابع انرژی و مدیریت بهینه مصرف است. همچنین حمایت سیاستی از تولید داخلی فرآورده‌های آهن آلات به جای تمرکز بر صادرات مواد خام، می‌تواند به حفظ ارزش افزوده و اشتغال کمک کند. همچنین اصلاح سیاست‌های انرژی به‌گونه‌ای که حمایت از صنایع راهبردی لحاظ شود، ضروری به نظر می‌رسد.
