تاخت و تاز صادرات فولاد ترکیه؛ تولید داخلی در حاشیه
به گزارش آهن آنلاین، بازار فولاد ترکیه در سال ۲۰۲۵ غوغایی به پا کرده و اعداد و ارقام آن چشم هر فعال صنعتی را خیره کرده است. رشد نزدیک به ۱۴ درصدی صادرات در هفت ماه نخست سال و عبور از مرز ۸.۸ میلیون تن، این کشور را در کانون توجه بازار جهانی قرار داده؛ اما این تنها یک روی سکه است. روی دیگر آن، افزایش نگران‌کننده واردات به بیش از ۱۱ میلیون تن است که نشان می‌دهد در پس این موفقیت ظاهری، تکیه قابل توجهی بر فولاد خارجی شکل گرفته و تولید داخلی زیر فشار قرار دارد.
این داستان، برای ایران فقط یک خبر اقتصادی خارجی نیست؛ بلکه زنگ هشداری برای بازاری است که از سال‌ها پیش، تعاملات پیچیده‌ای با فولاد ترکیه داشته است. ایران، با ظرفیت بالای تولید فولاد خام و محصولات نیمه‌ساخته، هم رقیب جدی ترکیه در صادرات محسوب می‌شود و هم در برخی مقاطع، شریک معاملات این کشور بوده است. تغییرات قیمت و حجم در بازار ترکیه، می‌تواند مستقیماً مسیر صادرات ایران را تحت تأثیر قرار دهد؛ چه در بازارهای هم‌پوشان مانند کشورهای عربی و اروپا، و چه در قیمت‌گذاری منطقه‌ای که گاهی رقابت را به یک جنگ تمام‌عیار تبدیل می‌کند.
کارشناسان می‌گویند هر جهش صادراتی یا افزایش واردات ترکیه، مثل موجی است که نه‌تنها در دریای اقتصاد این کشور، بلکه در سواحل صنعتی ایران هم به صدا درمی‌آید. اگر ترکیه با افزایش واردات، تولید داخلی‌اش را تضعیف کند، ممکن است فرصت صادراتی برای ایران بیشتر شود. اما اگر تولیدش را به‌سرعت بازیابی کند و با قیمت‌های رقابتی به بازار برگردد، فشار شدیدی بر صادرات فولاد ایران وارد خواهد شد.
صادرات فولاد اوج گرفت
ترکیه در هفت ماه نخست سال ۲۰۲۵ موفق شد صادرات فولاد و آهن آلات خود را به قله‌ای تازه برساند. آمارهای منتشرشده از سوی انجمن تولیدکنندگان فولاد ترکیه نشان می‌دهد که صادرات این کشور در این بازه زمانی با رشد ۱۳.۹ درصدی به ۸.۸ میلیون تن رسیده است. این دستاورد، با افزایش ۵.۴ درصدی ارزش صادرات به ۶ میلیارد دلار همراه بوده و در نگاه نخست، موفقیتی چشمگیر برای اقتصاد و صنایع این کشور محسوب می‌شود.
اما همه چیز به این درخشش ختم نمی‌شود؛ چرا که در همان بازه واردات فولاد به ترکیه ۱۷.۸ درصد اُوج گرفته و به ۱۱.۱ میلیون تن رسیده است. هزینه‌های وارداتی هم به ۷.۸ میلیارد دلار رسیده که فشار جدیدی بر تراز تجاری و تولید داخلی وارد کرده است. این رقم‌ها، زنگ هشدار جدی برای صنعتی را به صدا درمی‌آورد که قرار بوده تکیه‌گاه تولید ملی باشد.
مصرف داخلی آهن آلات در سراشیبی؛ نشانه نگرانی یا فرصت؟
در حالی که صادرات و واردات فولاد هر دو رو به افزایش‌اند، مصرف داخلی فولاد ترکیه اندکی کاهش یافته است. بر اساس گزارش انجمن فولاد، تقاضای داخلی طی هفت ماه نخست امسال ۱.۷ درصد کاهش یافته و به ۲۲.۲ میلیون تن رسیده است. این افت، در نگاه اول کوچک به نظر می‌رسد، اما برای اقتصادی که بخش بزرگی از اشتغال و رشد صنعتی‌اش به ساخت‌وساز و صنایع فولاد وابسته است، می‌تواند نشانه‌ای از کند شدن موتور محرک داخلی باشد.
کارشناسان معتقدند این کاهش، از یک سو می‌تواند نشانگر رکود یا احتیاط مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران باشد و از سوی دیگر فرصتی برای صادرات بیشتر فراهم کند. با این حال، اگر واردات همچنان از تولید داخلی جلو بزند، نه تنها فرصت صادراتی واقعی شکل نمی‌گیرد، بلکه بخش تولید ملی زیر فشار بیشتر قرار خواهد گرفت.
تولید داخلی فولاد زیر فشار انرژی و مواد اولیه
اگرچه ژوئیه ۲۰۲۵ روزنه امیدی برای فولادسازان ترکیه باز کرد ، چرا که تولید ماهانه فولاد این کشور ۴.۲ درصد افزایش یافت و به ۳.۲ میلیون تن رسید اما در مجموع هفت ماه نخست سال، تولید داخلی با افت ۰.۹ درصدی به ۲۱.۵ میلیون تن کاهش پیدا کرده است.
دلایل این افت، به گفته تحلیلگران، ترکیبی از مشکلات ساختاری و شرایط بیرونی است:
- افزایش هزینه‌های انرژی که پس از نوسانات قیمت جهانی گاز و برق، باری سنگین بر کارخانه‌ها تحمیل کرد.
- مشکل در تأمین مواد اولیه به دلیل نوسانات بازار جهانی و محدودیت‌های لجستیکی.
- رقابت فشرده قیمت‌ها در بازار داخلی و بین‌المللی که سودآوری را کاهش داده و انگیزه تولید بیشتر را محدود می‌کند.
صنعت فولاد ترکیه، که زمانی با شعار “تکیه بر تولید ملی” شناخته می‌شد، اکنون میان دو فشار واردات و هزینه‌ها قرار گرفته است.
آینده صنعت فولاد ترکیه؛ دوراهی استراتژیک
بر اساس تحلیل کارشناسان، ادامه روند فعلی می‌تواند ترکیه را در یک دوراهی مهم قرار دهد:
- یا باید با سیاست‌های حمایتی جدی‌تر از جمله کاهش هزینه‌های انرژی صنعتی، تسهیل واردات مواد اولیه و ارائه مشوق‌های صادراتی، تولید داخلی را احیا کند.
- یا ریسک وابستگی بیشتر به فولاد وارداتی را بپذیرد.
وابستگی به واردات، اگرچه در کوتاه‌مدت نیاز صنایع را برطرف می‌کند، در بلندمدت می‌تواند به کاهش ظرفیت تولید ملی و از دست رفتن جایگاه ترکیه در بازار جهانی منجر شود. این نگرانی زمانی پررنگ‌تر می‌شود که بدانیم بازار جهانی فولاد به شدت رقابتی است و کشورهایی مانند چین، هند و روسیه هم برای سهم بیشتر در صادرات می‌جنگند.
به گفته یک کارشناس صنعت فولاد در استانبول: آمار صادرات خوب است، اما وقتی میزان واردات بیشتر از تولید داخلی می‌شود، باید نگران شد. این شرایط شبیه باغی است که میوه‌هایش خوب می‌رسند، اما بیشترشان را از بیرون می‌خریم.
در نهایت، مسیر پیش‌روی فولاد ترکیه به ترکیبی از راهبردهای صنعتی و تجاری وابسته است: تقویت زیرساخت تولید، کاهش هزینه‌ها و همزمان تثبیت بازارهای صادراتی. اگر این تعادل شکل نگیرد، ممکن است صادرات فولاد ترکیه در آمارها بدرخشد، اما ریشه تولید ملی آرام‌آرام خشک شود.
