صنعت فولاد ایران زیر تیغ مكانيسم ماشه
به گزارش آهن آنلاین؛ بازار آهن و فولاد ایران این روزها در نقطه ای حساس‌تر از همیشه ایستاده است. اگر تا دیروز رقابت سنگین چین ترکیه و هند و همچنین بحران‌های داخلی همچون کمبود انرژی رکود ساخت و ساز و ضعف زیرساخت‌های لجستیکی، مهم ترین موانع پیش روی تولیدکنندگان ایرانی بودند، اکنون سایه‌ای سنگین‌تر بر سر صنعت آهن آلات افتاده است. فعال شدن مکانیسم ماشه از سوی اروپا نه تنها می‌تواند امیدهای نیم‌بند صادراتی ایران را بر باد دهد، بلکه شرایط را به مراتب و خیم‌تر خواهد کرد. کاهش سهم ایران در تولید جهانی فولاد به کمتر از ۱.۴ درصد افت صادرات و حذف تدریجی از بازارهای منطقه‌ای همه نشانه‌هایی هستند از آغاز دورانی تازه دورانی که انزوای صنعت فولاد ایران بیش از هر زمان دیگری محتمل به نظر میرسد.
رقابت نفس گیر با غول های آسیایی
یکی از مهم‌ترین تهدیدهای پیش‌روی ایران، تغییر نقش چین از یک واردکننده به بزرگ‌ترین صادرکننده فولاد نیمه‌نهایی در جهان است. صادرات فولاد چین در ماه‌های اخیر به رکورد تاریخی رسیده و دقیقاً بازارهایی را هدف گرفته که ایران نیز روی آن‌ها حساب باز کرده بود. این تحول نه‌تنها سهم ایران را در بازارهای منطقه‌ای کمرنگ کرده، بلکه رقابت قیمتی شدیدی ایجاد کرده است. ترکیه نیز با تثبیت قیمت‌های صادراتی و بهره‌مندی از زیرساخت‌های قوی‌تر، توانسته جایگاه خود را در بازارهای هدف ایران حفظ کند. در چنین شرایطی، صادرکنندگان ایرانی با دست بسته و حاشیه سود کمتر، روزبه‌روز از میدان رقابت دورتر می‌شوند.
سایه سیاست و تحریم بر بازار جهانی
در کنار رقابت سنگین، سیاست‌های تجاری بین‌المللی نیز مزید بر علت شده است. تصمیم آمریکا برای تشدید نظارت بر واردات فلزات از چین و اعمال محدودیت‌های سخت‌گیرانه در حوزه کار اجباری، فضایی پرابهام در بازار جهانی فولاد ایجاد کرده است. هرچند هدف این سیاست‌ها مهار چین است، اما در عمل کشورهایی مانند ایران نیز متأثر می‌شوند. چرا که بخش زیادی از بازارها، به‌ویژه در اروپا و آمریکا، به سمت حمایت از تولید داخلی حرکت کرده‌اند و ورود صادرکنندگان خارجی را دشوارتر می‌سازند. در نتیجه، ایران که پیش‌تر در برخی بازارها شانس حضور داشت، اکنون با دیوار بلندتری از موانع تجاری و سیاسی روبه‌رو است.
بازار داخلی در تله رکود و محدودیت
در داخل کشور نیز وضعیت چندان مساعد نیست. تولید فولاد خام ایران در چهار ماهه نخست سال ۲۰۲۵ با کاهش قابل‌توجهی روبه‌رو شده و سهم ایران در تولید جهانی به کمتر از ۱.۴ درصد رسیده است. این افت تولید، علاوه بر بحران انرژی و محدودیت‌های زیرساختی، ناشی از رکود تقاضا در بازار داخلی است.
در بازار میلگرد، نوسانات قیمتی همچنان ادامه دارد. امروز اغلب کارخانه‌ها افزایش ۱۰۰ تا ۷۰۰ تومانی را در نرخ محصولات خود اعمال کردند، هرچند برخی واحدها قیمت‌ها را ثابت نگه داشتند. به‌طور مشخص، برخی مبادی نورد رشد حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ تومانی را تجربه کرده‌اند، اما در کف بازار همچنان میلگرد تولیدکنندگانی مانند اروند، جهان فولاد سیرجان و گروه ملی اهواز با نرخ حدود ۳۴.۵ هزار تومان در دسترس خریداران قرار دارد. با این حال، محدوده نرخ مؤثر میلگرد در بازار امروز بیشتر میان ۳۵.۵ تا ۳۶.۵ هزار تومان شنیده می‌شود. این وضعیت نشان می‌دهد که اگرچه قیمت‌ها اندکی بالا رفته‌اند، اما نبود تقاضای واقعی مانع از تثبیت روند صعودی شده و بازار در فضایی نیمه‌راکد به سر می‌برد.
بازار تیرآهن نیز شرایطی مشابه اما پرریسک‌تر را تجربه می‌کند. امروز در بسیاری از کارخانه‌ها نرخ تیرآهن بین ۵۰ تا ۴۰۰ هزار تومان افزایش یافت. در بازار ذوب‌آهن اصفهان، سایزهای پرمصرف ۱۴ تا ۱۸ حدود ۲۰۰ هزار تومان نسبت به ابتدای هفته رشد قیمت داشتند، در حالی‌که نرخ سایزهای درشت‌تر به‌قدری بالاست که فعالان بازار از کنترل آن ناتوان شده‌اند. همین شرایط باعث شده تیرآهن به‌اصطلاح فعالان بازار ترسناک شود و جز در مواردی که مشتری مصرفی اصرار بر خرید دارد، کمتر معامله‌ای صورت گیرد. برخی کارشناسان پیشنهاد داده‌اند برای یافتن ریشه این تغییرات باید معاملات تیرآهن در بورس کالا بررسی و با داده‌های ماه‌های گذشته مقایسه شود. در مجموع، ادامه این روند می‌تواند رکود تقاضا را عمیق‌تر کرده و چرخه‌ای معیوب از کاهش تولید، افت سرمایه‌گذاری و انزوای بیشتر صنعت را شکل دهد.
آینده ای مبهم و ضرورت بازاندیشی
مجموعه این عوامل نشان می‌دهد که صنعت آهن‌آلات ایران در نقطه‌ای حساس قرار دارد. افت تولید، کاهش سهم از بازار جهانی، رکود داخلی و رقابت خارجی، همه نشانه‌هایی از آغاز دوره‌ای جدید و پرچالش هستند. عبور از این وضعیت نیازمند بازنگری در سیاست‌های صنعتی و صادراتی است. تأمین پایدار انرژی، توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل، و ایجاد مشوق‌های صادراتی می‌تواند تا حدی قدرت رقابتی تولیدکنندگان را بازگرداند. همچنین، تنوع‌بخشی به بازارهای هدف در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین، به‌جای تمرکز صرف بر چند کشور محدود، ضروری به نظر میرسد. در نهایت، حرکت به سمت تولید فولاد سبز و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین می‌تواند فرصتی تازه برای خروج از انزوا و بازگشت به بازارهای جهانی ایجاد کند.
