مسیر ترامپ، چالش تازه برای صادرات فولاد ایران
به گزارش آهن آنلاین: در پی توافق صلح تاریخی میان ارمنستان و آذربایجان که با میانجی‌گری ایالات متحده در کاخ سفید به امضا رسید، پروژه بزرگ‌تر و راهبردی موسوم به «مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی جهانی» (TRIPP) معرفی شده است. این کریدور، با اعطای حقوق انحصاری ۹۹ ساله توسعه و مدیریت به آمریکا، از منطقه زنگزور در ارمنستان عبور می‌کند و جمهوری آذربایجان را به نخجوان متصل می‌کند. با راه‌اندازی این مسیر، کالا، انرژی و زیرساخت‌های انتقال مانند خطوط ریلی، نفت، گاز و کابل فیبر نوری در منطقه تقویت می‌شود. هدف از آن، گسترش شبکه‌های ترانزیتی اورآسیایی همچون اتصال ترکیه، آذربایجان و آسیای میانه به بازارهای غربی بی‌نیاز از عبور از ایران یا روسیه است.
این تحولات، به‌ویژه برای صادرات فولاد ایران به ارمنستان و گرجستان، پیامدهای قابل‌توجهی دارد. مسیر ترامپ می‌تواند نقش ایران در ترانزیت منطقه‌ای را کمرنگ کرده و سهم آن را در شبکه‌های لجستیکی اورآسیا کاهش دهد. با توجه به طراحی این کریدور برای عبور مستقیم کالاها ازجمله مصالح ساختمانی و فلزات معاملات ایران به این کشورها با چالش رقابت روبه‌رو خواهد شد. باتوجه به این موضوع که صنعت فولاد در اقتصاد ایران نقش مهم و موثری دارد از این‌رو راه‌اندازی مسیر ترامپ (TRIPP) بر صادرات فولاد ایران به ارمنستان و گرجستان را می‌توان به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بررسی کرد:
- تاثیر مستقیم؛ فاصله گرفتن از مسیرهای ترانزیتی ایران و حذف ایران از مسیرها است. به‌عبارت بهتر مسیر ترامپ مسیر تازه‌ای ترسیم می‌کند که هم‌اکنون کالا شامل مصالح و فلزات اساسی همچون فولاد را از طریق ارمنستان به نخجوان، ترکیه و سپس اروپا بدون عبور از خاک ایران منتقل می‌کند. این بدان معنا است که ایران از حلقه تعیین مسیر صادراتی، به‌ویژه در تجارت با گرجستان و ارمنستان، کنار گذاشته می‌شود.
- صادرات فولاد ایران به گرجستان و ارمنستان، که عمدتا متکی بر شبکه‌های ترانزیتی فعلی بود، با ریسک جایگزینی مسیرها مواجه می‌شود. خریداران منطقه‌ای ممکن است مسیرهایی را ترجیح دهند که سریع‌تر، ارزان‌تر و از نظر لجستیکی مطمئن‌تر باشند.
- کاهش قدرت صادراتی ایران
ازجمله اثرات غیرمستقیم مسیر ترامپ می‌توان به چالش‌های ژئوپلیتیکی و اقتصادی و ضربه به اهرم ترانزیت ایران، افزایش رقابت لجستیکی اشاره کرد. به عبارت بهتر، این مسیر جدید امکان ترانزیت مستقیم کالاها میان ترکیه تا آسیای میانه را بدون عبور از ایران فراهم می‌کند. این تغییر، سود ترانزیتی ایران را کاهش داده و بر هزینه‌های حمل‌ونقل تاثیر می‌گذارد. با جایگزینی مسیرهای فعلی با راه حل TRIPP، ایران در رقابت برای ارائه جایگزین‌های اقتصادی و عملی لجستیکی مانند کریدور شمال–جنوب و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های مرزی با چالش جدی مواجه است. کاهش دسترسی مستقیم به بازارهای ارمنستان و گرجستان: مسیر ترامپ به‌شدت جایگاه ایران را در شبکه ترانزیتی منطقه کاهش می‌دهد.
- افزایش ریسک لجستیکی: ایران برای حفظ سهم صادراتی خود باید راه‌‌حل‌های متفاوت و کارآمدی را ارائه دهد.
- ضرورت واکنش هوشمندانه اقتصادی: باوجود تهدیدات، ایران با تقویت مسیرهای جایگزین مانند INSTC، راه‌آهن رشت-آستارا، نوردوز، جلفا هنوز می‌تواند جایگاهش را بازتعریف کند.
به بیان ساده، TRIPP مسیرهای فعلی ایران برای صادرات فاقد مسیرهای جذاب را به‌طور موثری تضعیف کرده؛ تاثیر ملموسی بر تجارت فولاد کشور خواهد گذاشت و حالا بیش از همیشه نیاز به استراتژی، دیپلماسی هوشمند، و اقدامات زیرساختی فوری احساس می‌شود. در واکنش به این تحولات، شماری از کارشناسان پیشنهاد داده‌اند که ایران باید مسیرهای جایگزین ترانزیتی خود را توسعه دهد. ازجمله راهکارهایی مانند فعال‌سازی مسیر خزر–قفقاز–اروپا، سرمایه‌گذاری در اتصال ریلی به گرجستان، تقویت مشارکت با کشورهای آسیای مرکزی یا عضویت بیشتر در معاهداتی همچون پیمان عشق‌آباد که مسیرهای متعدد حمل‌ونقل بین ایران، هند، عمان، قزاقستان و دیگر کشورها را تقویت می‌کند.
