تحولات صادرات و واردات فولاد ایران در ۱۴۰۴؛ مسیر پرچالش تجارت خارجی فولاد

به گزارش آهن آنلاین - با گذشت 5 ماه از آغاز سال ۱۴۰۴، روند صادرات و واردات محصولات فولادی ایران بار دیگر در مرکز توجه فعالان صنعتی و اقتصادی قرار گرفته است. درحالی‌که صنایع بالادستی به‌دنبال توسعه بازارهای صادراتی خود هستند، بخش پایین‌دستی همچنان با چالش تأمین مواد اولیه و سیاست‌های پرنوسان تجاری مواجه است.

تحولات بازار جهانی فولاد، به‌ویژه افت‌وخیزهای قیمت آهن آلات در چین، سیاست‌های حمایتی دولت هند و محدودیت‌های تجاری در اروپا، سبب شده‌اند که رقابت در بازارهای صادراتی برای تولیدکنندگان ایرانی سخت‌تر از گذشته شود. ازسوی‌دیگر، ناپایداری در تصمیم‌گیری‌های داخلی، به‌ویژه در حوزه‌های ارزی و مقررات گمرکی، به فضای تجارت خارجی فولاد ایران نوعی سردرگمی و نااطمینانی تزریق کرده است.

همزمان با این تحولات، تشدید رقابت منطقه‌ای و افزایش تولید مازاد در برخی کشورهای همسایه باعث شده صادرکنندگان ایرانی با چالش‌هایی جدی برای حفظ سهم بازار خود مواجه شوند. این درحالی است که واردکنندگان نیز با فشارهای ارزی و بروکراسی اداری، در مسیر تأمین برخی نیازهای تخصصی صنایع با کندی مواجه‌اند. درچنین‌شرایطی، تعادل بین صادرات، واردات و نیاز بازار داخلی، به موضوعی کلیدی برای پایداری زنجیره فولاد کشور تبدیل شده است.

بازار صادراتی فولاد در انتظار ثبات سیاست‌ گذاری

طی ماه‌های اخیر، تولیدکنندگان فولاد، به‌ویژه صادرکنندگان شمش و اسلب، بار دیگر به بازارهای منطقه‌ای مانند ترکیه، عراق، افغانستان و کشورهای آسیای میانه چشم دوخته‌اند. اما فعالان این حوزه می‌گویند سیاست‌های ارزی، نوسانات نرخ تسعیر در سامانه نیما و ابهام در رفع تعهدات ارزی، فرآیند صادرات را دشوار کرده است.

صادرکنندگان می‌گویند باوجود فرصت‌های مناسب در بازارهای جهانی، عدم قطعیت در مقررات و محدودیت‌های ساختاری در حوزه حمل‌ونقل، همچنان به‌عنوان مانعی جدی در مسیر صادرات پایدار مطرح است. برخی از صادرکنندگان خصوصی در حوزه میلگرد و مقاطع نیز نسبت به کاهش حاشیه سود صادراتی و رقابت سخت با تولیدکنندگان منطقه‌ای هشدار داده‌اند.

ابهام در روند واردات فولاد؛ نیاز صنعتی در برابر محدودیت ارزی

در سمت واردات، اگرچه آمارهای دقیق و رسمی از وضعیت واردات فولاد در ماه‌های ابتدایی سال منتشر نشده، اما شواهد میدانی و گزارش‌های گمرکی نشان می‌دهد که همچنان بخشی از نیاز صنایع به‌ویژه در زمینه ورق‌ های آلیاژی، فولاد زنگ‌نزن و فولادهای ابزار، از طریق واردات تأمین می‌شود.

نیاز برخی صنایع پیشرفته به محصولات خاص و عدم توان تولید داخلی در برخی گریدها، واردات را به یک الزام صنعتی تبدیل کرده؛ اما همزمان با تنگنای منابع ارزی و سخت‌گیری‌های نظارتی، واردات نیز با روندی کند و پرهزینه مواجه است. در برخی موارد، واردکنندگان از طولانی‌شدن فرآیند تخصیص ارز و ثبت سفارش گلایه دارند.

پیامدهای زنجیره‌ای بر بازار داخلی فولاد

فعالان بازار فولاد بر این باورند که نوسانات در صادرات و واردات، اثرات مستقیمی بر تعادل بازار داخلی دارد. صادرات بی‌رویه شمش در دوره‌هایی که تقاضای داخلی کاهش یافته، می‌تواند منجربه کمبود مواد اولیه در بازار مقاطع شود. ازسوی‌دیگر، تأخیر در واردات مواد اولیه خاص، می‌تواند خطوط تولید صنایع مصرفی را با وقفه مواجه کند.

برخی کارشناسان معتقدند تا زمانی که سیاست‌گذاری در حوزه تجارت خارجی فولاد بر مبنای ثبات، پیش‌بینی‌پذیری و مزیت رقابتی تنظیم نشود، صنعت فولاد کشور نمی‌تواند جایگاه باثباتی در بازارهای جهانی و منطقه‌ای به‌دست آورد.

ضرورت اصلاح رویکردها

در شرایط کنونی، صنعت فولاد ایران در مسیر تجارت خارجی، در نقطه‌ای بین فرصت و تهدید ایستاده است. از یک‌سو، ظرفیت بالای تولید، نیروی انسانی متخصص و موقعیت جغرافیایی ممتاز، مزیت‌هایی برای صادرات فراهم کرده است؛ اما درسوی‌دیگر، چالش‌های ساختاری و سیاست‌های متغیر، سرعت‌گیر توسعه صادرات و واردات شده‌اند.

کارشناسان تأکید دارند که برای عبور از این شرایط، باید نگاه راهبردی به تجارت خارجی فولاد در دستور کار سیاست‌گذاران قرار گیرد؛ نگاهی که نه صرفاً در خدمت تعادل ارزی، بلکه در خدمت پایداری زنجیره ارزش فولاد کشور باشد.

افت ارزش صادرات فولاد ایران در بهار ۱۴۰۴/ سقوط صادرات میلگرد در کانون نگرانی‌ها

بررسی داده‌های تازه از عملکرد تجارت خارجی زنجیره فولاد ایران در بهار ۱۴۰۴، تصویری متضاد از وضعیت صادرات این صنعت ترسیم می‌کند؛ جایی‌که برخی اقلام پایه در مسیر رشد قرار گرفته‌اند، اما در مقابل، صادرات محصولات نهایی با افت سنگینی مواجه شده است.

براساس آمارهای رسمی، صادرات آهن و فولاد ایران در فصل نخست سال جاری، از منظر ارزشی با افتی ۱۵ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته روبه‌رو بوده و به حدود ۱۹۷ میلیون دلار کاهش یافته است. این افت در شرایطی رخ داده که بازار جهانی فولاد نیز در ماه‌های اخیر با نوسانات قیمتی، کاهش تقاضای مصرفی و رقابت شدید منطقه‌ای مواجه بوده است.

صعود صادرات مواد اولیه، زنگ خطر برای صنایع پایین‌دستی

درحالی‌که میزان صادرات محصولات نهایی با کاهش همراه شده، روند صعودی صادرات مواد اولیه زنجیره فولاد همچنان ادامه دارد؛ به‌طوری‌که در سه‌ماهه نخست امسال، صادرات کنسانتره سنگ‌آهن ۵۷ درصد و گندله ۱۳ درصد نسبت به بهار سال گذشته رشد کرده است. این موضوع اگرچه از منظر تأمین ارز و فعال‌سازی ظرفیت‌های معدنی قابل‌توجه است، اما درسوی‌دیگر ماجرا، فولادسازان را با تهدید کاهش خوراک ورودی مواجه کرده و نگرانی‌هایی جدی در صنعت ایجاد کرده است.

برخی تولیدکنندگان هشدار داده‌اند که درصورت استمرار روند کنونی، توازن در زنجیره ارزش فولاد از بین خواهد رفت و واحدهای تولیدی داخلی با کمبود مواد اولیه مواجه خواهند شد؛ موضوعی که در نهایت می‌تواند به افت ظرفیت تولید داخل و تلاطم در بازار محصولات نهایی منجر شود.

سقوط آزاد صادرات مقاطع؛ زنگ خطر برای نوردکاران

یکی از شاخص‌ترین نکات در آمارهای اخیر، کاهش چشمگیر صادرات مقاطع طویل فولادی است. بر پایه گزارش‌ها، حجم صادرات این محصولات در بهار ۱۴۰۴ با افت حدود ۴۰ درصدی همراه بوده است. میلگرد که سال گذشته بیش از ۸۵ درصد از صادرات مقاطع طویل را به‌خود اختصاص داده بود، در فصل نخست امسال تقریباً به نصف کاهش یافته است؛ موضوعی که می‌تواند موقعیت ایران را در بازارهای صادراتی این محصول به‌شدت تضعیف کند.