تأثیر قیمت آهن بر هزینه های ساخت مسکن
- نقش آهن آلات در ساختمان‌سازی؛ شریان حیاتی پروژه‌ها
- عوامل مؤثر بر قیمت آهن آلات در بازار ایران
- ارتباط قیمت آهن با هزینه ساخت مسکن
- تأثیر تغییرات قیمت آهن بر هزینه نهایی پروژه‌های ساختمانی
- جنگ ۱۲ روزه، رکود ساخت‌وساز و پیامدهای بازار آهن و مسکن
- روندهای فعلی قیمت آهن و پیش بینی آینده
- راهکارهای کاهش تأثیر نوسانات قیمت آهن آلات بر هزینه ساخت مسکن
به گزارش آهن آنلاین - در اقتصاد ایران، بازار آهن و فولاد جایگاهی حیاتی در پویایی صنعت ساختمان‌سازی و همچنین تعیین قیمت تمام‌شده مسکن دارد. آهن‌آلات به‌عنوان شریان اصلی ساخت‌وسازهای شهری، نه‌تنها در ایجاد زیرساخت‌های عمرانی، بلکه در شکل‌دهی اقتصاد خانوار و بخش تولیدی کشور نقش بنیادی ایفا می‌کنند. نوسانات این بازار، مستقیماً بر قیمت تمام‌شده پروژه‌های عمرانی و بر توان خرید مصرف‌کنندگان تاثیر می‌گذارد. در ماه‌های اخیر، ترکیبی از عوامل داخلی و بین‌المللی، اقتصاد کلان و رویدادهای ژئوپلتیک، شرایط بی‌سابقه‌ای را بر بازار آهن‌آلات و به‌تبع آن بر صنعت ساختمان ایران تحمیل کرده است.
نقش آهن آلات در ساختمان‌سازی؛ شریان حیاتی پروژه‌ها
آهن‌آلات به‌خصوص میلگرد، تیرآهن و انواع ورق‌های فولادی، بر پایه وزن و کیفیت در ساخت اسکلت سازه، دیوارچینی، آرماتوربندی، سقف و حتی در اجرای تاسیسات، نقش غیرقابل‌انکاری دارند. در شرایط کنونی، بین 25 تا 35 درصد هزینه مصالح عمده پروژه‌های ساختمانی صرف تهیه آهن‌آلات و محصولات فولادی می‌شود؛ میزانی که برای ساختمان‌هایی با اسکلت فلزی یا برج‌ها، به‌شکلی چشمگیرتر افزایش می‌یابد. در سال‌های اخیر، رشد قیمت آهن نسبت به دیگر مصالح عمرانی بالاتر بوده و همین امر موجبات افزایش جدی بهای تمام‌شده هر متر مربع ساختمان، به‌ویژه در کلانشهرها را فراهم کرده است.
عوامل مؤثر بر قیمت آهن آلات در بازار ایران
بازار آهن‌آلات ایران تابع مجموعه‌ای از عوامل داخلی و خارجی است که هرکدام می‌توانند بهایی متفاوت برای این کالای صنعتی تعیین کنند. عوامل موثر بر قیمت آهن آلات به شرح زیر است:
- عرضه و تقاضا: افزایش تقاضا برای ساخت‌وسازهای جدید، به‌ویژه در زمان افزایش مجوزها یا نوسازی بافت‌های فرسوده، قیمت آهن را بالا می‌برد. بالعکس، کاهش عرضه به‌دلیل تعطیلی یا کاهش ظرفیت کارخانه‌های فولاد (در اثر کمبود انرژی، نوسانات گاز و برق) بر افزایش قیمت‌ها می‌افزاید.
- قیمت جهانی فولاد: بازار فولاد ایران با نوسانات بازارهای جهانی به‌ویژه نرخ شمش فولاد، زغال‌سنگ و نفت همبستگی دارد و هرگونه تغییر قابل‌توجه در این بازارها به‌سرعت به بازار داخل منتقل می‌شود.
- سیاست‌های دولتی و ارزی: تغییر سیاست‌های ارزی، عوارض صادراتی، محدودیت واردات یا تسهیل صادرات موجب تغییر در جریان عرضه و در نتیجه قیمت می‌شود.
- نرخ ارز: افزایش نرخ ارز منجر به رشد بهای آهن‌آلات می‌شود؛ نوسان‌های ارزی یکی از عوامل مهم تحریک‌کننده بازار آهن محسوب می‌شود.
- هزینه‌های تولید: افزایش هزینه انرژی (برق و گاز)، هزینه حمل‌ونقل، دستمزد نیروی کار و مواد اولیه (سنگ‌آهن، قراضه) به‌صورت مستقیم در بهای نهایی موثر است.
- رویدادهای سیاسی و ژئوپلتیک: رویدادهایی چون تحریم‌ها یا تنش‌های منطقه‌ای و حتی جنگ‌های کوتاه‌مدت می‌توانند مسیر صادرات و واردات را مختل کنند و موجب افزایش یا افت شدید قیمت‌ها گردند.
ارتباط قیمت آهن با هزینه ساخت مسکن
در فرآیند ساخت مسکن، هزینه‌ها را می‌توان به چند دسته اصلی تقسیم کرد:
- هزینه زمین: در تهران، سهم بهای زمین در بسیاری از مناطق ۴۰ تا ۶۰ درصد قیمت نهایی مسکن را شامل می‌شود.
- هزینه مصالح ساختمانی: آهن و فولاد بین ۲۵ تا ۳۵ درصد هزینه ساخت را تشکیل می‌دهند. تغییرات هر درصدی در قیمت آهن، به‌سرعت به هزینه نهایی منتقل می‌شود.
- دستمزد نیروی کار: افزایش تورم و مهاجرت نیروی کار، موجب رشد مزدها و کمبود متخصص شده است.
- هزینه مجوزها و خدمات شهری: فرآیند اخذ مجوزها طولانی‌تر و پیچیده شده که خود به‌افزایش هزینه‌ها می‌افزاید.
- هزینه‌های غیرمستقیم: هزینه‌های غیرمستقیم شامل: مالیات‌ها، بیمه، هزینه حمل‌ونقل مصالح و سایر هزینه‌های جانبی است.
در سال ۱۴۰۴، براساس برآوردهای انجمن انبوه‌سازان و فعالان بازار مسکن، هزینه متوسط ساخت مسکن باکیفیت معمولی در تهران به حدود ۳۲ تا ۳۸ میلیون تومان به ازای هرمترمربع رسیده است و برای پروژه‌های ممتاز نیز هزینه‌ها در بازه ۴۰ تا ۴۵ میلیون تومان برای هرمترمربع گزارش شده است. رشد هزینه ساخت عمدتاً ناشی از افزایش قیمت آهن‌آلات و مصالح اصلی، دستمزد نیروی کار و جهش بهای انرژی طی سال اخیر بوده است.
تأثیر تغییرات قیمت آهن بر هزینه نهایی پروژه‌های ساختمانی
افزایش یا کاهش قیمت آهن بلافاصله خود را در برآورد اقتصادی پروژه‌ها نشان می‌دهد. فرض کنید قیمت میلگرد یا تیرآهن در مدت کوتاهی ۲۰ درصد افزایش یابد؛ این میزان رشد به‌طورمتوسط باعث افزایش ۵ تا ۷ درصدی در قیمت تمام‌شده هرمترمربع مسکن می‌شود، چرا که آهن بخش بزرگی از سبد مصالح را به‌خود اختصاص داده است.
در سال‌های گذشته نمونه‌های متعددی از اثرگذاری مستقیم افزایش قیمت آهن‌آلات بر بازار مسکن قابل رهگیری است. به عنوان مثال، در اواسط زمستان ۱۴۰۳ و آغاز ۱۴۰۴، با افزایش قیمت آهن تا مرز ۳۳ هزار تومان برای هر کیلو، حجم قابل توجهی از پروژه‌های ساختمانی کوچک و متوسط در تهران و سایر شهرها با رکود یا توقف موقت مواجه شد. این جهش قیمتی باعث شد سازندگان برای جلوگیری از ضرر احتمالی، قراردادهای جدید خود را به تعویق انداخته یا قیمت واحدهای پیش‌فروش را افزایش دهند.
در مقابل، با افت چشمگیر قیمت آهن در خرداد ۱۴۰۴ به حوالی کمتر از 30 هزار تومان به‌دلیل افزایش عرضه و تعدیل نرخ ارز، بخشی از سازندگان فعال‌تر شده و پروژه‌های معلق دوباره وارد فاز اجرا شدند.
جنگ ۱۲ روزه، رکود ساخت‌وساز و پیامدهای بازار آهن و مسکن
رویدادهای ژئوپلتیک همچون جنگ ۱۲ روزه اخیر در منطقه، ضمن مختل کردن بخشی از مسیرهای صادرات و واردات، بر نرخ ارز و انتظارات تورمی اثر گذاشت و درنتیجه موجب رکود کوتاه‌مدتی در بازار آهن و مسکن شد. بسیاری از پروژه‌های ساختمانی در هفته‌های ابتدایی این رخداد متوقف شده یا با تأخیر مواجه شدند چراکه سرمایه‌گذاران تمایل داشتند از ثبات اوضاع اطمینان حاصل کنند. آمارها نشان می‌دهد که پس از این دوران، رکود ساخت‌وساز همچنان پابرجا مانده و بازار مسکن در یک وضعیت نامشخص به‌سر می‌برد. یکی از پیامدهای قابل‌توجه این تغییرات خروج بخش زیادی از نیروی کار خارجی بود که خود موجب افزایش هزینه‌ها شد.
روندهای فعلی قیمت آهن و پیش بینی آینده
بررسی نمودار قیمت آهن آلات ایران در بازه سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴حاکی از آن است که روند تولید فولاد کشور تحت تاثیر شدید محدودیت‌های انرژی با افت ۴.۸ درصدی همراه شده است؛ رقمی که نسبت به کاهش ۱.۸ درصدی سال گذشته، از تعمیق بحران حکایت دارد. به دلیل اعمال محدودیت‌های برق از اواسط فروردین و افزایش این محدودیت‌ها به حدود ۹۰ درصد از نیمه اردیبهشت، عملاً تنها شرکت‌هایی که به منابع برق مستقل یا انرژی تجدیدپذیر دسترسی داشتند، توانستند حضور خود در بازار را حفظ کنند. این شرایط زمینه‌ساز اختلال در عرضه محصولات زنجیره فولاد شد، هرچند برخی بخش‌ها مانند آهن اسفنجی و کنسانتره سنگ‌آهن با افزایش جزئی تولید (در نتیجه بهره‌برداری از ظرفیت‌های جدید) همراه شدند. استمرار این روند نه تنها چشم‌انداز افزایش قیمت آهن‌آلات را در بازارهای داخلی تقویت می‌کند، بلکه احتمال نوسانات بیشتر در صورت تداوم محدودیت‌های انرژی و کاهش عرضه نیز وجود دارد.
- پیش‌بینی‌ها برای بازار آهن
علیرغم کاهش نسبی تقاضا به‌دلیل رکود ساخت‌وساز، به‌نظر می‌رسد مادامی که هزینه‌های تولید، نرخ ارز و مشکلات تامین انرژی پابرجا باشند، قیمت آهن‌آلات در ایران همچنان در سطوح بالایی باقی بماند. البته ممکن است در کوتاه‌مدت با دخالت دولت یا افت تقاضا برخی اصلاحات قیمتی صورت گیرد، اما ریسک جهش مجدد قیمت به‌دلیل عدم ثبات اقتصادی و سیاسی بالا است.
- پیش‌بینی بازار مسکن
باتوجه‌به وابستگی شدید هزینه ساخت به آهن و تداوم روند تورمی، بعید است قیمت مسکن در پایتخت و دیگر کلانشهرها کاهش چشمگیر یابد. تنها درصورت اعمال سیاست‌های حمایتی قوی (مانند اختصاص سهمیه مصالح، کنترل قیمت‌ها و تسهیلات ساخت)، می‌توان امید داشت که رشد قیمت مهار شود. به‌ویژه، هر سیاست ارزی جدید یا شوک خارجی می‌تواند به‌سرعت خود را در قیمت آهن و به‌دنبال آن قیمت مسکن نشان دهد.
راهکارهای کاهش تأثیر نوسانات قیمت آهن آلات بر هزینه ساخت مسکن
در سال‌های اخیر، نوسانات شدید قیمت آهن‌آلات به یکی از چالش‌های اساسی در صنعت ساخت مسکن کشور تبدیل شده است. این معضل علاوه‌بر افزایش هزینه‌های تمام‌شده، برنامه‌ریزی پروژه‌های عمرانی را نیز با دشواری‌هایی همراه کرده است. باتوجه‌به نقش محوری آهن در سازه‌های ساختمانی، پیدا کردن راهکارهای عملی برای مقابله با تبعات اقتصادی این تغییرات ضروری به نظر می‌رسد. شایان ذکر است اجرای این راهکارها که می‌تواند به ثبات مالی پروژه‌ها و ارتقای بهره‌وری در حوزه مسکن کمک کند شامل:
- پیش‌خرید مصالح و عقد قراردادهای مدت‌دار: سازندگان می‌توانند با پیش‌خرید یا انعقاد قراردادهای مدت‌دار با تولیدکنندگان بزرگ فولاد، تا حدی هزینه‌های پروژه را در برابر نوسانات بازار بیمه کنند.
- ایجاد صندوق‌های پوشش ریسک: تشکیل صندوق‌های حمایت و بیمه نوسانات قیمت مصالح ساختمانی می‌تواند تا اندازه‌ای هزینه‌های پیش‌بینی نشده را پوشش دهد.
- اصلاح سیاست‌های ارزی و شفافیت بازار: ثبات در سیاست‌های ارزی و عرضه شفاف آهن‌آلات در بورس کالا، به کاهش سفته‌بازی و شفافیت بیشتر در معاملات کمک می‌کند.
- بهره‌گیری از نوآوری‌های مهندسی: استفاده از ترکیبات جدید و فناوری‌های نوین ساختمانی که مصرف آهن را بهینه کند، راه‌حلی بلندمدت محسوب می‌شود.
- حمایت دولت و نهادهای تخصصی: اختصاص سهمیه‌های ویژه به پروژه‌های ساخت‌وساز ملی یا تسهیل فرآیندهای مجوز و واردات مصالح در شرایط خاص، می‌تواند نوسانات را کمرنگ‌تر کند
در مجموع، بازار آهن و فولاد به‌دلیل جایگاه تعیین‌کننده در هزینه ساخت مسکن و تاثیرپذیری از رویدادهای اقتصادی ـ سیاسی، اهمیت مضاعفی دارد. نوسانات قیمت این کالا، به‌سرعت خود را در بهای تمام‌شده پروژه‌های ساختمانی و نهایتاً بازار مسکن ایران نشان می‌دهد. در وضعیت فعلی و براساس تحلیل داده‌ها، حتی با رکود ساخت‌وساز، نوسان و گرانی قیمت آهن و مصالح بعید است به زودی مهار شود. لذا اتخاذ راهبردهای حمایتی هوشمندانه و بهره‌گیری از ابزارهای پوشش ریسک برای سازندگان، بیش از هر زمان دیگری ضروری به‌نظر می‌رسد.
