جک سقفی ساختمانی چیست؛ انواع و کاربردهای آن

سقف‌ها به دلیل قرارگیری در معرض فشار زیاد، به تجهیزاتی مانند جک سقفی (Adjustable Steel Prop) نیاز دارند. این ابزار مانند یک نگه‌دارنده عمل می‌کند و موجب افزایش مقاومت و پایداری سقف می‌شود. این محصول را می‌توان در هر سقف ساختمانی از تیرچه بلوک و طاق ضربی گرفته تا وافل و یونولیت بکار گرفت و محدودیتی در مکان مورد استفاده ندارد. البته جک سقفی را باتوجه‌به تنوع بالای سازه‌ها در انواع مختلفی می‌سازند تا نهایتا، در ثابت نگه داشتن سقف‌ها موفق عمل کند. برهمین‌اساس، بایستی در زمان خرید این محصول به نوع آن توجه داشته باشید. در این مطلب به معرفی جک سقفی ساختمانی خواهیم پرداخت.

جک سقفی ساختمان چیست؟

یکی از تجهیزات پرکاربرد در حوزه سازه و قالب‌بندی، جک سقفی ساختمان است که نقش اساسی در تقویت و نگهداری سقف‌های در حال ساخت دارد. این ابزار که با نام جک آرماتوربندی نیز شناخته می‌شود، وظیفه دارد وزن سقف و بارهای واردشده را به‌صورت موقت یا دائمی تحمل کند تا از تغییر شکل یا ریزش سازه جلوگیری شود. این تجهیز، به‌عنوان یک تکیه‌گاه مطمئن و قابل تنظیم، در پروژه‌های ساختمانی مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد و به‌دلیل استحکام بالا و قابلیت تنظیم ارتفاع، یکی از بهترین ابزارها برای حفظ تعادل و ایمنی سقف‌ها محسوب می‌شود. البته برای اطمینان از عملکرد صحیح و دوام بالا، خرید جک سقفی باکیفیت از مراکز معتبر ضروری است.

ساختار و اجزای تشکیل‌دهنده جک سقفی

ساختار جک سقفی شامل سه بخش نری، مادگی و رزوه است. درواقع، نگهدارنده این ابزار با بخش‌های ذکرشده موجبات مهار قالب مدولار و ساختمان را فراهم می‌کند. ضمنا، بخش پایین آن را با لوله می‌سازند که قطرهای مختلفی دارد و مرسوم‌ترین آن، قطر 6 سانتی‌متری و ضخامت 2 میلی‌متری است. در بخش بالای آن هم اغلب از لوله مستحکمی با قطر 5 سانتی‌متر و ضخامت تقریبی 2.5 میلی‌متر استفاده می‌کنند. درکل، جک‌های سقفی در دو مدل سبک و سنگین تولید می‌شوند که هرکدام بسته به تحمل وزنی که دارند در پروژه‌های مختلف مورداستفاده ساختمان‌سازان قرار می‌گیرند. بنابراین، وزن جک سقفی بایستی با توجه به شرایط پروژه انتخاب شود.

ضمن اینکه سوراخ‌هایی بر روی لوله نری ایجاد می‌کنند که با استفاده از آن‌ها می‌توان ارتفاع جک را تنظیم کرد. این سوراخ‌ها در فواصل مشخص 10 سانتی‌متری با پین فن‌دار قرار گرفته که با بهره‌گیری از پیچ و مهره‌های قسمت مادگی و توسط گوه و رزوه‌های مختلف به یکدیگر متصل می‌شوند. افزون‌براین، نری جک‌ها را با توجه به مدل جک و سازه می‌توان به صورت متحرک ساخت. بعلاوه در جک‌های سقفی تولیدشده به شکل شاقول از شمع‌ ساختمان جهت ضریب اطمینان بالای ساختمان استفاده می‌کنند. این شمع‌ها در مدل‌های لوله، قوطی و سولجر تولید شده و همچون بازوهای کوچک و بزرگی هستند که به شکل گونیا بنظر می‌رسند.

انواع جک سقفی مورد استفاده در ساختمان‌سازی

همان‌طور که اشاره شد، سقف‌ها تحت مدل‌های مختلفی در پروژه‌های ساختمانی ایجاد می‌شوند؛ به‌همین‌خاطر، جک‌های سقفی جهت سازگاری با آن‌ها در چندین مدل طراحی و تولید شده و هر یک مشخصات مختص به خود را دارند. درادامه لیستی از انواع جک سقفی ساختمان آورده شده است:

• جک سقفی بدون صلیب: این مدل، ساده‌ترین جک سقفی است که از آن در سقف‌های بتنی استفاده می‌کنند.
• جک سقفی صلیب ثابت: به‌مانند نامش یک صلیب ثابت دارد و فاقد انعطاف است؛ به‌همین‌جهت، موارد مصرف کمتری داشته و از آن در پروژه‌های خاص استفاده می‌کنند.
• جک سقفی T شکل: این مدل به علت داشتن قابلیت چرخش، فشارهای کمتری را نسبت به دیگر جک‌ها تحمل می‌کند. همچنین، جک سقفی T شکل یک رزوه در وسط داشته که باعث راحت‌تر شدن تغییر ارتفاع می‌شود. درهرحال، از این جک می‌توان در موارد مختلفی مانند نصب فوم سقفی استفاده کرد.

• جک سقفی U شکل عراقی: از این مدل به صورت گسترده در کشور عراق استفاده می‌کنند؛ ولی به خاطر کاربردهای بیشمارش به صنعت ساختمان‌سازی بسیاری از کشورها راه یافته است. بعلاوه جک سقفی U شکل به دلیل داشتن امکان تنظیم ارتفاع به آسان‌تر شدن امور ساختمان‌سازی کمک می‌کند.
• جک سقفی تلسکوپی: از این جک می‌توان در هر محلی به‌عنوان تکیه‌گاه استفاده کرد. بعلاوه امکان استفاده از آن به‌عنوان پایه نگهدارنده دوربین‌ها، پروژکتورهای عکاسی و... وجود دارد.

جک سقفی چگونه عمل می‌کند؟

جک سقفی علاوه‌بر سقف در بسیاری از قسمت‌های سازه فولادی با هدف ممانعت از ریزش آن‌ها نصب می‌شود. درواقع، در زمان برخی از امور ساختمانی یا حتی پروژه‌های دستی موسوم به DIY، جک گذاشتن برای اجسام مانع از ریزش و تخریب آن‌ها شده و امنیت کار را به صورت چشمگیری افزایش می‌دهد. به‌این‌ترتیب، این تجهیز مانند یک اهرم امنیتی عمل می‌کند و سطح ایمنی اطراف محل موردنظر را ارتقا می‌‌بخشد. می‌توان گفت که جک سقفی ساختمان در هر مکانی نصب شود، تحمل آن را افزایش داده و کیفیت کلی کار را تقویت می‌کند. با توجه به چنین عملکردی می‌توان نتیجه گرفت که جک‌های سقفی می‌توانند امنیت پروژه‌های مختلف را به خوبی تضمین کنند.

کاربردهای اصلی جک سقفی در پروژه‌های ساختمانی

همان‌طور که گفته شد، کاربردهای جک سقفی ساختمان محدود به سقف نمی‌شود و از آن می‌توان در بسیاری از قسمت‌های مهم سازه استفاده کرد. درادامه لیستی از کاربردهای اصلی جک سقفی در پروژه‌های ساختمانی آورده شده است:

• شمع‌بندی در قسمت زیرین تیرها و شاه‌ تیرها: شاه تیر باعث تقویت قالب‌بندی تیرهای بتنی می‌شود.
• پشتیبانی از اجزای سازه به صورت موقت: پشتیبانی موقت از برخی دیوارهای بنایی یا اجزای سازه‌ای در زمان تعمیرات یا تغییرات
• قابل استفاده در برخی از داربست‌ها جهت حمایت از آن‌ها: بکارگیری در بعضی از داربست‌های سنگین و حمایتی به منظور افزایش تحمل بار و تنظیم ارتفاع
• شمع‌بندی در قسمت زیرین سقف‌های بتنی: مهم‌ترین کاربرد، نگهداری و حمایت از قالب‌بندی سقف در سقف‌های مختلف در زمان بتن‌ریزی و بعد از آن تا مقاوم شدن به وسیله بتن

استانداردهای ایمنی در استفاده از جک سقفی

یکی از مهم‌ترین اصول در اجرای پروژه‌های ساختمانی، رعایت استانداردهای ایمنی در نصب و استفاده از جک سقفی است. نصب غیراصولی این تجهیزات می‌تواند خطراتی مانند ریزش سقف، تغییر شکل سازه یا شکستگی جک‌ها را به‌دنبال داشته باشد. برای جلوگیری از چنین مشکلاتی، لازم است مراحل نصب و بهره‌برداری از جک‌ها مطابق با اصول ایمنی و زیر نظر افراد متخصص انجام شود. در ادامه به مهم‌ترین نکات ایمنی و استانداردهای لازم در استفاده از جک سقفی اشاره می‌کنیم:

• توزیع یکنواخت بار
• استفاده از پایه‌های محکم
• حذف بارهای اضافی
• نظارت مداوم
• رعایت دستورالعمل‌های تولیدکننده

مزایا و ویژگی‌های استفاده از جک سقفی در پروژه‌های عمرانی

استفاده از جک سقفی ساختمان با توجه به ویژگی‌های فنی آن با مزایایی همچون افزایش عمر و پایداری سازه همراه است. درادامه به سایر ویژگی‌ها و مزایای استفاده از جک سقفی اشاره کرده‌ایم:

• وزن سبک
• استقامت بالا
• قابلیت تنظیم ارتفاع
• امکان استفاده مجدد
• امکان نصب با سرعت بالا
• امکان برداشت سریع و آسان

تفاوت جک سقفی با داربست فلزی یا شمع فلزی

جک سقفی یک نگهدارنده عمودی موقت است که برای بخش‌هایی از سازه که تحت فشار هستند مانند یک تکیه‌گاه عمل می‌کند و مانع از سقوط آن‌ها می‌شود. درمقابل، داربست فلزی جهت دسترسی راحت‌تر افراد به نقاط دوردست سازه در زمان ساخت یا تعمیر نصب شده و مانند جک سقفی مقاومت مثال‌زدنی دارد. با استفاده از داربست فلزی هم می‌توان از سطح ایمنی کار اطمینان حاصل کرد. درمجموع، هر دوی این تجهیزات، از اجزای موقتی سازه هستند که ایمنی کار را افزایش می‌دهند؛ اما نواحی استفاده از آن‌ها متفاوت است. بنابراین، تفاوت جک سقفی با داربست فلزی به ماهیت استفاده از آن‌ها بازمی‌گردد.

نکات مهم در خرید یا اجاره جک سقفی

اگر سازه موردنظر شما باید فشارها و بارهای زیادی را تحمل کند، خرید جک سقفی نو بهترین گزینه است و ریسک کمتری دارد. درمقابل، اگر پروژه در معرض فشار کمی است می‌توانید اجاره این محصول را مدنظر خود قرار دهید. قیمت دست دوم این محصول به‌مراتب کمتر است؛ به‌همین‌دلیل، گزینه اقتصادی‌تری محسوب می‌شود. البته همان‌طور که گفتیم، نوع دست دوم این محصول، برای پروژه‌های سنگین و عظیم مناسب نیست و در این وضعیت باید به سراغ مدل‌ها نو رفت. نکته دیگر اینکه جک سقفی را از تولیدکننده معتبر خریداری کنید تا کیفیت آن در سطح استانداردهای لازم قرار داشته باشد. از سایر نکات مهم در زمان سفارش این محصول می‌توان به جنس، پوشش اعم از رنگ یا گالوانیزه، قطر و ضخامت آن اشاره کرد.

نقش حیاتی جک سقفی در اجرای سقف‌های بتنی

جک‌های سقفی در اجرای سقف‌های بتنی نقش حیاتی دارند و تضمین‌کننده میزان دوام و پایداری آن‌ها هستند. درواقع، این جک‌ها می‌توانند بارهای وارده بر سقف بتنی را به خوبی تحمل کرده و به سکون و ثابت ماندن آن‌ها در هنگام حالت‌پذیری بتن‌های ریخته‌شده کمک کنند. بعد از خشک و سفت شدن بتن‌ها هم کار جک‌های سقفی تمام می‌شود. شایان ذکر است، کارایی جک سقفی ساختمان باعث شده تحت‌عنوان پایه کمکی هم شناخته شود. به‌این‌ترتیب، سقف‌های بتنی جهت پایداری و ثابت ماندن تا وقتی که به حالت سفت درآیند، نیازمند جک‌های سقفی هستند. برهمین‌اساس، وجود چنین جک‌های تقویتی کاملا ضروری است.

چرا انتخاب جک سقفی استاندارد برای پایداری سازه‌ها اهمیت دارد؟

جک سقفی ساختمان در دسته محصولات کاربردی صنعت ساخت‌وساز قرار دارد. این محصول که یک نگهدارنده موقت سازه است در بخش‌های مختلفی مانند سقف‌ها و تیرها با هدف پایداری آن‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد. درواقع، با وجود جک‌های سقفی می‌توان از لغزش یا ریزش سازه‌ها جلوگیری کرد و پایداری بی‌نظیری به آن‌ها بخشید. البته جک‌های سقفی مصرفی باید کیفیت مطلوبی داشته باشند تا بتوانند فشارهای وارده را تحمل کرده و از محل موردنظر محافظت کنند. برای این منظور، خرید جک سقفی را از تولیدکنندگان و فروشندگان معتبر انجام دهید. در زمان خرید هم به مواردی همچون جنس، گالوانیزه بودن، داشتن ضخامت و قطر استاندارد توجه داشته باشید تا نهایتا، جک‌های ساختمانی استانداردی برای پروژه خود تهیه کنید.