صفحه ستون یا بیس پلیت چیست و انواع آن

برای افزایش مقاومت سازه‌ها باید ستون‌های آن‌ها را تقویت کرد؛ زیرا وزن سازه بر ستون‌ها اعمال می‌شود و همواره تحت فشار زیادی هستند. مهندسان و ساختمان‌سازان درراستای تقویت ستون‌ها از صفحه ستون یا بیس پلیت استفاده می‌کنند. صفحه ستون (Base Plate) که با ورق فولادی تولید می‌شود در میان بتن و ستون در فونداسیون قرار گرفته و باعث بهترشدن اتصال آن‌ها می‌شود. به‌علاوه، صفحه ستون میزان مقاومت ساختمان را تاحد زیادی بهبود می‌بخشد و با توزیع فشار از ستون به‌بتن موجب کنترل بار وارده‌شده که این وضعیت، ایمنی سازه را افزایش می‌دهد. حال‌اینکه دقیقا صفحه ستون یا بیس پلیت چیست؟ و چه انواع و مشخصات فنی دارد را در ادامه مطلب توضیح داده‌ایم.

صفحه ستون یا بیس پلیت چیست؟

صفحه ستون یا بیس پلیت، صفحه مسطح فولادی است که در پایین ستون نصب می‌شود. این صفحه فولادی به‌اتصال محکم‌تر ستون و بتن کمک کرده و موجبات ایجاد پیوند قوی میان این دو عضو مهم را فراهم می‌کند. ضمن اینکه صفحه ستون را به‌دلیل کاربردی که در صنعت ساختمان دارد با متریال مستحکمی مانند فولاد تولید می‌کنند. همچنین، صفحه ستون ازنظر ابعاد تنوع بالایی داشته و ضخامت آن اغلب در محدوده 8 الی 20 میلی‌متر قرار دارد. بعلاوه لازم به‌ذکر است، اندازه صفحه ستون بایستی از سطح مقطع ستون فولادی بیشتر باشد تا بتواند فشار وارده را به‌سطح بیشتری منتقل کند؛ در این حالت، فشار کمتری بر فونداسیون و بتن اعمال می‌شود. بنابراین، هرچقدر این صفحه فولادی بزرگتر باشد، فشار وارده هم کمتر خواهد شد.

انواع صفحه ستون یا بیس پلیت

صفحه ستون یا بیس پلیت ازنظر اندازه و نحوه اتصال انواع مختلفی دارد و باید باتوجه‌به ‌شرایط سازه و قوانین این حوزه انتخاب شود. درادامه به‌معرفی انواع صفحه ستون براساس ابعاد و روش اتصال پرداخته‌ایم:

• انواع صفحه ستون ازنظر ابعاد

انواع صفحه ستون ازنظر ابعاد شامل سه گروه اصلی صفحه ستون کوچک (ابعاد 20 و 30)، صفحه ستون متوسط (ابعاد 40) و صفحه ستون بزرگ (ابعاد 50 و 60 به‌بالا) می‌شود. در قسمت زیر، توضیحات هرکدام از این گروه‌ها به‌صورت کامل آورده شده است.

• صفحه ستون کوچک

صفحه ستون کوچک متشکل از بیس پلیت‌های 20 در 20 و 30 در 30 است. صفحه ستون 20 در 20 باتوجه‌به‌ابعاد کوچکی که دارد نمی‌تواند فشارهای زیاد را تحمل کند؛ به‌همین‌دلیل، اغلب در پروژه‌های کوچک مانند کارگاه‌ها، سوله‌ها، آلاچیق‌ها و... مورداستفاده قرار می‌گیرد. صفحه ستون 30 در 30 هم برای استفاده در پروژه‌های کوچک در معرض فشار کم پیشنهاد می‌شود؛ از این مدل می‌توان در شاسی‌کشی آسانسور استفاده کرد.

• صفحه ستون متوسط

صفحه ستون متوسط شامل صفحه ستون 40 در 40 می‌شود و اصولا، یک بیس پلیت میان‌رده است. این بیس پلیت، مقاومت بالاتری نسبت به‌مدل‌های 20 در 20 و 30 در 30 داشته و می‌تواند فشارهای بیشتری را تحمل کند. باتوجه‌به ‌این موضوع، از بیس پلیت متوسط 40 در 40 می‌توان در سازه‌های یک الی چند طبقه استفاده کرد و درمجموع، برای سازه‌های کم‌ارتفاع پیشنهاد می‌شود.

• صفحه ستون بزرگ

از انواع صفحه ستون بزرگ می‌توان به‌صفحه ستون 50 در 50 و صفحه ستون 60 در 60 و بالاتر از آن اشاره کرد. این بیس پلیت‌ها همان‌طور که مشخص است، اندازه بزرگتری نسبت‌به ‌مدل‌های قبلی دارند و فشارهای مضاعف را به‌خوبی تاب می‌آورند. باتوجه‌به ‌این خصوصیات از انواع صفحه ستون بزرگ می‌توان در سازه‌های بزرگ و پیچیده استفاده کرد و با کمک آن‌ها فشارهای وارده را به‌حداقل رساند.

• انواع صفحه ستون ازنظر نحوه اتصال

اتصال بیس پلیت به‌ستون و فونداسیون به‌دو حالت پیچی و جوشی صورت می‌گیرد. این روش‌های اتصال ازلحاظ میزان مقاومت، مدت اجرا، نحوه نصب و هزینه بایکدیگر فرق دارند و هرکدام را بایستی باتوجه‌به‌ ماهیت سازه انتخاب کرد. در قسمت زیر، با انواع صفحه ستون ازنظر نحوه اتصال آشنا خواهید شد.

• صفحه ستون پیچی

در این مدل، بیس پلیت را با پیچ و مهره به‌ستون وصل می‌کنند. اتصالات پیچی، انعطاف‌پذیری بالایی در تغییر و تعمیر دارند و خیلی راحت باز و بسته می‌شوند. ازاین‌رو، گزینه مناسبی برای پروژه‌های نیازمند تغییرات زیاد و سازه‌های موقت هستند. ازطرفی، صفحه ستون پیچی برای سازه‌های در معرض فشارهای زیاد مناسب نیست و برای این منظور، باید به‌سراغ مدل جوشی رفت. ضمن اینکه اجرای بیس پلیت پیچی ارزان‌تر از مدل جوشی است و پیاده‌سازی آسان‌تری هم دارد؛ اما مقاومت آن به‌اندازه صفحه ستون جوشی نیست. از اتصالات پیچی باتوجه‌به ‌مشخصاتی که دارد اغلب در ساختمان‌های مسکونی و تجاری استفاده می‌کنند.

• صفحه ستون جوشی

در این مدل، برای اتصال بیس پلیت به‌ستون از جوشکاری استفاده می‌کنند. صفحه ستون جوشی، مقاومت بیشتری در مقایسه با مدل پیچی دارد و استقامت عالی دربرابر لرزش‌های شدید و بارهای دینامیکی از خود نشان می‌دهد. این مقاومت فوق‌العاده زمینه‌ساز استفاده از اتصالات جوشی در سازه‌های عظیم در معرض فشارهای زیاد شده است. البته امکان تعمیر و تغییر صفحه ستون جوشی بسیار سخت بوده و به‌نیروهای ماهر و متخصص نیاز دارد. درهرحال، اجرای صفحه ستون جوشی را فقط باید به‌افراد باتجربه ‌سپرد.

ابعاد و استانداردهای طراحی صفحه ستون

طراحی صفحه ستون باید براساس استانداردهای معتبر این حوزه انجام بگیرد تا کارایی لازم را داشته باشد. بعلاوه ازآنجایی‌که نیروی محوری اعمال‌شده بر صفحه ستون به‌حالت برشی و خمشی عمود بر هم هستند و برخی مواقع هم به‌حالت پیچشی است باید در ابعاد و آرایش مختلفی تولید و نصب شود. تولیدکنندگان با اهتمام به‌این موضوع، اقدام به‌تولید صفحه ستون یا بیس پلیت در ابعاد موردنیاز مصرف‌کنندگان می‌کنند. درهرصورت، ابعاد بیس پلیت برمبنای شرایط پروژه‌ها و قوانین طراحی مشخص می‌شود. در قسمت زیر، لیستی از ابعاد تمام صفحه ستون‌های تولیدشده بر پایه استانداردهای معتبر را آورده‌ایم:

• صفحه ستون 20 (20 در 20 سانتی‌متر)
• صفحه ستون 30 (30 در 30 سانتی‌متر)
• صفحه ستون 40 (40 در 40 سانتی‌متر)
• صفحه ستون 50 (50 در 50 سانتی‌متر)
• صفحه ستون 60 (60 در 60 سانتی‌متر)

فرآیند ساخت و نصب صفحه ستون

صفحه ستون را با متریالی مانند فولاد تولید می‌کنند تا مقاومت لازم دربرابر بارهای وارده را داشته باشد. درکل، تمام مراحل تولید تا نصب صفحه ستون بایستی براساس پارامترهای تعریف‌شده این حوزه صورت بگیرد. گام نخست جهت پیاده‌سازی صفحه ستون یا بیس پلیت مشخص کردن ناحیه نصب آن است. توجه داشته باشید، در صورت تعیین محل اشتباه احتمال جابه‌جایی سقف سازه از ناحیه اصلی وجود دارد و درنتیجه بار وارده به‌خوبی هدایت نمی‌شود. سطح بتن هم باید خیلی خوب صاف کرد تا بیس پلیت به‌خوبی بر روی آن تعبیه شود؛ دراین‌راستا، می‌توان از دوغاب یا گروت استفاده کرد.

ضخامت لایه دوغاب هم 2.5 سانت در نظر بگیرید. دوغاب‌ریزی را تک مرحله‌ای و پیوسته انجام دهید و دمای آب هم کمتر از 20 درجه سانتی‌گراد باشد. نکته بعدی اینکه سطح بتن را پیش از دوغاب‌ریزی از آلودگی‌های مختلف پاک کنید. منطقه نصب بیس پلیت بایستی 2 الی 3 ساعت پیش از دوغاب‌ریزی مملو از آب باشد و بعد، آب آن را جهت دوغاب‌ریزی خارج نمایید. بعد ازاین مراحل باید صفحه ستون را براساس روش اتصال اعم از پیچی یا جوشی متصل کرد. برای این منظور هم باید نیروهای متخصص و ماهر را بکار گرفت.

کاربردهای صفحه ستون در صنعت ساختمان

مهم‌ترین کاربرد صفحه ستون یا بیس پلیت افزایش مقاومت سازه‌ فولادی است و مصارف گسترده‌ای در دنیای ساختمان‌سازی دارد. در قسمت زیر، کاربردهای صفحه ستون در صنعت ساختمان را برشمرده‌ایم:

• به‌حداقل رساندن فشارهای وارده از سقف به‌ستون
• پخش یکسان لنگرها و تنش‌ها و هدایت آن‌ها از ستون به‌فونداسیون
• افزایش سطح برخورد فونداسیون و ستون که نتیجه آن، بیشتر شدن ظرفیت باربری ستون

مزایای استفاده از صفحه ستون در سازه‌ها

استفاده از صفحه ستون یا بیس پلیت باتوجه‌به ‌خصوصیاتی که دارد با مزایای قابل‌توجهی همراه است که این مسئله بر محبوبیت آن افزوده است. از مزایای استفاده از صفحه ستون در سازه‌ها می‌توان به‌موارد زیر اشاره کرد:

• امکان نصب راحت
• مقاوم دربرابر خوردگی
• سازگاری با انواع طراحی
• افزایش عمر مفید فونداسیون
• افزایش مقاومت و پایداری سازه
• امکان تعمیر اتصالات و نگهداری راحت
• بهینه‌سازی هدایت نیرو بین ستون و فونداسیون
• کمتر شدن حجم فونداسیون و به‌دنبال آن، کاهش هزینه تولید

نکات مهم در انتخاب صفحه ستون

همان‌طور که قبلا اشاره شد، صفحه ستون یا بیس پلیت تنوع بالایی دارد و در زمان خرید باید به‌مشخصات ظاهری و فنی آن توجه کرد. درواقع، با دقت به‌نکات مهم در انتخاب صفحه ستون می‌توان خریدی توام با رضایت داشت. این نکات عبارتند از:

• توجه‌به ‌برند تولیدکننده
• توجه‌به‌ جنس صفحه ستون
• توجه‌به ‌ضخامت و ابعاد صفحه ستون
• توجه‌به ‌اعتبار مرکز فروش صفحه ستون

صفحه ستون چه نقشی در افزایش ایمنی و انتقال بار سازه دارد؟

صفحه ستون یا بیس پلیت با قرارگیری در مابین بتن و ستون در فونداسیون به‌افزایش مقاومت و ایمنی سازه کمک می‌کند. درواقع، این صفحه فولادی با انتقال بارهای افقی و عمودی از ستون به‌فونداسیون باعث پخش یکنواخت فشارهای وارده می‌شود. ضمن‌اینکه صفحه ستون ازنظر ابعاد تنوع بالایی داشته و متشکل از سه گروه صفحه ستون کوچک، صفحه ستون متوسط و صفحه ستون بزرگ است. همچنین، این صفحه فولادی مستحکم ازلحاظ نحوه اتصال هم به‌مدل‌های پیچی و جوشی تقسیم می‌شود. صفحه ستون جوشی، مقاومت بالاتری دارد و برای پروژه‌های بزرگتر در معرض فشار زیاد مناسب است. به‎‌این‌ترتیب، در زمان اجرای صفحه جوشی بایستی به‌مشخصات ابعادی و نحوه اتصال آن توجه داشته باشید.