نعل درگاه چیست؛ انواع و کاربردهای آن

با نگاه به قسمت بالای درب و پنجره‌ها متوجه بخشی می‌شوید که جهت مقاوم‌سازی آن‌ها تعبیه شده است؛ این ساختار با نام نعل درگاه شناخته می‌شود. با استفاده از نعل درگاهی می‌توان بارهای وارده را به اطراف دیوار هدایت کرد و مانع از سقوط دیوار بالای درب و پنجره شد. حتی این ساختار از ترک‌خوردگی بخش فوقانی درب و پنجره جلوگیری می‌کند و امنیت آن را به صورت چشمگیری بهبود می‌بخشد. به‌این‌ترتیب، با نصب نعل درگاه می‌توان مقاومت درب و پنجره را جهت تحمل وزن دیوارها و فشارهای وارده افزایش داد. در ادامه به بررسی خصوصیات نعل درگاه و نحوه اجرای آن می‌پردازیم.

نعل درگاه چیست؟

نعل درگاه قسمتی است که در بالای درب و پنجره اجرا می‌شود و وظیفه آن، تحمل بارهای وارده است. به بیان دیگر، نعل درگاهی یک پروفیل در یکی از جنس‌های فلزی، بتنی، چوبی و... بوده که با قرارگیری در بالای درب یا پنجره میزان مقاومت آن را افزایش می‌دهد. این دسته از پروفیل‌ها در محیط‌‌هایی استفاده می‌شوند که ساخت دیوار با فاصله از زمین آغاز شود؛ سازه‌هایی با این ساختار می‌توانند وزن دیوار بالایی را به خوبی تاب بیاورند. البته اجرای نعل درگاهی مانند سایر مراحل ساختمان‌سازی حاوی ضوابط و نکاتی است که حتما باید در نظر گرفته شوند. همچنین، نصب نعل درگاه بهتر است به افراد ماهر و خبره سپرده شود.

مواد و مصالح مورد استفاده در ساخت نعل درگاه

برای ساخت نعل درگاه با توجه به ماهیت سازه باید از مواد و مصالح مناسبی استفاده کرد. از بهترین مواد و مصالح مورد استفاده در ساخت نعل درگاه می‌توان موارد زیر را نام برد:

• فولاد
• بتن
• آجر
• چوب

دلایل استفاده از نعل درگاه

از جمله دلایل استفاده از نعل درگاه می‌توان به خیز مقطع، ناهمواری، ضعف در مقطع و کافی نبودن طول نشیمن اشاره کرد. درواقع، مشکلات ذکرشده از دلایل سقوط دیوار بالای درب و پنجره هستند که مهندسان جهت مهار کردن آن‌ها از نعل درگاهی استفاده می‌کنند. درکل، در بخش‌های ضعیف ساختمان بایستی تجهیزاتی به‌کار گرفت و از ریزش آن‌ها جلوگیری کرد. در قسمت بالای درب و پنجره هم از این پروفیل استفاده می‌شود. با توجه به این موارد، می‌توان گفت که نعل درگاه از مهم‌ترین اجزای ساختمان است. این عضو مهم ساختمان، علاوه بر مقاوم‌بخشی سازه، منجر به زیبایی نمای آن می‌شود.

مشخصات نعل درگاه

آشنایی با مشخصات نعل درگاه پیش از به‌کارگیری آن الزامی است. در ادامه با مهم‌ترین مشخصات این المان آشنا خواهید شد:

• جنس نعل درگاه اغلب از نوع فلزی یا بتنی است.
• عرض نعل درگاه باید متناسب با اندازه دیوار و ستون در نظر گرفته شود.
• طول نعل درگاهی در طرفین باید معادل حداقل ۲۵ سانتی‌متر یا یک دهم طول دهانه موردنظر باشد.

انواع نعل درگاه

در ساخت نعل درگاه از متریال مختلفی از فلز گرفته تا بتن استفاده می‌شود و ازاین‌رو، انواع مختلفی دارد. از انواع نعل درگاه بر اساس جنس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نعل درگاه فلزی

نعل درگاه فلزی دارای استقامت بالایی است؛ به‌همین‌خاطر، در سازه‌های در معرض فشار زیاد نصب می‌شود. بعلاوه نصب مدل فلزی راحت است و آن را می‌توان در هر سازه فلزی اجرا کرد. همچنین، نعل درگاه فلزی متشکل از دو تیرآهن است که با جوشکاری به یکدیگر متصل شده‌اند.

• نعل درگاه بتنی

نعل درگاه بتنی مناسب سازه‌های بتنی است و آن را با عناوین دیگری همچون تیر بتنی یا پوتر می‌شناسند. برای اجرای مدل بتنی باید میلگردهای فولادی را با طول مناسب برش زد و با خاموت به هم وصل کرد. سپس، نوبت عملیات بتن‌ریزی در درون قالب می‌شود. درکل، نصب نعل درگاه بتنی به زمان بیشتری نیاز دارد و در مواقعی که وزن دیوار بالای نعل بسیار سنگین است، مورداستفاده قرار می‌گیرد.

• نعل درگاه سنگی

بکارگیری نعل درگاه سنگی چندان رایج نیست؛ زیرا وزن زیادی دارد و هدایت بارهای وارده بر ساختمان سخت می‌شود. چنانچه از این نوع نعل درگاهی استفاده می‌کنید، باید دقت زیادی به سایر مصالح ساختمانی داشته باشید تا دچار ترک‌خوردگی نشوند و بتوانند فشارهای وارده را تحمل کنند. به‌طورکلی، استفاده از نعل سنگی به دلیل وزن بیشتر در مقایسه با سایر مصالح پیشنهاد نمی‌شود.

• نعل درگاه چوبی

امروزه استفاده از نعل درگاه چوبی مانند مدل سنگی مرسوم نیست و این مدل در دهه‌های قبل مورداستفاده قرار می‌گرفت. این نعل درگاهی را با تیرهای چوبی مقاوم نصب می‌کردند. بزرگترین مشکل آن هم مقاومت ناچیز در برابر رطوبت و حشرات آسیب‌زا مانند موریانه‌ها بود. البته برای رفع این مشکل اغلب از مواد نفتی یا سموم ضد موریانه استفاده می‌شد.

• نعل درگاه قوسی

مدل قوسی یکی دیگر از انواع نعل درگاه است که به‌مانند نامش شکل قوسی دارد. این مدل معمولا در سازه‌های تاریخی و قدیمی بکار گرفته می‌شود. این نعل درگاهی جلوه زیبایی دارد و در بسیاری از بناهای تاریخی ایرانی نصب شده است و درکل، قدمت زیادی دارد.

کاربرد انواع نعل درگاه

نعل‌های درگاه در دو قسمت درب و پنجره کاربرد دارند و وجودشان به مقاوم‌سازی این بخش‌ها کمک شایانی می‌کند. در قسمت زیر، کاربرد انواع نعل درگاه قید شده است:

• نعل درگاه درب

نعل درگاه درب همانطور که از نامش مشخص است، در بالای چهارچوب درب نصب می‌شود. بعد از نصب نعل درب هم باید دیوارچینی را شروع کرد.

• نعل درگاه پنجره

این نعل درگاه به منظور مقاوم‌سازی دیوار بالای پنجره مورداستفاده قرار می‌گیرد. با این نعل دیگر وزن مصالحی همچون آجر و سیمان بر روی پنجره نخواهد افتاد و آسیبی به آن وارد نمی‌شود.

ضوابط نعل درگاه

برای استفاده از نعل درگاه همچون سایر المان‌های مورداستفاده در ساخت‌وساز ضوابطی تعریف شده است. با رعایت ضوابط نعل درگاه می‌توان مقاومت و پایداری آن را تضمین کرد و بر کیفیت کار خود افزود. در ادامه ضوابط تدوین‌شده در رابطه با این المان آورده شده است:

• عرض نعل درگاه را برابر با عرض دیوار در نظر بگیرید.
• چنانچه ساختمان چند درگاه در مجاورت هم داشت از نعل درگاه درب به صورت سرتاسری استفاده کنید.
• بهتر است روی نعل درگاهی با مواد ضد زنگ پوشانده شود تا به مرور زمان دچار خوردگی یا زنگ‌زدگی نشود.
• حداقل ارتفاع نعل در مدل فلزی باید ۱۵ سانتی‌متر و در مدل بتنی ۲۵ سانتی‌متر باشد.
• تغییر ارتفاع نعل در آینده بسیار سخت است؛ از‌این‌رو، آن را در همان ابتدا در ارتفاع مناسبی نصب کنید.
• تیرها را حداقل ۵۰ سانتی‌متر بیشتر از عرض دهانه در نظر بگیرید.
• چنانچه نعل درگاهی از نوع چوبی است از تیرهای چوبی با سطح مقطع مربعی یا گرد استفاده کنید.

نحوه اجرای نعل درگاه

نحوه اجرای نعل درگاه تاثیر چشمگیری بر میزان مقاومت و پایداری آن می‌گذارد. برای اجرای درست و اصولی به موارد زیر توجه داشته باشید:

1. در وهله اول، باید ابعاد المان را به صورت دقیق اندازه‌‌گیری کرد. در زمان اندازه‌گیری نعل درگاه هم به ابعاد درب و پنجره دقت داشته باشید و آن را متناسب با سایز موجود سازه طراحی و اجرا کنید.
2. تعیین نعل درگاه باید با توجه به مدل زمین، وضعیت جوی و خصوصیات ساختمان اعم از وزن، ارتفاع و تعداد واحدهای آن انجام بگیرد. درکل، انتخاب متریال مورداستفاده نعل برعهده مهندس پروژه است.
3. بعد از تعیین ابعاد و متریال نعل باید فرآیند اجرای آن را آغاز کرد. اجرای نعل بایستی طبق ضوابط موجود با دقت بالا صورت بگیرد. همچنین، باید تمام متریال به خوبی نصب شوند و به نمای پروژه هم دقت کرد.

مزایا و معایب انواع نعل درگاه

استفاده از نعل درگاه مانند سایر المان‌های ساختمانی با مزایا و معایبی همراه است که آن‌ها را در قسمت زیر برشمرده‌ایم:

• مقاوم‌سازی قسمت فوقانی درب و پنجره
• افزایش عمر مفید و پایداری بخش بالای درب و پنجره
• آسیب جدی به سازه در صورت اجرای اشتباه و غیر اصولی

عوامل مؤثر بر طول عمر و دوام نعل درگاه

عوامل متعددی بر طول عمر و دوام نعل درگاه تاثیر می‌گذارند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به جنس و متریال بکاررفته در نعل اشاره کرد. امروزه مهندسان تمایل بیشتری به استفاده از متریال فلزی و بتنی دارند. با این متریال می‌توان متوسط عمر و دوام نعل را تا حد قابل‌توجهی افزایش داد. افزون‌براین، المان‌های مصرفی باید از تولیدکنندگان و مراکز معتبر تهیه شوند تا از سطح کیفی لازم برخوردار باشند. هرچقدر کیفیت متریال مورداستفاده در نعل درگاهی بیشتر باشد به همان اندازه عمر آن افزایش می‌یابد. بنابراین، در زمان اجرای نعل درگاه به متریال موردنیاز آن توجه ویژه‌ای داشته باشید.

نکات مهم اجرایی نعل درگاه

تا اینجا به بسیاری از نکات مهم اجرایی نعل درگاه اشاره شد و در قسمت زیر، به سایر موارد حیاتی این حوزه پرداخته شده است:

• به یاد داشته باشید، عرض نعل با ضخامت دیوار برابر باشد.
• طول نشیمن نعل درگاه در هر سمت را حداقل ۳۰ سانتی‌متر لحاظ کنید.
• اگر از کلاف‌های قائم در مجاورت بازشوها استفاده می‌کنید، نعل درگاه را به خوبی به آن‌ها وصل کنید.

افزایش مقاومت و زیبایی درب و پنجره با اجرای اصولی نعل درگاه

استفاده از نعل درگاه یکی از بهترین راه‌های موجود جهت مقاوم‌سازی هر مدل درب و پنجره‌ای است. درواقع، درب و پنجره‌های ساختمانی باید به صورتی طراحی و اجرا شوند که مقاوم و درعین‌حال، زیبا باشند. با به‌کارگیری نعل درگاه در قسمت فوقانی درب و پنجره می‌توان به افزایش مقاومت و زیبایی نمای آن‌ها کمک کرد. البته نعل‌های درگاه باید به‌درستی اجرا شوند تا کارایی لازم را داشته باشند. با اجرای دقیق و اصولی نعل می‌توان امنیت درب و پنجره را تضمین کرد و مانع از ریزش آن‌ها بر اثر بارهای وارده شد. در زمان پیاده‌سازی نعل‌های درگاهی هم باید به ابعاد و جنس آن توجه داشت.