سایه دلار بر سر آهن آلات ایران، بازار داخلی قربانی سیاست‌های ارزی
به گزارش آهن آنلاین- در روزگاری که بازارهای جهانی فولاد چون آینه‌ای، بازتابی از تنش‌ها و تحولات سیاسی و اقتصادی هستند، افت چشمگیر قیمت این کالای استراتژیک به پایین‌ترین سطح خود در ماه‌های اخیر، زنگ خطری است که پرسش‌های فراوانی را به همراه دارد. قیمت ۷۵۱ دلار در هر تن، نه‌تنها عددی ساده، بلکه روایتگر داستانی پیچیده از مازاد عرضه، تغییر سیاست‌های تجاری و رکود تقاضای جهانی است.
داستانی که هر برگ آن حکایت از بازی‌های بزرگ اقتصادی، تعرفه‌های محدودکننده و تحولات ژئوپلیتیک دارد. آیا این افت قیمتی، پیش‌درآمدی بر تحولات کلان‌تر در زنجیره عرضه و تقاضاست، یا آنکه سیاست‌های تهاجمی برخی بازیگران اصلی بازار، این سقوط را رقم‌زده است؟
در بازه زمانی یک‌ماهه گذشته، قیمت فولاد جهانی تغییرات قابل‌توجهی را تجربه کرده است. این تغییرات از 10 دی 1403 آغازشده و تا 6 بهمن 1403 ادامه داشته است. در ابتدا، قیمت فولاد در سطح نسبتاً بالایی قرار داشت و با نوسانات جزئی همراه بود. روند کلی قیمت‌ها در نیمه اول این دوره صعودی بوده و قیمت فولاد در تاریخ 24 دی 1403 به اوج خود رسیده است.
پس از رسیدن به اوج قیمت در 24 دی، روند نزولی آغاز شد و این کاهش به‌طور مداوم تا پایان بازه موردبررسی ادامه یافت. قیمت آهن آلات در انتهای این بازه (6 بهمن 1403) به کمترین سطح خود یعنی عدد 751 رسید. این افت قیمت می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد، از جمله کاهش تقاضای جهانی (به‌ویژه در چین که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده فولاد است)، کاهش قیمت مواد اولیه نظیر سنگ‌آهن و زغال‌سنگ، اشباع بازار به دلیل افزایش عرضه و همچنین بهبود وضعیت زنجیره تأمین و کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل.
سایه سنگین سیاست‌های تجاری و تعرفه‌ها
در جهانی که مرزهای تجارت با دیوارهای تعرفه‌ها و محدودیت‌ها تعریف می‌شود، هرگونه تغییر در این سیاست‌ها می‌تواند موجی سهمگین در بازار فولاد ایجاد کند. اگر قدرت‌های اقتصادی غرب، نظیر ایالات‌متحده یا اتحادیه اروپا، در اقدامی حفاظتی، تعرفه‌های سنگینی بر واردات فولاد اعمال کرده باشند، صادرکنندگان بزرگی چون چین، هند و روسیه، با انباشته‌ای از مازاد تولید، ناچار به عرضه محصولات خود در بازارهای ثانویه با قیمتی پایین‌تر می‌شوند. از سوی دیگر، کاهش تعرفه‌های صادراتی در کشورهای تولیدکننده نیز رقابت در بازارهای جهانی را تشدید می‌کند.
نبردهای ژئوپلیتیک و میدان‌های پرالتهاب دیپلماسی
در عرصه‌ای که اقتصاد و سیاست چون تاروپود به هم گره‌خورده‌اند، جنگ‌های تجاری و درگیری‌های منطقه‌ای نیز نمی‌توانند بی‌اثر باشند. روابط پرتنش چین و آمریکا، اگر با اعمال محدودیت‌های تجاری بیشتر همراه شده باشد، صادرات فولاد چین را مختل کرده و این کشور را به کاهش قیمت‌ها برای تسخیر بازارهای جایگزین وادار می‌کند. همچنین، تحریم‌های غرب بر روسیه و تلاش این کشور برای فروش محصولات خود با قیمتی پایین‌تر به کشورهای هم‌پیمان، می‌تواند نقش مهمی در افت قیمت‌ها ایفا کند.
نقش چین، این غول بی‌رقیب بازار فولاد
چین، با سهمی بی‌بدیل در تولید و مصرف فولاد جهان، همواره عاملی تعیین‌کننده بوده است. سیاست‌های این کشور، از کاهش محدودیت‌های تولید گرفته تا تمرکز بر صادرات ارزان‌تر برای حفظ سهم بازار، می‌تواند تعادلی شکننده را در این بازار جهانی به وجود آورد. اگر این کشور با اتخاذ رویکردی تهاجمی به عرضه مازاد خود بپردازد، قیمت‌ها به‌ناچار در سراشیبی سقوط قرار خواهند گرفت. سایه رکود بر اقتصادهای توسعه‌یافته، به‌ویژه اروپا و آمریکا، تأثیری عمیق بر تقاضای فولاد داشته است. کاهش پروژه‌های زیرساختی و عمرانی، در کنار سیاست‌های انقباضی بانک‌های مرکزی و افزایش نرخ بهره، جانی تازه از بازار ربوده و مصرف فولاد را به حاشیه رانده است.
چرا بازار آهن آلات ایران برخلاف روند جهانی در حال صعود است؟
در شرایطی که قیمت جهانی فولاد به کف تاریخی ۷۵۱ دلار در هر تن رسیده و نشانه‌های رکود در بازارهای بین‌المللی بیش‌ازپیش خودنمایی می‌کند، بازار آهن آلات ایران مسیری کاملاً متفاوت را طی می‌کند. افزایش قیمت محصولاتی همچون میلگرد، تیرآهن و ورق گرم، تضادی چشمگیر با روند نزولی جهان ایجاد کرده و پرسش‌های بسیاری را در ذهن فعالان این حوزه برانگیخته است. این تناقض آشکار، نه‌تنها بازتابی از نوسانات داخلی نظیر رشد نرخ ارز و تغییرات سیاست‌های تجاری است، بلکه انعکاسی از چالش‌های کلان اقتصادی کشور، محدودیت‌های تولید و تقاضای فصلی بازار داخلی محسوب می‌شود.
صنایع فولادی ایران به‌شدت به گاز و برق وابسته هستند. با توجه به مشکلات تأمین انرژی، افزایش قیمت حامل‌های انرژی یا سهمیه‌بندی مصرف، هزینه تولید میلگرد، تیرآهن و ورق گرم افزایش‌یافته و به تبع آن، قیمت‌ها در بازار صعودی می‌شود. قیمت مواد اولیه همچون سنگ‌آهن، آهن اسفنجی و قراضه در بازار داخلی ممکن است به دلایلی چون افزایش تقاضا یا سیاست‌های انحصاری برخی تأمین‌کنندگان، رشد کرده باشد.
در برخی موارد، فقدان شفافیت در سیاست‌های قیمت‌گذاری یا انحصار عرضه توسط برخی تولیدکنندگان و واسطه‌ها می‌تواند موجب افزایش قیمت‌ها شود. بازار داخلی فولاد ایران گاهی از تغییرات قیمت جهانی به‌درستی پیروی نمی‌کند. این به دلیل ساختارهای ناکارآمد، تعرفه‌ها و شرایط ویژه بازار داخلی است که مانع از تطبیق قیمت‌ها می‌شود.
از ابتدای بهمن‌ماه، تالار صنعتی بورس کالا میزبان عرضه قابل‌توجه محصولات فولادی بود؛ جایی که تیرآهن، میلگرد و ورق با مقادیر عرضه‌ای چشمگیر وارد میدان رقابت شدند. در این دوره، تیرآهن با عرضه ۲۱ هزار و ۶۰۹ تن، میلگرد با ۱۹۹ هزارتن و ورق با ۱۵۲ هزار و ۶۵۰ تن به صحنه معاملات وارد شدند؛ اما رفتار متقاضیان نشان داد که جذابیت این محصولات برای خریداران یکسان نبوده و ترجیحات بازار، تفاوت‌های قابل‌توجهی را به نمایش گذاشته است.
انواع ورق فولادی با فروش ۶۷ درصدی از کل عرضه خود، توانست بیشترین استقبال را در میان متقاضیان جلب کند و در صدر جدول معاملات بایستد. پس‌ازآن، تیرآهن با حجم معامله ۵۴ درصدی جایگاه دوم را به خود اختصاص داد؛ اما میلگرد، با وجود بیشترین حجم عرضه، تنها ۵۷ هزارتن از محصولات خود را به فروش رساند و با تحقق ۲۹ درصد از عرضه‌ها، در رتبه سوم قرار گرفت.
این روند معاملات نشان‌دهنده تفاوت‌های اساسی در تقاضای بازار داخلی برای محصولات مختلف فولادی است؛ تفاوت‌هایی که می‌توانند ریشه در شرایط اقتصادی، پروژه‌های عمرانی و استراتژی‌های تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان داشته باشند. اکنون، تحلیل دقیق این رفتارها می‌تواند تصویری روشن‌تر از چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی بازار فولاد ایران ارائه دهد.
