چرا سوریه و خلیج فارس دیگر مقصد فولاد ایران نیستند؟
به گزارش آهن آنلاین- در سال‌های اخیر، بازار آهن آلات و صنعت فولاد با تغییرات قابل‌توجهی در سطح منطقه‌ای و جهانی مواجه بوده است. این تغییرات نه تنها ناشی از تحریم‌ها و مسائل سیاسی، بلکه نتیجه سوءمدیریت و عدم بهره‌گیری از فرصت‌های موجود در عرصه صادرات است. بررسی روند تحولات اخیر، از جمله روابط ایران با سوریه و نقش ترکیه به‌عنوان بازیگری واسطه، می‌تواند تصویری روشن از چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی این صنعت ارائه دهد.
سوریه، بازاری که از دست رفت
با روی کار آمدن دولت جدید در سوریه، نقش ایران در بازار فولاد این کشور به شدت تضعیف شده است. هرچند در زمان بشار اسد نیز مبادلات تجاری ایران و سوریه بیشتر به سود طرف مقابل بود، اما اکنون ایران به‌طور کامل از این بازار حذف شده است. در نتیجه، تولیدکنندگان ایرانی ناچار هستند محصولات خود را با تخفیف‌های قابل‌توجه به تجار ترک بفروشند. این تجار نیز با تغییر گواهی مبدأ، فولاد ایران را با قیمتی بالاتر به سوریه و سایر کشورها صادر می‌کنند.
این فرآیند نه تنها سودآوری ایران را کاهش داده، بلکه عملاً بازار فولاد سوریه را در اختیار ترکیه قرار داده است. به‌عنوان مثال، تجار ترک فولاد ایران را با اختلاف 20 تا 30 دلار در هر تن نسبت به قیمت جهانی صادر می‌کنند و از این طریق درآمدهای هنگفتی به دست می‌آورند؛ درآمدهایی که می‌توانست سهم ایران باشد.
کشورهای خلیج فارس، میانجی یا رقیب؟
کشورهای عمان و امارات نیز در سال‌های گذشته نقش واسطه‌ای مشابهی در بازار فولاد ایران ایفا کرده‌اند. این کشورها با خرید فولاد ایران و تغییر گواهی مبدأ، این محصول را به نام خود به بازارهای اروپایی صادر می‌کردند. اگرچه این فرآیند در دولت بایدن به دلیل تحریم‌ها محدود شد، اما همچنان نشانه‌ای از ضعف استراتژیک ایران در مدیریت صادرات فولاد محسوب می‌شود. این کشورهای واسطه، بدون داشتن زیرساخت‌های تولیدی مشابه ایران، از ظرفیت‌های فولاد ایران به نفع خود استفاده کرده‌اند.
چالش‌های داخلی صنعت فولاد و بازار آهن آلات
صنعت فولاد ایران با مشکلات و موانع متعددی روبه‌رو است که یکی از بزرگ‌ترین آنها سوءمدیریت و نبود برنامه‌ریزی جامع برای بهره‌برداری از ظرفیت‌های تولیدی است. با وجود اینکه تولید محصولات آهنی و فولادی در ایران تقریباً دو برابر مصرف داخلی است، این ظرفیت به دلیل عدم مدیریت منابع و نبود سیاست‌های استراتژیک به درستی به کار گرفته نمی‌شود. قطعی مکرر گاز و برق در فصول مختلف سال، تولیدکنندگان داخلی را با مشکلات جدی مواجه کرده و موجب افزایش هزینه‌های تولید شده است، به طوری که این صنعت توان رقابت در بازارهای جهانی را از دست داده است.
یکی دیگر از چالش‌های مهم، نبود برندسازی مؤثر و ضعف در ایجاد اعتبار بین‌المللی برای محصولات فولادی ایران است. خریداران جهانی به دلیل تحریم‌ها و مشکلات ناشی از آن، تمایلی به معامله مستقیم با ایران ندارند. این امر باعث شده است که بسیاری از تولیدات فولادی ایران با واسطه و تحت نام کشورهای دیگر وارد بازارهای جهانی شود. از سوی دیگر، نبود زیرساخت‌های لازم برای صادرات مستقیم و کاهش تمایل سرمایه‌گذاران خارجی به مشارکت در این صنعت نیز از عوامل دیگری است که فرصت‌های ارزآوری برای ایران را محدود کرده است.
علاوه بر این، نوسانات نرخ ارز و عدم ثبات در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی، فضای کسب‌وکار را برای تولیدکنندگان دشوارتر کرده است. تولیدکنندگان فولاد برای رقابت در بازارهای داخلی و خارجی نیازمند اصلاحات ساختاری و حمایت‌های جدی از سوی دولت هستند تا بتوانند سهم بیشتری از بازارهای بین‌المللی را به دست آورند.
نوسانات قیمت در بازار داخلی
در بازار داخلی نیز نوسانات قیمت محصولات مقاطع مختلف به چشم می‌خورد. برای مثال، قیمت میلگرد آجدار در هفته گذشته با افزایش 100 تا 500 تومانی در هر کیلو همراه بود و متوسط قیمت آن به حدود 31,900 تومان رسید. در همین حال، قیمت تیرآهن در بسیاری از کارخانه‌ها بین 50 تا 150 هزار تومان افزایش یافت. این تغییرات قیمتی نشان‌دهنده تأثیر مستقیم نوسانات نرخ ارز بر بازار فولاد است. به‌طور مشخص، نرخ دلار در بازه 83,500 تا 83,700 تومان در نوسان بوده و این موضوع بر هزینه تولید و قیمت نهایی محصولات فولادی تأثیر گذاشته است.
فرصت‌هایی که به آسانی از دست رفتند
در شرایطی که ترکیه به‌عنوان یک واسطه، بازار سوریه را تصاحب کرده و کشورهای حاشیه خلیج فارس از تحریم‌ها برای سودجویی استفاده کرده‌اند، لازم است ایران استراتژی‌های جدیدی را برای بازیابی سهم خود از بازارهای منطقه تدوین کند. ایجاد سیستم‌های برندسازی قوی، توسعه زیرساخت‌های صادراتی و کاهش وابستگی به واسطه‌ها می‌تواند بخشی از راه‌حل باشد. همچنین، تقویت روابط تجاری با کشورهای آسیای میانه و بهره‌گیری از بازارهای نوظهور می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای صنعت فولاد ایران فراهم کند.
بازار فولاد ایران در شرایط کنونی نیازمند بازنگری جدی در استراتژی‌های صادراتی است. از دست رفتن بازار سوریه، نقش واسطه‌گری کشورهای دیگر و مشکلات داخلی همچون سوءمدیریت و نوسانات ارزی، همگی چالش‌هایی هستند که باید با نگاه تحلیلی و برنامه‌ریزی دقیق به آنها پاسخ داده شود. با این حال، فرصت‌هایی مانند تقویت برندسازی و حضور در بازارهای جدید، می‌تواند مسیرهای تازه‌ای برای رشد این صنعت فراهم کند. بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها مستلزم هماهنگی بیشتر میان دولت و تولیدکنندگان فولاد است تا بتوانند سهم ایران را در بازارهای جهانی افزایش دهند.
