ضایعات میلگرد
می‌دانید که در دنیای امروز به دلیل محدودیت منابع و محافظت از محیط زیست، بازیافت اهمیت بسیاری پیدا کرده است. در بازار آهن و فولاد و صنایعی که از این محصولات استفاده می‌کنند نیز بازیافت رواج دارد. ضایعات میلگرد یکی از انواع آهن‌های ضایعاتی است که انواع مختلفی دارد و بعد از بازیافت، برای کاربردهای گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرد. جالب است بدانید که ضایعات آهن آلات خرید و فروش می‌شوند؛ بنابراین با فروش ضایعات میلگرد می‌توان بخشی از هزینه‌های صرف‌شده برای خرید این محصولات را جبران کرد! در این مقاله ابتدا انواع ضایعات میلگرد را بررسی می‌کنیم و سپس کاربردهای مقاطع بازیافتی را توضیح می‌دهیم. بعد از آن هم اطلاعاتی که باید درباره مراحل بازیافت و مزایا و چالش‌های این فرآیند داشته باشید را ارائه خواهیم داد.
انواع ضایعات میلگرد
میلگردهای ضایعاتی مقاطعی هستند که به دلایلی مثل زنگ‌زدگی، خم‌شدگی یا اضافات برش برای کاربردهای اصلی مناسب نیستند و به‌عنوان زباله‌های صنعتی شناخته می‌شوند. انواع ضایعات به نوع میلگرد اصلی بستگی دارد؛ ضایعات میلگردهای کلاف، آجدار و ساده ویژگی‌های منحصربفردی دارند و برای کاربردهای مشخص مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در ادامه توضیحاتی درباره هرکدام از انواع این ضایعات ارائه می‌دهیم:
- ضایعات میلگرد ساده: مقاطع ساده بخاطر بدنه یک‌دست و بدون فراز و نشیبی که دارند، بهترین نوع ضایعات میلگرد هستند و فرآیند بازیافت ساده‌تری دارند. این دسته از ضایعات به‌صورت خام یا با ترکیب با سایر انواع فلزهای بازیافتی، به‌عنوان ماده اولیه برای تولید قطعات فلزی جدید مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- ضایعات میلگرد آجدار: فرآیند بازیافت این مقاطع بخاطر فرم آجدار بدنه آن‌ها، پیچیده‌تر است. آج‌های میلگرد تنها در ساختمان‌سازی و مسلح‌سازی بتن کاربردی هستند و برای تولید سایر ابزارهای فلزی کاربردی ندارند. به همین خاطر ابتدا میلگردهای آجدار بازیافتی را ذوب می‌کنند و از فولاد مذاب آن برای تولید محصولات فلزی بازیافتی بهره می‌برند.
- ضایعات میلگرد کلاف: انعطاف میلگردهای کلاف ویژگی منحصربفرد آن‌هاست که باعث می‌شود بازیافت آن‌ها ساده‌تر باشد. این دسته از ضایعات میلگرد معمولا ابتدا ذوب می‌شوند و سپس برای تولید محصولات فلزی ثانویه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
کاربردهای ضایعات میلگرد
استفاده از ضایعات به صرفه جویی در مصرف میلگرد و آهن‌آلات در پروژه‌های مختلف کمک می‌کند. البته ضایعات این مقاطع فولادی با توجه به کیفیت، میزان خوردگی و زنگ‌زدگی آن‌ها دسته‌بندی می‌شوند و هرکدام از آن‌ها، به تناسب، برای صنعتی که قابلیت استفاده از آن نوع ضایعات را دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در ادامه به تعدادی از مهم‌ترین کاربردهای میلگرد ضایعاتی اشاره می‌کنیم:
- استفاده به‌عنوان خوراک در کوره‌های ذوب آهن و کاربرد در ساخت میلگردهای جدید
- ساخت قطعات فلزی مانند پیچ و مهره و گیره
- ساخت فنس و حفاظ
- تولید پایه‌های نگهدارنده در صنایع غیر ساختمانی
- ساخت وسایل دکوری و کارهای هنری
- ساخت آلاچیق یا مبلمان فلزی
بعضی از پروژه‌های ساختمانی از ضایعات میلگرد برای کاربردهایی مثل تقویت بخش‌های غیرحساس سازه که بار کمی بر آن‌ها وارد می‌شود یا سازه‌های موقت استفاده می‌کنند. ضایعاتی که برای این کاربردها استفاده می‌شوند، معمولا کیفیت بالایی دارند و بخاطر ایرادهای جزئی مانند ترک‌خوردگی یا زنگ‌زدگی محدود در پروژه اصلی استفاده نمی‌شوند.
مراحل بازیافت میلگرد ضایعاتی
به‌صورت کلی فرآیند بازیافت آهن‌ها و میلگردهای ضایعاتی شامل چهار مرحله جمع‌آوری و تفکیک، تمیز کردن، ذوب کردن و ریخته‌گری و شکل‌دهی است. در ادامه این مراحل را با جزئیات بیشتری توضیح می‌دهیم.
- ضایعات را جمع‌آوری می‌کنند و در مراکز مخصوص جمع می‌کنند.
- ضایعات میلگرد و سایر ضایعات فلزی را با استفاده از دستگاه‌های مغناطیسی یا به‌صورت دستی از سایر زباله‌های ساختمانی جدا می‌کنند.
- در صورت نیاز ضایعات را برش می‌دهند و به قطعات کوچک‌تر تقسیم می‌کنند تا ذوب کردن و حمل‌ونقل آن‌ها ساده‌تر باشد.
- ضایعات با تجهیزات مخصوص شستشو می‌شوند تا آلودگی‌هایی مانند روغن یا زنگ‌زدگی‌های موجود روی سطح آن‌ها پاک شود.
- میلگردها را ذوب می‌کنند؛ برای ذوب ضایعات میلگرد معمولا از کوره‌های القایی یا قوس الکتریکی استفاده می‌شود و دمای آن‌ها بین ۱۴۰۰ تا ۱۶۰۰ درجه سانتی‌گراد بالا می‌رود.
- در نهایت ضایعات میلگرد ریخته‌گری می‌شوند و در قالب‌های مختلف و به فرم‌های گوناگون در می‌آیند؛ مثلا ممکن است به‌صورت آهن اسفنجی شکل‌دهی شوند.
- ضایعات بازیافتی برای عرضه به بازار و استفاده برای کاربردهای مختلف آماده هستند.
در برخی موارد مراحل دیگری هم به فرآیند بازیافت میلگرد ضایعاتی اضافه می‌شود. مثلا اگر بتن به میلگرد چسبیده باشد، با استفاده از ضربه‌زن‌های مکانیکی آن را از میلگرد جدا می‌کنند و سپس فولاد باقیمانده را وارد کوره‌های ذوب می‌کنند.
خرید و فروش ضایعات میلگرد
هزینه ضایعات میلگرد تاحد زیادی پایین‌تر از قیمت میلگرد است؛ به همین خاطر صنایعی که قابلیت استفاده از مقاطع بازیافتی را دارند، خرید این ضایعات را در اولویت قرار می‌دهند. بعضی از واحدهای مصرف‌کننده آهن‌های ضایعاتی، به تجهیزات مورد نیاز برای بازیافت مجهز هستند و خودشان فرآیند تفکیک، تمیزکاری، ذوب و ریخته‌گری را انجام می‌دهند. اما اکثر واحدها ضایعات میلگرد بازیافت‌شده را به‌صورت آماده می‌خرند و مورد استفاده قرار می‌دهند. استفاده از آهن و فولاد بازیافتی به‌جای مواد خام دست اول، هزینه‌های تولید را تاحد زیادی کاهش می‌دهد. به همین خاطر است که بازار ضایعات میلگرد و آهن‌آلات به اندازه بازار مقاطع فولادی نو رونق دارد!
قیمت میلگرد ضایعاتی به معیارهای مختلفی مانند کیفیت میلگرد اولیه، قیمت آهن و فولاد، حجم ضایعات خریداری‌شده و شرایط کلی بازار بستگی دارد. جالب است بدانید که قیمت ضایعات هم مانند نرخ میلگرد نوسان‌های روزانه را تجربه می‌کند و در بازه‌های زمانی مختلف، قیمت‌ها متفاوت است. البته حتی در شدیدترین نوسان‌ها هم نرخ محصولات بازیافتی پایین‌تر است و استفاده از آن‌ها صرفه اقتصادی دارد.
مزایای ضایعات میلگرد
استفاده از ضایعات مزیت‌های همه‌جانبه‌ای برای صنعت و محیط زیست به دنبال دارد. در ادامه به چند مورد از این مزیت‌ها اشاره می‌کنیم:
- میزان نیاز به استخراج سنگ آهن کم‌تر می‌شود. در نتیجه هم معادن آهن حفظ می‌شوند و هم طبیعت از آسیب‌های ناشی از فرآیند استخراج سنگ آهن از معدن در امان می‌ماند.
- هزینه‌های استخراج سنگ آهن از پیش روی صنعتگران برداشته می‌شود.
- میزان انرژی مورد نیاز برای تولید آهن‌آلات از مقاطع ضایعاتی بسیار کم‌تر از فرآوری سنگ آهن و تبدیل آن به فولاد و استفاده برای تولید محصولات است.
- بازیافت میلگرد و آهن‌آلات حجم زباله‌های تولیدشده در پروژه‌های ساخت‌وساز و صنعتی را کاهش می‌دهد. در نتیجه هزینه کم‌تری برای دفع زباله صرف خواهد شد.
- هزینه‌های تولید برای صنایعی که از ضایعات به‌عنوان مواد اولیه استفاده می‌کنند، کاهش قابل توجهی خواهد داشت. زیرا قیمت میلگردهای ضایعاتی خیلی کم‌تر از قیمت میلگرد دست اول است.
- صنعت بازیافت آهن‌آلات برای افراد بسیاری اشتغال‌زایی کرده است و به یک بازار پررونق در کنار بازار آهن و فولاد تبدیل شده است.
چالش های بازیافت میلگرد
کم‌تر پیش می‌آید که مراکز بازیافت میلگرد و آهن‌آلات در ایران به دستگاه‌های مدرن و پیشرفته مجهز باشند. این مسئله در کنار چالش‌های جمع‌آوری ضایعات میلگرد و آلوده بودن مقاطع ضایعاتی، فرآیند بازیافت را با مشکل مواجه می‌کند.
مهم‌ترین مسائلی که صنعت بازیافت میلگرد و آهن‌آلات در ایران با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند، عبارتند از:
- زنگ‌زدگی شدید، چسبیدن بتن به میلگرد و آلوده بودن میلگردها به مواد شیمیایی و روغن‌ها تمیز کردن آن‌ها برای بازیافت شدن را چالش برانگیز می‌کند.
- فرآیند جمع‌آوری و تفکیک آهن‌های ضایعاتی زمان‌بر و هزینه‌بر است و به تجهیزاتی مثل دستگاه‌های مغناطیسی نیاز دارد. وزن بالای ضایعات آهن از دیگر مسائلی است که حمل‌ونقل آن‌ها را با مشکل مواجه می‌کند.
- میلگردهای ضایعاتی تنها برای صنایع و پروژه‌های محدود قابل استفاده هستند. این مقاطع برای سازه‌های ساختمانی و صنایع حساس کاربرد ندارند و مجوز استفاده از آن‌ها صادر نمی‌شود.
- بازیافت آهن‌آلات به تجهیزات و ماشین‌های پیشرفته نیاز دارد تا فرآیند بازیافت را ساده‌تر کند. دستگاه‌های قدیمی که اغلب مورد استفاده قرار می‌گیرند، هم به نیروی انسانی بیشتری نیاز دارند و هم آلودگی زیادی تولید می‌کنند.
- فرهنگ بازیافت هنوز در ایران فراگیر نشده است و بسیاری از پروژه‌های ساختمانی ضایعات میلگرد را به همراه سایر نخاله‌های ساختمانی دور می‌ریزند.
اهمیت بازیافت ضایعات میلگرد در صنعت و حفظ محیط زیست
ضایعات میلگرد و بازیافت مسئله‌ای است که افراد فعال در صنایع مصرف‌کننده مقاطع فولادی باید به آن توجه داشته باشند. این مواد بازیافتی می‌توانند در بسیاری از صنایع به‌عنوان ماده اولیه مورد استفاده قرار گیرند و حتی در تولید میلگردهای جدید هم کاربرد دارند. با استفاده از میلگردهای ضایعاتی بازیافت‌شده، هم نیاز به آهن خام و استخراج سنگ آهن کم‌تر می‌شود و هم هزینه‌های تمام‌شده تولید به دلیل استفاده از مواد اولیه ارزان، کاهش پیدا می‌کند. بازار خرید و فروش میلگردهای ضایعاتی بخش جانبی بازار آهن و فولاد است که فعالیت گسترده‌ای دارد. قیمت ضایعات میلگرد در این بازار تعیین می‌شود و به معیارهایی چون کیفیت ضایعات و حجم مورد نیاز مشتری وابسته است. بازیافت میلگرد چالش‌ها و مزیت‌های مختلفی دارد؛ اما در یک برآورد کلی می‌توان گفت استفاده از ضایعات‌های بازیافتی منافع بسیاری برای صنایع و همچنین محیط زیست دارد و به همین خاطر مورد استقبال قرار گرفته است.
