آتش در خاورمیانه؛ بی‌ ثباتی قیمت آهن‌ آلات

به گزارش آهن آنلاین - ازآنجایی‌که جنگ‌ها اغلب موجب تغییرات اقتصادی گسترده‌ای در سراسر جهان می‌شوند. درگیری اخیر میان ایران و اسرائیل یکی از مواردی است که توجه بسیاری از تحلیلگران اقتصادی و سیاسی را به‌خود جلب کرده است و بازار فولاد و آهن‌آلات را به‌سمت بی‌ثباتی در قیمت‌ها برده است. اما به‌طورکلی از 11 مهرماه سال‌جاری یعنی شروع جنگ مستقیم میان ایران و اسرائیل، قیمت آهن آلات افزایش یافته است. قیمت میلگرد میانه از 27 هزارو 90 تومان به 27 هزارو 900تومان رسید. همچنین قیمت پروفیل‌اصفهان نیز درطی این مدت از32 هزارو 454 تومان به 35 هزارو 727 تومان رسید و تیرآهن ذوب‌آهن نیز از 3 میلیون 636 تومان به 3 میلیون و 790 تومان جهش قیمت داشت.

درگیری‌های اخیر در خاورمیانه، به‌ویژه بین ایران و اسرائیل، تأثیرات قابل‌توجهی بر بازار آهن‌آلات داشته است. از جمله تاثیرات آن، افزایش قیمت محصولات فولادی مانند میلگرد و پروفیل است. از سوی دیگر تولیدصنعت فولاد به‌دلیل احتمال حمله اسرائیل به زیرساخت‌های کشور کاهش پیدا خواهد کرد. همچنین، صادرات فولاد ایران به‌دلیل چالش‌های زیرساختی و نوسانات تولید، به درصد پایینی از بازار جهانی رسیده است.

آنچه آشکار است، این‌است‌که جنگ می‌تواند موجب افزایش قیمت مواد اولیه شود، چراکه بسیاری از منابع به‌دلایل امنیتی و اقتصادی کمتر در دسترس خواهند بود. یکی از این مواد اولیه، آهن است که در صنایع ساختمانی و تولیدی نقشی کلیدی دارد.

کاهش تولید فولاد در پی افزایش تنش

در جنگ میان ایران و اسرائیل، احتمال حمله به تاسیسات و زیرساخت ها بسیار بالا است، به‌همین‌جهت، ممکن است با ادامه این تنش و درگیری، تولید آهن و فولاد در داخل کشور کاهش یابد. از‌سوی‌دیگر جنگ منجر به افزایش هزینه‌های امنیتی و مواد اولیه می‌شود، که به‌تبع آن قیمت میلگرد و دیگر مقاطع فولادی نیز افزایش پیدا خواهد کرد.

گفتنی‌است‌که بازار جهانی آهن‌آلات نیز از تنش‌های خاورمیانه بی‌تأثیر نخواهد ماند. کشورهای دیگری که درگیر واردات و صادرات این مواد هستند، با تغییرهایی در بازار روبرو خواهند شد.

آتش خاورمیانه زیر خاکستر فولاد جهان

 پیش‌بینی می‌شود به‌دلیل وابستگی بسیاری از کشورها به منابع آهن‌آلات خاورمیانه، اختلال در عرضه می‌تواند قیمت‌ها را در سطح جهانی افزایش دهد، همچنین ادامه روند جنگ تقاضای بالایی برای نقل‌وانتقالات محلی و جهانی برای آهن‌آلات ایجاد می‌کند که موجب کاهش سرعت و افزایش قیمت‌ها می‌شود. به‌عنوان‌مثال قیمت پروفیل ‌تهران از 35 هزارو 181 تومان به 37هزار و 181 تومان رسید و قیمت تیرآهن ‌ذوب‌آهن نیز بیش 160 هزار تومان جهش قیمت داشت.

ادامه این تنش‌ها قطعا روابط تجاری ایران با دیگر کشورها تحت تأثیر تحریم‌ها قرار خواهد داد، که این امر می‌تواند دسترسی به بازارهای خارجی را محدود کرده و قیمت‌ها را بالا ببرد. در مقابل، برخی کشورها ممکن است به‌دنبال کاهش وابستگی به بازارهای درگیر جنگ باشند و به سرمایه‌گذاری در نوآوری‌ها و همکاری‌های جایگزین بپردازند.

بی ‌ثباتی بازار آهن ‌آلات و آثار سوء اجتماعی

نکته شایان ذکر این است که افزایش قیمت آهن‌آلات می‌تواند بر بخش‌های مختلف جامعه تأثیر بگذارد زیرا با افزایش هزینه‌ها، احتمال اینکه بسیاری از پروژه‌های عمرانی و ساخت‌وساز به تعویق بیفتند یا لغو شوند زیاد خواهد شد. همچنین افزایش قیمت‌ها و کاهش پروژه‌های توسعه‌ای می‌تواند منجر به بیکاری گسترده و افزایش فشار اقتصادی بر خانواده‌های کم‌درآمد شود.

به‌عقیده کارشناسان تأثیرات جنگ ایران و اسرائیل بر بازار آهن‌آلات به ساختار پیچیده‌ای از عوامل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی وابسته است. هرگونه پیش‌بینی دقیق نیازمند ارزیابی مستمر وضعیت و بررسی تحولات سیاسی و اقتصادی آینده است. در ضمن، افزایش همکاری‌های بین‌المللی و توجه‌به بازارهای جایگزین می‌تواند بخشی از این فشارها را کاهش دهد.

وضعیت صنعت فولاد در ایران

در کنار صادرات مسقیم فولاد، صادرات غیرمستقیم فولاد ایران به‌صورت تجهیزات صنعتی است که به‌تبع آن می‌تواند ارزآوری زیادی برای کشور داشته باشد، اما به‌دلیل‌اینکه صادرات غیرمستقیم فولاد ایران به‌یک درصد از کل صادرات جهانی محصولات فولادی نرسیده است، میرزان بهره‌وری و ارزآوری از صنعت فولاد رضایت‌بخش نیست. ازجمله دلایل این امر، مشکلات صنعت‌فولاد در‌عرصه تولید و دسترسی به‌مواداولیه است ازسوی دیگر بی‌ثباتی قیمت‌ها و نوسانات شدید آن منجر به‌ترس خریداران می‌شود و تصمیم‌گیری آنان برای خرید سرمایه‌گذاری را به‌تعویق می‌اندازد. نمودار زیر در سال‌های مختلف، صادرات غیرمستقیم محصولات فولادی به‌شکل تجهیزات صنعتی از اتحادیه اروپا به سایر نقاط جهان، برحسب میلیون‌تن و درصد را نشان می‌دهد.

به‌بیان‌دیگر، تولیدات صنایع مصرف‌کننده عمده فولاد، مانند خودروسازی و جرثقیل‌سازی، به‌دلیل کیفیت نامناسب فولادهای داخلی، توان رقابت در بازارهای بین‌المللی را ندارند. در سال‌های اخیر، برخی از محصولات خانگی مانند سینک‌های آشپزخانه و یخچال به کشورهای همسایه صادر شده‌اند. با این حال، تغییرات نرخ ارز و بخشنامه‌های متعدد دولتی در زمینه صادرات، چالش‌های زیادی را برای بازاریابی و صادرات بیشتر صنایع خانگی ایران ایجاد کرده است. به همین دلیل، بخش قابل توجهی از ظرفیت‌های فنی این صنایع به طور کامل بهره‌برداری نمی‌شود.

نوسانات تولید فولاد و تشدید بی‌‍‌ثباتی بازار

ایران، در تولید فولاد در بازه زمانی کوتاه مدت با نوساناتی روبرو بوده است. به‌عنوان‌مثال، تولید فولاد از 1.8 میلیون تن در ماه جولای به 1.4 میلیون تن در ماه آگوست کاهش یافته است. بااین‌حال، در ابتدای سال 2024 (از ژانویه تا مارس)، تولید 7.6 میلیون تن فولاد به طور کلی 16.3 درصد رشد داشته است.

بااین‌وجود، ایران با مشکلاتی در بخش زیرساختی نظیر کاهش ظرفیت تولید به‌دلیل کمبود برق روبروست که باعث کاهش تولید ماهانه فولاد به نصف ظرفیت اسمی شده است. این مسأله ناشی از نظام توزیع ناکارآمد انرژی و چالش‌های زیربنایی است.

پاکستان یکی از بزرگترین خریداران فولاد ایران

گفتنی‌است‌که صادرات فولاد ایران به کشورهایی مانند پاکستان و گرجستان انجام می‌شود. براساس اطلاعات موجود، پاکستان یکی از بزرگترین خریداران فولاد ایران است. البته به‌دلیل تغییرات در بازار و شرایط تحریم، روند و حجم صادرات ممکن است با نوساناتی همراه باشد برای‌مثال، در سال 2024، صادرات قطعات نیمه‌تمام فولاد نیز همچنان بخش قابل توجهی از صادرات فولاد ایران را تشکیل می‌دهد، بااین‌که کلیت صادرات نسبت به گذشته کاهش بیشتری پیدا کرده است. این نشان می‌دهد که بازارهای اصلی صادراتی ایران همچنان در همسایگی یا نزدیکی منطقه‌ای قرار دارند.

کاهش 20 درصدی صادرات فولاد

براساس آمارهای رسمی در سال در چهار ماه اول سال 1403 (21 مارس تا 20 ژوئیه 2024)، صادرات فولاد نیمه‌تمام ایران به 2.13 میلیون تن رسیده است. این نشان‌دهنده کاهش بیش از 20 درصدی در مقایسه با بازه زمانی مشابه سال قبل است. از سوی دیگر  واردات فولاد کامل ایران نیز در دو ماه اول سال 1403 (21 مارس تا 20 مه 2024) به 1.89 میلیون تن رسیده، که افزایش بیش از 10 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل را نشان می‌دهد.

این ارقام نشان‌دهنده تأثیرات اقتصادی و روند تغییرات در بازار فولاد ایران در سال 2024 هستند و می‌توانند تأثیرات تنش‌ها، تحریم‌ها و شرایط اقتصادی داخلی را به‌خوبی انعکاس دهند.

وضعیت صنعت فولاد در اسرائیل

اسرائیل در سال‌های گذشته میزان قابل توجهی از آهن و فولاد را صادر کرده است، به‌طوری‌که در سال 2022 ارزش صادرات آن 261.58 میلیون دلار بوده است. ازآنجایی‌که صنعت فولاد اسرائیل تحت تأثیر مسائل امنیتی، از جمله حملات سایبری، قرار دارد. به‌نظر می‌رسد که ادامه تنش میان ایران و اسرائیل بحران صنعتی را در این کشور دوچندان کند.

براساس داده‌های موجود، اسرائیل در سال 2022 معادل 261.58 میلیون دلار صادرات آهن و فولاد داشته است. این نشان‌دهنده حجم تجارت این کشور در حوزه صنعت فولاد بوده و می‌تواند به تحلیل روند این صنعت در سال‌های بعد کمک کند.

اسرائیل با چالش‌های امنیتی، از جمله حملات سایبری مرتبط با صنعت فولاد، روبرو بوده است. به‌عنوان‌مثال، گزارشی اشاره کرده بود که حمله سایبری دسامبر 2023 برخی از زیرساخت‌های ایران از جمله صنعت فولاد را تحت تأثیر قرار داده است، که نشان‌دهنده اهمیت مسائل امنیت سایبری در صنعت فولاد و زیرساخت‌های اسرائیل نیز است.

تاثیر درگیری های منطقه ای بر زنجیره تامین فولاد

تنش های سیاسی و درگیری های نظامی در خاورمیانه تاثیر قابل توجهی بر زنجیره تامین فولاد در منطقه دارد. محدودیت در حمل و نقل دریایی و زمینی، افزایش هزینه های بیمه حمل و نقل و اختلال در مسیرهای تجاری از پیامدهای مستقیم این بحران ها است. کشورهایی که متکی به واردات مواد خام مانند سنگ آهن و زغال سنگ هستند در تامین نیازهای خود با مشکلات عمده ای مواجه هستند.
این شرایط منجر به کاهش تولید فولاد و افزایش قیمت آن در بازارهای داخلی و جهانی شده است. ایران به‌عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان فولاد در منطقه، با چالش‌های دیگری از جمله تحریم‌ها و کاهش صادرات مواجه است که فشار بیشتری بر تولیدکنندگان داخلی وارد می‌کند. این بی ثباتی در زنجیره تامین، صنایع مرتبط را نیز تحت تاثیر قرار داده و بر شدت رکود اقتصادی در برخی کشورها افزوده است.