قوانین و مقررات استفاده از میلگرد

قوانین و مقررات استفاده از میلگرد چیست؟

میلگردها میله‌های فولادی هستند که با قطر و ضخامت مشخصی تولید می‌شوند که از آن تحت عنوان استاندارد میلگرد یاد می‌شود. این مقاطع فولادی در ساخت‌وساز به‌عنوان عنصر اصلی به­‌کار می‌روند. رعایت قوانین و مقررات استفاده از میلگرد موجب حفظ ایمنی، کیفیت و پایداری سازه‌ می‌شود. هرکدام از میلگردها با توجه به استاندارد به‌کار رفته در تولید آن، باید از قوانین و مقررات خاصی پیروی کنند. در این مقاله قصد داریم قوانین و مقررات میلگرد در ساختمان‌سازی، راه‌سازی و پل‌سازی را موردبررسی قرار دهیم و نحوه‌ی نظارت بر این قوانین را نیز مورد ارزیابی قرار دهیم.

اهمیت قوانین و مقررات استفاده از میلگرد

قوانین و مقررات مرتبط با استفاده از میلگرد در بسیاری از کشورها تحت نظر سازمان‌ها و وزارتخانه‌های مربوط به صنعت و ساختمان قرار دارد. قوانین و مقررات استفاده از میلگرد به‌منظور تضمین استفاده ایمن، پایدار و باکیفیت از میلگرد در پروژه‌های ساختمانی و صنعتی تعیین می‌شوند. این قوانین شامل موارد مختلفی می‌شوند.

به‌عنوان‌مثال هنگام استفاده از میلگرد باید از میلگردی استفاده شود که مشخصات فنی آن با استانداردهای ملی یا بین‌المللی انطباق داشته باشد. میلگرد استفاده‌شده باید با رعایت قوانین و مقررات مرتبط تولید و توزیع شود. هر میلگردی را از هر تامین کننده­ای نمی‌توان خریداری کرد. طبق قوانین، میلگرد را باید از افرادی تهیه کرد که این مقاطع را طبق استانداردها تولید می‌کنند.

 میلگردها باید طبق قوانین و مقررات خاصی حمل شوند تا آسیب ندیده و همچنین باعث ورود ضرر نیز نشود. هم‌چنین طبق قوانین و مقررات، هنگام استفاده از میلگرد در پروژه‌های ساختمانی یا صنعتی باید میلگرد را طبق مقررات مخصوص به‌­خود نصب کرد تا موجب به خطر انداختن جان افراد نشود. توجه به این قوانین و مقررات، به این جهت اساسی است که اطمینان حاصل شود مصرف میلگرد در پروژه‌های ساختمانی با استانداردها و اصول مربوط هماهنگ است.

قوانین و مقررات کلی استفاده از میلگرد

برخی از قوانین و مقررات استفاده از میلگرد در سطح بین‌المللی و ملی لازم است که رعایت شوند. تمام کارخانه‌های تولیدکننده میلگرد موظف به رعایت این قوانین هستند. ازجمله مهم‌ترین قوانین و مقررات در حوزه تولید میلگرد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

مشخصات فنی: تمامی کارخانه‌های تولیدکننده میلگرد موظف هستند، مشخصات فنی میلگرد را به‌صورت دقیق و شفاف بیان کنند. مشخصات فنی شامل مشخصات فیزیکی و مکانیکی میلگرد است. در این مشخصات باید به اطلاعاتی نظیر قطر میلگرد، استحکام کششی، طول میلگرد، تنش سلیم و غیره به‌صورت دقیق اشاره شود. مراکز فروشی مانند آهن آنلاین اقدام به بیان این مشخصات به‌صورت دقیق می‌کنند.

• استاندارد میلگرد: تمام کارخانه‌های تولیدکننده میلگرد، موظف هستند از آیین‌نامه‌های استاندارد میلگرد پیروی کنند. استانداردهایی که مورد تأیید واقع‌شده باشند. از مهم‌ترین استانداردهای میلگرد می‌توان به ASTM،  BIN، استاندارد میلگرد روسی و آبا اشاره کرد.
• حفاظت از محیط‌زیست: از جمله قوانین و مقررات استفاده از میلگرد در سطح بین‌المللی، می‌توان به دفع صحیح پسماندهای میلگرد در روند تولید و استفاده اشاره کرد. پسماندهای میلگرد نباید سبب آسیب به محیط‌زیست شود. این مواد، به روش صحیح و با کمترین آسیب به محیط‌زیست باید دفع شوند.
• استفاده صحیح: یکی از قوانین میلگرد، در خصوص استفاده صحیح از آن متناسب با سازه است. هر میلگرد با توجه به ویژگی‌های فنی که دارد، مناسب یک نوع سازه است و نمی‌توان از آن در سازه‌ای که متناسب با ویژگی میلگرد نباشد، استفاده کرد. این کار سبب خطر جانی و مالی افراد می‌شود.

قوانین و مقررات استفاده میلگرد در ساختمان‌سازی، راه‌سازی و پل‌سازی با هم متفاوت است. اطلاع از این قوانین و مقررات کمک می‌کند تا در حین ساخت‌وساز با چالش جدیدی روبرو نشوید. در این قسمت، قوانین و مقررات استفاده از میلگرد در سازه‌های مختلف و نحوه نظارت بر روی آن‌ها را موردبررسی قرار می‌دهد.

قوانین و مقررات مربوط به ساختمان‌سازی

قسمت‌های مختلف در ساختمان شامل ستون‌ها، دیوارهای برشی یا بتنی، دارای قوانین و مقررات مربوط به خود هستند که در اینجا به‌صورت مختصر به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• ستون: هنگام استفاده از میلگرد در ستون، طبق قوانین و مقررات باید حداقل از ۴ میلگرد طولی استفاده شود. میلگردها باید در گوشه‌های ستون‌ها قرار بگیرند. درصد میلگرد طولی در ستون‌ها نباید بیشتر از ۵ درصد و همچنین کمتر از ۴ درصد باشد. همچنین فاصله آزاد میلگردهای طولی نباید کمتر از یک و نیم برابر قطر اسمی میلگرد و نیز کمتر از ۳۸ میلی‌متر باشد.
• دیوارهای برشی و بتنی: میلگردها برای استفاده از دیوارهای برشی و بتنی باید به‌صورت افقی و قائم میله­‌گذاری شوند. فاصله میلگردها از هم نیز، نباید بیشتر از یک متر و دو دهم باشد. همچنین قطر میلگرد استفاده‌شده نباید کمتر از 10 میلی‌متر باشد. میلگردها باید در گوشه‌های دیوار و به‌صورت پیوسته قرار بگیرند.

قوانین و مقررات مربوط به راه سازی

برای افزایش کیفیت ایمنی و پایداری سازه، لازم است قوانین و مقرراتی در هنگام استفاده از میلگرد رعایت شود. قوانین مربوط به استفاده از میلگرد در راه‌سازی معمولاً تحت نظر سازمان‌ها و وزارتخانه‌های مربوط به حوزه حمل‌ونقل و راه‌سازی قرار دارند. این قوانین به‌منظور اطمینان از اجرای پروژه‌های راه‌سازی به‌صورت ایمن، پایدار و باکیفیت تعیین می‌شوند. برخی از مسائل مهم که در این قوانین می­توانند تحت پوشش قرار گیرند عبارتند از:

• استفاده از میلگردهای استاندارد و هم‌خوانی مشخصات فنی میلگرد
• قوانین و مقررات مربوط به حمل‌ونقل صحیح میلگرد
• رعایت قوانین مربوط به استفاده ایمن میلگرد
• قوانین مربوط به تعیین و انتقال و نگهداری از میلگردها تا پایان پروژه
• رعایت قوانین و مقررات مربوط به حفاظت از محیط‌زیست در فرایند استفاده میلگردها

قوانین و مقررات مربوط به پل ‌سازی

میلگردها نقش مهمی در پل‌سازی دارند. در فونداسیون پل و پایه پل از میلگرد استفاده می‌شود. بسته به کارایی پل و محاسبات مهندسی، از میلگردهای A1،A2،A3،A4 در قسمت‌های مختلف پل‌سازی استفاده می‌شود. پل‌سازی با توجه به اهمیتی که دارد، قوانین سفت و سختی برای آن در نظر گرفته‌شده است.

یکی از این قوانین، انتخاب میلگردی است که ازنظر مقاومت به‌اندازه کافی قوی باشد و بتواند مجوزهای لازم را دریافت کند تا تحمل وزن وسایل نقلیه و افراد را داشته باشد و در برابر بلایای طبیعی و حوادث مقاوم باشد. در ایران، استفاده از میلگرد در سازه‌های پل باید مطابق با استانداردهای مشخص واردشده باشد.

استاندارد ملی ایران برای میلگردها، شامل استاندارد 2012 میلگرد ساختمانی است. این استاندارد شامل مواردی نظیر ویژگی‌های مکانیکی، شیمیایی و آزمون‌های کیفیت برای انواع میلگرد پل‌سازی است؛ که رعایت این قوانین جزء مقررات مربوط به استفاده از میلگرد در سازه‌های پل‌سازی است. تمامی میلگردهای مورداستفاده در پروژه‌های پل‌سازی در ایران باید با این استاندارد مطابقت داشته باشند تا تضمین کیفیت و ایمنی سازه‌ها فراهم شود.

نظارت بر اجرای قوانین و مقررات

رعایت قوانین و مقررات در هنگام استفاده از میلگرد، موجب بالا رفتن مقاومت، ایمنی و پایداری سازه می‌شود. این قوانین شاید در نگاه اجمالی باعث بالا رفتن هزینه‌های ساخت‌وساز شود ولی از دید فنی و استانداردهای ملی و بین‌المللی، رعایت این قوانین و مقررات الزامی و ضروری است.

نظارت بر اجرای قوانین و مقررات استفاده از میلگرد در ساخت‌وسازها توسط سازمان‌های دولتی، مهندس ناظر و بازر‌س‌ها صورت می‌گیرد. این نظارت بر رعایت قوانین استفاده از میلگرد در ساخت‌وساز، موجب به حداقل رساندن نقض قوانین در هنگام استفاده از میلگرد در ساخت‌وساز شده است.

مسئولیت های مهندسان ناظر در زمان استفاده از میلگرد در ساختمان

وظیفه رعایت قوانین و مقررات استفاده میلگرد استاندارد در ساختمان، بر عهده مهندس ناظر است. در پروژه‌های ساخت‌وساز، مهندسان ناظر نقش اساسی در نظارت بر استفاده صحیح از میلگرد را ایفا می‌کنند. این نظارت شامل بررسی مستندات فنی، آزمون‌های کیفیت و تأیید استفاده از میلگرد با مشخصات مناسب می‌شود.

مسئولیت مهندسان ناظر در هنگام استفاده از میلگردها، شامل اطمینان از استفاده صحیح و مطابق با استانداردها، طراحی‌ها و مقررات مربوط به ساخت‌وسازها است. آن‌ها باید مراحل تولید، نقل‌وانتقال میلگردها را نظارت کرده و اطمینان حاصل کنند که مواد مصرفی باکیفیت مطلوب تأمین‌شده باشند.

همچنین، آن­ها باید نظارت بر عملیات نصب و رعایت قوانین مرتبط استفاده از میلگردها را نیز مدنظر داشته باشند تا از ایمنی و پایداری سازه‌ها اطمینان حاصل شود. هنگام استفاده از این میلگردها در ساختمان‌سازی راه‌سازی و پل‌سازی، لازم است قوانین و اصولی رعایت شوند. گاهی این قوانین ممکن است موردپسند مالک نباشند اگر مالک اصرار به عدم رعایت برخی قوانین را داشته باشد؛ در صورت عدم رعایت قوانین، ناظر کیفی مسئول نادیده گرفتن این قوانین خواهد بود.

مسئولیت‌ های سازمان های دولتی

سازمان‌های دولتی مسئولیت‌های مهمی را در رعایت قوانین استفاده از میلگردها دارند. این قوانین شامل اطمینان از اجرای صحیح مقررات و استانداردهای مربوط به خرید، ذخیره‌سازی، حمل و استفاده از میلگردها می‌شوند. سازمان‌های دولتی که بر رعایت قوانین و مقررات استفاده از میلگرد نظارت می‌کنند. عبارتند از:

• وزارت صنعت، معدن و تجارت: این وزارت خانه مسئول نظارت بر استانداردها و مقررات مربوط به مواد ساختمانی است.
• سازمان استاندارد: این سازمان نقش مهمی در تدوین و اجرای استانداردها برای مواد ساختمانی ازجمله میلگردها دارد.
• سازمان حفاظت از مصرف‌کننده و نظارت بر بازار: مسئولیت نظارت بر کیفیت محصولات و حفاظت از حقوق مصرف‌کنندگان از طریق این سازمان انجام می‌شود.
• سازمان نظام‌مهندسی: این سازمان نقشی مهمی در نظارت بر اجرای استانداردها و مقررات مرتبط با ساخت‌وسازها دارد.

وظیفه بررسی میلگرد براساس قوانین و مقررات در ایران به عهده کیست؟

میلگردها جزء مهم‌ترین مصالح ساختمانی به‌حساب می‌آیند. این مصالح، باید طبق قوانین و مقررات خاصی استفاده شوند تا سبب ایمنی، پایداری و کیفیت سازه شوند. نهادها و سازمان‌های دولتی زیادی هستند که بر روی رعایت قوانین مقررات استفاده از میلگرد نظارت می‌کنند. مهندسان ناظر در ساختمان‌ها مسئول مستقیم رعایت قوانین و مقررات استفاده از میلگردها هستند.

سازمان‌های دولتی نیز در کنار مهندسان ناظر، بر روی رعایت قوانین و مقررات استفاده از میلگرد نظارت می‌کنند. ازجمله مهم‌ترین سازمان‌هایی که بر روی رعایت قوانین و مقررات استفاده از میلگرد نظارت می‌کنند، می‌توان به وزارت صنعت معدن و تجارت، سازمان نظام‌مهندسی، سازمان حفاظت از مصرف‌کننده و تنظیم بازار اشاره کرد.