فولاد سبز چیست؟

فولاد سبز اصطلاحی است که این روزها بیشتر شنیده می‌شود. این اصطلاح به تولید فولاد با روش‌هایی اشاره دارد که در آن آلودگی‌های زیست محیطی کمتری تولید می‌شود. در واقع در حال حاضر نزدیک به 7 درصد از کربن دی اکسید تولیدشده در دنیا، ناشی از صنایع فولادسازی است که در دهه‌های آینده این میزان بیشتر هم خواهد شد. به‌همین‌دلیل کشورهای توسعه‌یافته و به‌ویژه اتحادیه اروپا در تلاش هستند که روش‌های جایگزینی برای تولید فولاد پیدا کنند که به‌میزان کمتری به محیط زیست آسیب برساند. گام‌های مثبتی هم در این زمینه برداشته شده است اما هنوز چالش‌های زیادی پیش روی تولیدکنندگان فولاد سبز وجود دارد. در این‌مطلب با مفهوم فولاد سبز و اهمیت آن بیشتر آشنا خواهیم شد.

مفهوم فولاد سبز

مفهوم فولاد سبز درواقع به روش تولید آن اشاره دارد. به‌این‌معنی که در ساخت این فولاد، به جای سوخت‌های فسیلی از سوخت‌های تجدیدپذیر استفاده می‌شود. بنابراین تفاوت بین فولاد سبز و فولاد سنتی در شیوه تولید آن‌ها است. اما محصول نهایی درهر دو روش یکسان بوده و از نظر کیفیت و ویژگی‌های فیزیکی تفاوتی بین این دو نوع از فولاد وجود ندارد. اما نکته حائز اهمیت اینجاست که در این روش می‌توان تا حد قابل‌قبولی آلودگی‌ها و ردپای کربن ناشی از تولید فولاد را کاهش داد. دولت‌ها نیز به‌دلیل فشارهای جهانی برای کاهش تولید کربن و وضع مقررات ویژه و همچنین مالیات کربن، به این نوع از تولید فولاد علاقه‌مند شده‌اند.

روش تولید فولاد سبز

ابتدا نگاهی به تولید فولاد سنتی داشته باشیم. در روش سنتی، که تقریبا در تمام دنیا رایج است، از سوخت‌های فسیلی در کوره‌های بلند استفاده می‌شود تا انرژی مورد نیاز کارخانه‌های فولادی تامین شود. این روش معایبی دارد؛ ازجمله اینکه منابع سوخت‌های فسیلی تجدیدپذیر نیستند و دیر یا زود به اتمام می‌رسند. دوم اینکه کربن‌دی‌اکسید زیادی از سوخت این منابع وارد محیط زیست می‌شود که تغییرات اقلیمی و زیست‌محیطی را در پی دارد. به‌همین‌دلیل کارشناسان پیشنهاد می‌کنند به جای استفاده از سوخت‌های فسیلی، از هیدروژن سبز استفاده شود. این هیدروژن توسط برق تولید می‌شود که برای تولید برق آن نیز از زیست توده‌ها استفاده می‌کنند. در این روش به جای کربن، اکسیژن وارد محیط زیست می‌شود.

هزینه فولاد سبز چه میزان است؟

تولید فولاد سبز هزینه‌های سرسام‌آوری دارد. برای این منظور باید کوره‌های بلند سوخت فسیلی با کوره‌های قوس الکتریکی جایگزین شوند. به‌علاوه همانطورکه اشاره کردیم در این روش به برق سبز نیاز است که آن نیز هزینه‌های زیادی درپی دارد. بنابراین تولیدکنندگان باید زیرساخت‌های فعلی خود را کاملا تغییر داده و آن‌ها را متناسب با روش تولید سبز بازسازی کنند. ازآنجایی‌که اتحادیه اروپا در تلاش است که رد پای کربن را تا سال 2050 به‌طورکامل در صنایع این قاره حذف کند، پیش‌بینی شده است که 40 میلیارد دلار هزینه برای این کشورها در پی داشته باشد.

مزایا و اهمیت تولید فولاد سبز

قیمت آهن، یکی از مواردی است که احتمالا تحت تاثیر تولید فولاد سبز قرار می‌گیرد. با افزایش هزینه‌های مربوط به تولید این نوع فولاد و چالش‌هایی که برای دسترسی به برق سبز وجود دارد، احتمالا قیمت آهن و فولاد نیز افزایش پیدا می‌کند. اما این روش تولید مزایای بی‌شماری دارد که باعث می‌شود همچنان به آن به‌عنوان یک روش سرمایه‌گذاری ایده‌آل برای حفظ سرمایه‌های زیست محیطی نگاه کنیم. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2050 نسبت به سال 2019 نزدیک به 50 درصد تقاضا برای فولاد افزایش پیدا کند که با تولید فولاد سبز به‌میزان قابل‌توجهی می‌توان از گرمایش کره زمین و تغییرات اقلیمی جلوگیری کرد.

تولیدکنندگان فولاد سبز

متاسفانه فولاد سبز در ایران به مرحله تولید نرسیده است و زیرساخت‌های لازم برای تولید آن در سال‌های آینده هم وجود ندارد. اما در کشورهای توسعه یافته برخی از تولیدکنندگان فولاد، قدم‌های بزرگی در حذف ردپای کربن خود برداشته‌اند، ازجمله:

یک شرکت سوئدی با نام SSAB AB به‌عنوان اولین تولیدکننده فولاد سبز در جهان شناخته می‌شود که از فولاد تولیدی آن در شرکت خودروسازی ولوو برای تولید کامیون استفاده شد.

کشور چین نیز تحت فشارهای جهانی به‌خصوص اتحادیه اروپا دست به تولید فولاد سبز زده است. این پروژه در چین توسط فولاد بائو که بزرگترین تولیدکننده فولاد جهان است، کلیده خورده است. آن‌ها برنامه دارند که تا سال 2050 به وضعیت کربن خنثی یا کربن صفر برسند.

گروه فولاد آرسلور میتال در کشور اسپانیا نیز برنامه دارد تا سال 2025 سایت تولید فولاد سبز خود را بر پایه هیدورژن راه اندازی کند.

مطرح‌ترین تولیدکننده سنگ آهن جهان نیز که ریو تینتو نام دارد پروژه تولید فولاد سبز بر پایه بیومس یا توده زیستی را به‌صورت آزمایشی آغاز کرده است.

کاربرد فولاد سبز

فولاد سبز همانطور که گفتیم تفاوتی با فولاد سنتی ندارد و تنها فرآیند تولید آن‌ها است که با هم فرق می‌کند. ازاین‌رو فولادی که به روش سبز تولید می‌شود در تمام پروژه‌های عمرانی و ساختمانی مانند فولاد سنتی کاربرد دارد و هیچ محدودیتی برای استفاده از آن وجود نخواهد داشت.

مسیر آینده فولاد سبز

با وجود فشارهای سیاسی که در این زمینه  وجود دارد، تولیدکنندگان فولاد راهی جز جایگزین کردن روش‌های سنتی با روش‌های سبز ندارند و قیمت میلگرد، تیرآهن و سایر محصولات فولادی در آینده، بسته به فولاد سبز خواهد بود. در این مسیر باید کوره‌های قوس الکتریکی به جای کوره‌های سوخت فسیلی قرار بگیرند و از برقی که با توده زیستی تولید می‌شود، انرژی مورد نیاز این صنایع را تامین کرد. در کشورهای ثروتمند جهان به‌خصوص کشورهای اروپایی گام‌های مثبتی در این زمینه برداشته شده است اما هنوز تا تولید کامل فولاد به روش سبز، راه زیادی پیش رو داریم.

موانع موجود در مسیر تولید فولاد سبز چه مواردی هستند؟

از مهمترین موانع موجود بر سر راه تولید فولاد سبز، می‌توان به سرمایه‌های هنگفت موردنیاز اشاره کرد. این هزینه‌ها باعث شده‌اند تولیدکنندگان رغبتی به این روش نشان ندهند. ازطرف‌دیگر کشورهای پر قدرت مانند چین در مقابل فشارهای جهانی ایستادگی کرده و تا جایی که ممکن است سعی دارند از روش‌های سنتی تولید بهره ببرند که حاشیه سود بیشتر و دردسرهای کمتری برای آن‌ها در پی دارد. همچنین نیاز جهانی به برق سبز نیز، در صورت راه‌اندازی کارخانه‌های فولاد سبز افزایش پیدا خواهد کرد که جزء چالش‌های پیش روی صنایع خواهد بود.

سخن پایانی

به لطف برنامه‌های حمایتی زیست محیطی در اتحادیه اروپا، فولاد سبز با سرعتی کم اما امیدوارکننده درحال‌تولید است. البته به‌نظر می‌رسد حداقل تا 30 سال آینده، بخش قابل توجهی از ظرفیت فولاد جهانی همچنان با روش‌های سنتی تولید شود. اما فشارهای سیاسی و همچنین مالیات کربن، فشار مضاعفی بر دولت‌ها وارد کرده‌اند که تا چند دهه آینده، این روش تولید فولاد را جایگزین روش‌های قدیمی کنند.