توسعه زیرساخت ها به منظور بهره برداری مناسب از ظرفیت های فولادی کشور

مدیرعامل شرکت توسعه معادن فولاد خوزستان، وحید سیدعلی در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» در خصوص چالش‌ها و موانع موجود در صنعت فولاد کشور، بیان کرد: 

در کلیه صنایع معدنی و فلزی باید پدیده ‏های اقتصادی و مسائل مربوط به آن‌ها، به‌ خصوص از نگاه تاثیرگذاری بر بنگاه‌های اقتصادی، مدیریت، شناسایی و پیش‌بینی شوند. مشخص است که هیچ بنگاهی نمی‌تواند به‌ دلیل ماهیت ریسک‌های کسب‌وکار، عوامل ریسک‌زا را کنترل کند. برای مثال، عواملی از قبیل تحولات عرضه و تقاضای کل، نرخ سود بانکی، نرخ ارز و نرخ تورم در کنترل هیچ بنگاهی نیست اما با شناسایی رویدادها و پیش‌بینی روندها، می‌توان انتظار داشت که یک بنگاه اقتصادی در برابر تحولات محیط اقتصادی پیرامون خود واکنش مناسب نشان دهد.

وی افزود: 

در سال‌های اخیر، تحریم‌ها و فشارهای بی‌سابقه علیه کشور، کلیه صنایع را تحت تاثیر قرار داده‌اند. در یک دهه گذشته، شدت تحریم‌ها و تاثیر آن‌ها بر صنعت فولاد ایران بیشتر از دهه‌های قبل بوده است. بیشترین اثرگذاری تحریم‌ها بر فاینانس خارجی، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی «FDI» و انتقال تکنولوژی‌های روز دنیا به صنعت فولاد ایران است. اگر بخواهیم تاثیرگذاری تحریم‌ها را با در نظر گرفتن سند چشم‌انداز صنعت فولاد در افق ۱۴۰۴ تحلیل و بررسی کنیم، ضرر و زیان حاصل از تحریم‌ها در بخش‌های مرتبط با اجرای طرح‌ها و پروژه‌ها و همچنین سرمایه‌گذاری و تامین مالی بیشتر به چشم خواهد آمد.

لزوم سرمایه گذاری و تامین مالی در صنعت فولاد

مدیرعامل شرکت توسعه معادن فولاد خوزستان بیان کرد: یکی از ملزومات اساسی و حیاتی برای ایجاد واحدهای تولید محصولات فولادی، سرمایه‌گذاری و تامین مالی ارزان قیمت با نرخ بهره پایین و بازپرداخت بلندمدت است. با توجه به افق ۱۴۰۴، صنعت فولاد و دستیابی به هدف تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام، نیازمند سرمایه‌گذاری و تامین مالی است. لازم به ذکر است که در صورت استفاده از منابع مالی خارجی در قالب فاینانس و خطوط اعتباری خارجی، توجیه‌پذیر است که در درجه اول پروژه مورد نظر در صنعت فولاد ترجیحا صادرات‌محور باشد و سپس نرخ برابری ریال در مقابل ارزهای بین‌المللی تضعیف نشود. پس از برجام، بسیاری از پروژه‌های صنعت فولاد کشور برای استفاده از منابع تامین مالی خارجی برنامه‌ریزی کرده بودند و اگر تحریم‌های صنعت فولاد و همچنین کاهش ارزش ریال رخ نمی‌داد، بسیاری از این طرح‌ها به اجرا می‌رسیدند و در پیشرفت برنامه‌ریزی پروژه‌های صنعت فولاد بر اساس سند چشم‌انداز اختلال به وجود نمی‌آمد.

سید علی در ارتباط با نقش تحریم در صنعت فولاد کشور، عنوان کرد: یکی از تاثیرات اساسی تحریم‌ها بر صنعت فولاد ایران، جلوگیری از ورود سرمایه‌گذاران خارجی و همچنین جلوگیری استفاده از فاینانس‌های خارجی بوده است. ذکر این نکته ضروری است که قراردادهای بسیاری از پروژه‌های فولادی با شرکت های اروپایی صاحب تکنولوژی بعد از برجام امضا شده‌اند و در آن زمان، نرخ ارز بسیار کمتر از امروز بود. اگر این پروژه‌ها در زمان مناسب شروع شده بودند، سه تا پنج سال بعد به بهره‌برداری می‌رسیدند و سود مطلوبی از نظر سرمایه‌گذاری و ارزآوری حاصل از صادرات محصولات وارد چرخه اقتصادی کشور می‌کردند. تاخیرات و توقفات در اجرا و پیشرفت پروژه‌های فولادی، از دیگر زیان‌های ناشی از تحریم‌ها بر پیکره صنعت فولاد کشور است. ایران از معدود کشورهایی به شمار می‌آید که معدن سنگ‌آهن و انرژی ارزان در دسترس دارند. از سوی دیگر، دسترسی به آب‌های بین‌المللی رقابت‌پذیری ایران را در مقایسه با سایر کشورها به ‌شدت افزایش داده است. علاوه بر حل مسئله تحریم و توجه به مزیت‌های نسبی کشور در صنعت فولاد، نقش دولت در اتخاذ تصمیمات منطقی و کارشناسانه م‍ی‌تواند موجب بهبود شرایط این صنعت شود.

دغدغه تامین مواد اولیه فولادسازان

وی در خصوص چالش تامین مواد اولیه فولادسازان، اذعان کرد: 

در ابتدای ورود صنعت فولاد به کشور، بدون توجه به ظرفیت‌ها و امکانات موجود، اقدام به ساخت مجتمع‌ها و شرکت‌های متعدد فولادی شد و این مجتمع‌ها و شرکت‌ها در ابتدای دهه 1380 وارد چرخه تولید شدند. در همان زمان، کمبود مواد اولیه مورد نیاز این واحدها احساس شد. این امر، در کنار بی‌توجهی به انتخاب سیستم تولید متناسب با شرایط و ویژگی‌های داخلی، به ایجاد دغدغه تامین مواد اولیه برای فعالان این بخش انجامید. دغدغه‌ای که روز به روز ملموس‌تر و بیش از پیش احساس می‌شود زیرا در شرایط فعلی، مواد اولیه موجود پاسخگوی مجتمع‌ها و شرکت‌های فولادی نیستند و همچنین سیستم‌های تولید انتخاب ‌شده برای صنعت فولاد تناسبی با امکانات و ویژگی‌های کشور ندارند. این امر باعث شده است که با بر هم خوردن نظام تعادلی عرضه و تقاضای مواد اولیه، زمینه افزایش قیمت آن نیز فراهم شود. با توجه به اینکه مواد اولیه سهم عمده‌ای از هزینه‌های تولید در صنعت فولاد را شامل می‌شوند، زمینه‌ساز ایجاد مشکلات و مسائلی برای فعالان و تولیدکنندگان در این بخش شده‌اند.

مدیرعامل شرکت توسعه معادن فولاد خوزستان در ادامه به ضرورت تامین و توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز اشاره کرد و گفت: تمام صنایع برای توسعه و پیشرفت در آینده، نیازمند زیرساخت‌های لازم و مناسب هستند که صنعت فولاد نیز از این قاعده مستثنی نیست. بنابراین توجه به ایجاد و توسعه و گسترش زیرساخت‌‌ها در تمام بخش‌ها به‌ویژه گمرک‌ها و بندرهای تخصصی در کشور و ایجاد ارتباط مناسب ریلی و جاده‌ای با مبادی ورودی مواد اولیه و متقاضیان داخلی آن، قطعا نقش پررنگی در نظم‌بخشی و سرعت‌بخشی به این زیرساخت‌ها  و سیستمی شدن آن‌ها ایفا خواهد کرد. در حال حاضر، به دلیل توجه ناکافی به ایجاد زیرساخت‌ها‌ و نبود زیرساخت‌های مناسب برای تامین مواد اولیه مورد نیاز، متقاضیان آن در داخل و خارج از کشور با مشکلات فراوانی روبه‌رو شده‌اند و گاهی اوقات فعالان و متقاضیان مواد اولیه متحمل هزینه‌هایی گزاف می‌شوند که به طور قطع می‌توان از آن به عنوان عاملی مهم در افزایش هزینه‌های تولید و ایجاد تورم در قیمت تمام‌شده محصولات و فرآورده‌های فولادی یاد کرد. 

ضرورت تامین سرمایه در گردش در صنعت فولاد

سیدعلی خاطرنشان کرد: صنعت فولاد در زمره صنایعی است که نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه و به دنبال آن، سرمایه در گردش بالا دارند. بنابراین لزوم حمایت و پشتیبانی از سیستم پولی و مالی در این صنعت انکارناپذیر است. با این حال، از آنجایی که متاسفانه در ایران بخش عمده‌ای از وظیفه تامین سرمایه نظام تولیدی بر عهده سیستم بانکی است، این سیستم به دلیل برخورد با مشکل در وصول مطالبات قبلی خود و تلاش به منظور کاهش ریسک‌پذیری در تسهیلات پرداختی، طی سال‌های اخیر کمتر توانسته است به این وظیفه عمل کند و هم‌اکنون یکی از اساسی‌ترین مشکلات فعالان این بخش نیاز شدید به تامین سرمایه در گردش است. نقش ارزش پول داخلی و ارزش برابری ریال در مقابل دلار نیز به دلیل صادراتی و وارداتی بودن محصولات فولادی، بسیار مهم است.

وی ادامه داد: برای صنعتی همچون فولاد ایران که بسیاری از تجهیزات و ماشین‌آلات خود را از طریق واردات تامین می‌کند، پایین بودن ارزش دلار نقش مهمی در کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری دارد؛ ضمن اینکه به دلیل وابستگی قابل توجه این صنعت به تامین بخشی از مواد اولیه مورد نیاز خود از جمله ماشین‌آلات صنعتی، آهن قراضه و الکترود گرافیتی از طریق واردات، افزایش نرخ ارز موجب افزایش هزینه‌های تولید و تورم در نرخ محصولات و فراورده‌های فولادی می‌شود مثلا قیمت میلگرد در چندماه اخیر نوسانات زیادی را تجربه کرده است. عدم تنوع در بازارهای هدف و محدود شدن بازار تقاضای محصولات فولادی به بخش مسکن همواره این صنعت را با آسیب‌هایی جدی روبه‌رو کرده است. در نتیجه، ایجاد بازارهای تقاضای جدید همچون صنایع هواپیما‌سازی، کشتی‌سازی و ریل می‌تواند نقش بسزایی در افزایش تقاضا در بازار ایجاد کند. این امر در نهایت، با افزایش تولید از سمت تولیدکنندگان محصولات فولادی، علاوه بر استفاده حداکثری از ظرفیت‌های صنعت فولاد، زمینه‌ساز ایجاد اشتغال پایدار و توسعه و گسترش و پیشرفت کشور خواهد شد.

این فعال صنعت فولاد ضمن تاکید بر اهمیت توسعه حمل‌ونقل در صنعت فولاد، تاکید کرد: بی‌شک پیشرفت هر کشور در گرو توسعه صنعت حمل‌ونقل و نحوه انتقال و جابه‌جایی کالا در اندک زمان ممکن است. کشورهایی هستند که پتانسیل‌های بالقوه‌ای دارند اما به دلیل امکان‌ناپذیری انتقال و جابه‌جایی این پتانسیل‌ها، نتوانسته‌اند به رشد و شکوفایی لازم دست پیدا کنند. هرچند حمل‌ونقل نقش مؤثری در جابه‌جایی کالا دارد، ارزش افزوده‌ای که با جابه‌جایی کالا توسط صنعت حمل‌ونقل ایجاد می‌شود ممکن است از ارزش خود کالا به ‌مراتب بیشتر باشد. به این ترتیب، به دلیل نیاز جوامع به مصرف آن کالا، جابه‌جایی و حمل آن از اهمیت بیشتری برخوردار است. در حوزه تولید مواد معدنی، حمل مواد حجیم توسط سیستم حمل‌ونقل ریلی اهمیت دارد. برای مثال، در حوزه زنجیره ارزش سنگ‌آهن، از 24 میلیون تن مواد حمل‌شده توسط خطوط ریلی، سهم سنگ‌آهن 21 درصد، کنسانتره 46 درصد، گندله 18 درصد، زغال‌سنگ و آهک هر کدام 3 درصد و سایر مواد معدنی فقط 9 درصد بوده است. انتظار بخش معدن کشور این است که سهم حمل مواد معدنی توسط حمل ریلی در افق 1404 به 30 درصد (200 میلیون تن) و سهم حمل جاده‌ای به 70 درصد (500 میلیون تن) برسد.

سیدعلی در ارتباط با مشکلات موجود در حوزه حمل‌ونقل، خاطرنشان کرد: 

هزینه حمل مواد معدنی در حوزه معدنکاری رقم قابل ملاحظه‌ای از بهای تمام‌شده محصول را تشکیل می‌دهد‌. بنابراین سیستم حمل‌ونقل ریلی، در مقایسه با انواع سیستم‌های حمل‌ونقل‌، از نظر مصرف و راندمان، ایمنی، حفظ محیط زیست و حمل انبوه بار با قیمت مناسب‌، دارای توجیه فنی و اقتصادی است. از جمله مشکلات و چالش‌های موجود در بخش ریلی حمل‌ونقل می‌توان به به بخش بارگیری و تخلیه و نیز کمبود ایستگاه‌هایی با قابلیت انجام عملیات وسیع، نبود تجهیزات با ظرفیت کافی برای تخلیه و بارگیری و عملکرد نامناسب به دلیل تعمیرات اساسی طولانی، ظرفیت حمل بار محدود در خطوط راه آهن کشور به دلیل استفاده همزمان از قطارهای باری و مسافری و نبود خطوط فرعی راه‌آهن در نزدیکی معادن و چشمه‌‌های بار اشاره کرد.

لزوم توسعه معادن کوچک مقیاس

وی در پایان با تاکید بر اهمیت توسعه در صنعت فولاد، یادآور شد: 

در افق زمانی میان‌مدت، شرکت توسعه معادن فولاد خوزستان در سال‌های آتی شرکتی پیشرو با بالاترین توانایی در ارائه خدمات با کیفیت صنعتی و معدنی مصرفی خواهد بود. این شرکت، با اهداف کلان و برنامه‌هایی همچون بازاریابی و فروش محصولات معدنی در کشور و راه‌اندازی معادن کوچک (ذخایر پنهان) و خرید سهام و مشارکت در پروژه‌های بزرگ معدنی، می‌تواند کمک شایانی به صنعت فولاد کشور و منطقه کند. همچنین توسعه معادن کوچک‌‌مقیاس نیز در برنامه‌های شرکت توسعه معادن فولاد خوزستان قرار دارد. در زمینه اکتشافات نیز این شرکت قصد دارد در پهنه‌های بزرگ معدنی در قالب کنسرسیوم‌های فولادی حضور داشته باشد تا با توجه به ظرفیت واحد، سنگ‌آهن مورد نیاز را تامین کند. در واقع تامین مواد اولیه صنعت و توسعه زیرساخت‌ها به منظور بهره‌برداری مناسب از ظرفیت‌های کشور جزو اهداف بلندمدت این شرکت است. در حوزه حمل‌ونقل مواد معدنی و تامین پایدار مواد اولیه فولاد خوزستان و سایر واحدهای فولادسازی در سطح کشور نیز با توجه به ظرفیت‌های هلدینگ فولاد خوزستان، برنامه‌ریزی‌هایی برای همکاری با شرکت چندوجهی فولاد لجستیک در دستور کار قرار دارد. در این زمینه می‌توان به همکاری در زمینه خرید ماشین‌آلات مورد نیاز، حمل مواد اولیه از معادن و سایر اقداماتی اشاره کرد که در نهایت می‌توانند هم‌افزایی و سودآوری شرکت را به حد مطلوب برسانند و قیمت آهن آلات را در بازار متناسب تر کند.