تیرچه بلوک؛ مزایا و کاربرد سقف تیرچه بلوک
در سال‌های اخیر، استفاده از سقف‌های مختلف در صنعت ساختمان‌سازی بسیار زیاد شده است. سقف تیرچه بلوک از جمله سقف‌های محبوب و پرطرفدار است که مورد استقبال زیادی قرار گرفته است. تیرچه بلوک به ترکیبی از تیرچه و بلوک سیمانی یا سفالی گفته می‌شود.
در این مقاله از آهن آنلاین قصد داریم به تمامی سوالات شما مخاطبان عزیز در مورد تیرچه بلوک، کاربرد و مزایا به طور کامل پاسخ دهیم. در ابتدا به توضیح مفهوم اولیه بلوک می‌پردازیم.
بلوک چیست
بلوک به قطعه‌ای مستطیلی شکل با ابعاد 40×20×25 گفته می‌شود که از جنس بتن یا سفال است. بلوک‌ها، تحمل فشار و بار زیاد را ندارند و به راحتی شکسته می‌شوند. در صورتی که بار سقف بیش از اندازه زیاد باشد یا این‌که دهانه بزرگی داشته باشد، باید از بلوک ارتفاع 25 سانتی‌متری استفاده کرد.
گاهی اوقات در سقف‌هایی که باید ضخیم‌تر باشد و نیاز به محاسبات بیشتری دارد، برای سهولت کار بلوک‌های دو تکه به کار برده می‌شود. به این صورت که با استفاده از قرار دادن بلوک‌ها بر روی یکدیگر، ارتفاع آنها به 35 سانتی‌متر می‌رسد. بلوک‌ها چون به صورت کام و زبانه هستند، با روی هم قرار دادن آنها، یک محصول یکپارچه به‌دست می‌آید.
مزایا و ویژگی های بلوک ها
هر چه بلوک مورد استفاده وزن کمتری داشته باشد، بار مرده سقف کمتر شده و تیرچه بلوک استحکام بیشتری خواهد داشت. بلوک‌ها دارای یک سطح بالایی و یک سطح پایینی هستند که سطح بالایی بتن، شامل همین بلوک‌ها می‌شود. سطح زیرین بتن نیز مخصوص گل‌کاری، گچ‌کاری و سفیدکاری است. نکته مهم دیگر در مورد بلوک‌ها این است که خاصیت مکندگی آنها باید بین 13 تا 20 درصد باشد زیرا بیشتر از این مقدار، باعث مکیده شدن همه‌ی آب ملات می‌شود و در نتیجه فاسد شدن آن را به همراه دارد.
تاریخچه ساخت تیرچه بلوک
می‌توان گفت این روش یا سقف تیرچه بلوک یک چشم‌انداز نو در صنعت ساختمان‌سازی به وجود آورده است. سیستم تیرچه بلوک حدود هفتاد سال است که به این صنعت وارد شده است. در ایران سابقه استفاده از تیرچه بلوک و کاربرد آن به چهل سال قبل برمی‌گردد. اگر معماری بناهای پنجاه سال قبل ایران را مشاهده کرده باشید متوجه خواهید شد که اکثر سقف‌های آنها به صورت طاق ضربی درست شده است.
با گذشت زمان و پیشرفت علم در رشته‌های مهندسی عمران و ساختمان، روش سقف طاق ضربی کم‌کم منسوخ شده است و جای آن‌را تیرچه بلوک گرفته است. مزایا آن باعث شده است که امروزه در بیشتر ساختمان‌ها برای سقف‌ریزی از آن استفاده شود.
در ابتدای ورود سقف‌های تیرچه بلوک، به دلیل استفاده از بلوک‌های سیمانی سنگین، بار سقف بیش از حد سنگین می‌شد. از طرفی استفاده از بلوک‌های سیمانی هم مقرون به صرفه نبود در نتیجه به دنبال رفع این مشکل، یونولیت جایگزین بلوک‌های سیمانی شد. یونولیت مورد استفاده نیز ایراداتی مانند پخش دود بسیار غلیظ در هنگام آتش‌سوزی داشت، در نهایت برای از بین بردن این مشکل یونولیت جای خود را به فوم‌های نسوز داد.
تیرچه بلوک چیست
سقف تیرچه بلوک شامل تعدادی تیر T شکل است که در کنار هم گذاشته می‌شود. تیرچه بلوک در واقع به یک دال یک‌طرفه اطلاق می‌شود. عناصر اصلی تشکیل‌دهنده: شامل تیرچه و بلوک یا همان یونولیت، میلگرد حرارتی، افت، میلگرد منفی و بتن‌پوششی یا درجا است.
در سیستم تیرچه بلوک، از این روش، به عنوان تیر فرعی استفاده می‌شود. همچنین در این سیستم، یونولیت‌ها به عنوان پرکننده به کار می‌روند و نقش سازه‌ای ندارند. در بین مصالح ساختمانی، تنها فولاد تحمل نیروی کششی را دارد. استفاده از بتن و دیگر مصالح ساختمانی تاثیری در این نیروی کششی ندارد. نوع معمولی این روش توسط میلگردهایی مهار می‌شوند که شامل میلگرد خرپا نمره 6 یا 8، میلگرد کف‌پا یا اصطلاحا میلگرد کششی 6 تا 16، میلگرد فوقانی خرپا و میلگرد فشاری نمره 6 یا 8 می‌شوند.
سقف تیرچه بلوک
سقف تیرچه بلوک، یکی از رایج‌ترین روش‌های ساخت سقف در ساختمان‌ها است. در این روش، از تیرچه‌های بلوکی به عنوان عناصر اصلی سازه سقف استفاده می‌شود. این تیرچه‌ها از بلوک‌های بتنی با ابعاد استاندارد تشکیل شده و در سطح سقف به همراه بالشتک‌های مخصوص برای حمایت از کف سقف قرار می‌گیرند.
مزایای استفاده از سقف تیرچه بلوک در ساختمان‌ها عبارتند از:
تیرچه ساختمان
تیرچه، یکی از مهم‌ترین عناصر ساختمانی است که برای ساخت انواع سازه‌ها استفاده می‌شود. تیرچه‌ها به عنوان عناصر اصلی سازه‌های بتنی و فولادی به کار می‌روند و در بسیاری از ساختمان‌ها، از جمله خانه‌ها، اداری‌ها، تجاری‌ها، صنعتی‌ها و... استفاده می‌شوند.
مزایای استفاده از تیرچه در ساختمان‌ها عبارتند از:
انواع سقف تیرچه بلوک
به طور کلی، انواع سقف‌های تیرچه بلوک به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
هر کدام از این دو نوع سقف، مدل‌های متنوعی دارند که با توجه به نوع و اندازه ساختمان، نیازها و متغیرهای دیگر، انتخاب می‌شوند. انتخاب نوع سقف مناسب برای ساختمان، به عواملی مانند بودجه، کاربری ساختمان، شرایط آب و هوایی، امکانات ساختمان متفاوت باشد.
انواع میلگرد به کار رفته در تیرچه بلوک
میلگردهای مورد استفاده در تیرچه‌های معمولی دارای انواع مختلفی هستند. در زیر به اختصار به توضیح هر کدام از این میلگردها می‌پردازیم.
میلگرد خرپا
این نوع میلگرد طوری طراحی شده است که آرماتورهای قسمت بالا و زیر سقف تیرچه بلوک را به هم متصل می‌کند. به طور کلی میلگرد خرپا، نقش مهارکنندگی را ایفا می‌کند و در نهایت باعث زیاد شدن میزان مقاومت کششی و فشاری آرماتور می‌گردد. معمولا ارتفاع خرپاها به 16 سانتی‌متر می‌رسد. اصولا در سقف‌هایی که بار زیادی دارند از خرپا استفاده می‌شود.
میلگرد کف پا
تعداد میلگردهای کف پایی که معمولا در سقف‌های تیرچه بلوک مورد استفاده قرار می‌گیرند، حداقل دو عدد است. همچنین قطر این نوع میلگردها بین 8 تا 16 میلی‌متر است. در تیرچه‌هایی که ضخامت بتن پاشنه آنها از 5.5 سانتی‌متر بیشتر باشد، می‌توان میلگردهای کششی با قطر 20 سانتی‌متر به کار برد. گاهی اوقات برای پایین آوردن هزینه و نیز پیوستگی بیشتر اجزای تیرچه بلوک از میلگرد آجدار به جای میلگرد کششی استفاده می‌شود.
میلگرد بالایی
از میلگرد بالایی می‌توان جهت بیشتر کردن تحمل نیروی فشاری خرپا در مرحله باربری استفاده کرد. قطر این نوع میلگرد معمولا بین 6 تا 12 میلی‌متر متغیر است. عموما قطر میلگردها بر اساس فاصله جوش‌های میلگرد عرضی، ارتفاع خرپا، ضخامت بتن پوششی، نوع میلگرد، طول دهانه و فاصله تیرچه‌ها تعیین می‌شود که بر قیمت میلگرد در نهایت اثر گذار است.
انواع تیرچه بلوک
به طور کلی انواع سقف‌های تیرچه بلوک به دو دسته سقف‌های بتنی و سقف‌های فولادی تقسيم می‌شوند. هر کدام از این دو نوع سقف، از لحاظ اجرایی، کاربردی و همچنین بلوک مورد استفاده، مدل‌های متنوعی دارند.
تیرچه بتنی
در کشور ما رایج‌ترین سقف‌های تیرچه بلوک، از نوع بتنی هستند که با قالب فلزی (موقت) یا سفالی (دائمی) ساخته می‌شوند.
تیرچه بتنی، به نوعی المان از پیش ساخته شده اطلاق می‌گردد که از بتن و آرماتورهای فولادی تشکیل شده است. برای ساخت باید آرماتورها به یک خرپا با مقاومت ایستایی بالا متصل شوند.
در واقع سقف‌های غیرفولادی، کمکی به استحکام و مقاومت سقف نمی‌کنند و تنها باعث بالا رفتن بار مرده سقف یا دال می‌شوند. بنابراین برای استحکام سقف تیرچه بلوک بتنی، باید فولاد جایگزین بتن ناحیه کششی شود. از این رو فقط بتن پاشنه تیرچه، در قسمت‌هایی که قرار است فولادهای کششی را در خود جای دهد، در سقف ریخته می‌شود. این نوع سقف‌ها از لحاظ اقتصادی کاملا به صرفه هستند و روز به روز مصرف آن رواج بیشتری پیدا می‌کند.
تیرچه کرومیت یا فلزی
فلزی از یک تسمه ورقه‌ای با دو بال در قسمت‌های تحتانی و فوقانی ساخته شده‌اند. روش کرومیت باعث بالا رفتن سرعت اجرای سقف ريزي می‌شود. از این رو می‌توان گفت جهت استفاده در پروژه‌هایی که نیاز به سرعت بالا دارند، مناسب هستند. طول آن تقریبا 6 متر است و وزن آنها، به 10 کیلو گرم هم می‌رسد.
تیرچه صنعتی
صنعتی یا مکانیزاسیون، از خرپای فلزی تشکیل شده‌اند. در این روش، میلگردهای برشی توسط نقطه جوش به آرماتورهای تحتانی و فوقانی وصل شده‌اند. طول و عرض تیرچه‌های صنعتی از عوامل موثر بر قيمت آنها است. در واقع قیمت نهایی آنها بر اساس میزان طول و عرض برش خورده محاسبه می‌شود.
تیرچه های پیش تنیده
بعضی از تیرچه‌های بتنی دارای مقطع سپری شکل هستند و به صورت از پیش تنیده شده به بازار عرضه می‌شوند که به آنها پیش تنیده می‌گویند. میلگردهای تحتانی در این نوع از قبل، توسط دستگاه‌های مخصوص کشیده شده‌اند و تا هنگامی که بتن کاملا سخت شود، در همان حالت قرار می‌گیرند.
نحوه قرار گیری و اجرای سقف تیرچه بلوک
طرز قرارگیری تیرچه بلوک به این صورت است که تعدادی تیر T شکل به صورت موازی در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. بتن درجا، در بالای سقف قرار می‌گیرد و باعث اتصال به یکدیگر می‌شود. تیرچه‌هایی که به کار می‌روند، شامل، بدون فندوله و فندوله‌دار هستند. ریختن بتن بر روی آن، باعث یکپارچه شدن اجزای سقف تیرچه بلوک می‌شود.
برای این‌که بتوان یک سقف مطمئن و خوب اجرا کرد، ابتدا باید تیرچه‌ها روی پل‌های اصلی، در ترازهای مشخص کارگزاری شوند. پل‌های اصلی همان تیرهای فلزی هستند. در این مرحله، فاصله بین آنها، توسط بلوک‌های توخالی پر می‌شوند. بعد از نصب میلگردهای تکمیلی، با توجه به نقشه‌های اجرایی، نوبت به بتن ریزی دال سقف می‌رسد. مرحله بعدی شامل شمع‌بندی، یعنی ایجاد تکیه‌گاه موقت می‌شود. در این مرحله به محض این‌که تیرچه‌ها و بلوک‌های انتهایی بین دو تکیه‌گاه اصلی قرار گرفتند، عملیات شمع‌بندی و قالب‌بندی صورت می‌گیرد.
مراحل شمع‌بندی توسط چهار تراش که عمود بر تیرچه هستند، صورت می‌گیرد. در عملیات قالب‌بندی، آرماتورهای اصلی تیرچه باید به اندازه 10 تا 15 سانتی‌متر با تیرهای اصلی درگیر شوند. نکته مهم در مورد روش فوق این است که تیرچه‌های با جان باز، قبل از یکپارچه شدن، قادر به تحمل بار سقف نیستند.
در زیر به طور مختصر به توضیح مراحل اجرای تیرچه بلوک می‌پردازیم.
بتن ریزی
عملیات سقف ریزی یک امر مهم و ضروری در پروژه‌های ساختمان سازی و عمرانی است. در زیر به چند مورد از اصول و قواعد مهم در هنگام بتن ریزی اشاره‌ای کوتاه می‌کنیم.
اگر قالب مورد استفاده فلزی باشد، بعد از سخت شدن بتن را از قالب جدا کرده سپس به مدت چند روز داخل حوضچه‌هایی از آب قرار می‌دهند. در مورد قالب‌های سفالی نیز این مسئله وجود دارد که همیشه همراه تیرچه باقی می‌ماند و قابل جدا شدن نیست. در هر صورت چه قالب فلزی باشد چه سفالی، قبل از ورود به بازار بهتر است چند روزی در حوضچه‌های آب قرار بگیرند.
ایجاد سقف کاذب
در صورتی که بخواهیم سقف کاذب ایجاد کنیم، حتما باید قبل از بتن ریزی میلگردهای L شکل را از سوراخ بلوک‌ها به عنوان آویز عبور دهیم. توصیه می‌شود برای ساخت سقف کاذب از میلگردهای شاخه‌ای استفاده شود زیرا با استفاده از میلگردهای شاخه‌ای، نتیجه مطلوب‌تری حاصل می‌شود.
کار گذاشتن میلگردهای حرارتی به منظور توزیع بار
با گذشت زمان سقف‌های تیرچه بلوک، دچار نشست می‌شوند و شاهد ترک‌هایی در سقف خواهیم بود. به منظور حل این مشکل، باید قبل از بتن ریزی، از آرماتورهای دارای حداقل قطر 6 سانتی‌متر استفاده کرد. این آرماتورها در امتداد طول آن به فاصله 50 سانتی‌متر از مرکز بلوک‌ها و عمود بر تیرچه به فاصله 30 سانتی‌متر به عنوان آرماتور افت و حرارت به کار می‌روند.
کار گذاشتن میلگرد کلاف
کار گذاشتن میلگرد کلاف به این منظور است که در دهانه‌های بزرگ، تیرچه به صورت تکی عمل نکند. همچنین برای ایجاد یکپارچگی سقف از کلاف عرضی استفاده می‌شود. میلگرد کلاف و انواع آن باعث استحکام و مقاومت بیشتر سقف می‌شود.
کار گذاشتن میلگرد منفی
همواره در هنگام طراحی تیرچه باید دو نکته اساسی زیر را در نظر بگیرید:
اگر اتصال‌ها به صورت مفصل انجام شود، آرماتور به عنوان آرماتور دوخت محاسبه می‌شود و میلگرد حداقل 8 و حداکثر 12 سانتی‌متر کافی است. در صورتی که تیرچه 15 سانتی‌متر در داخل تیر بتنی فرو رود، دیگر نیازی به آرماتور دوخت نیست.
اگر اتصال با تیر فلزی یا بتنی گیردار انجام شود، در این حالت نیاز به طراحی آرماتور ممان منفی است.
مزایای استفاده از تیرچه بلوک
این روش باعث شده است که استفاده از آن روز به روز در حال گسترش باشد. در این سیستم سقف ریزی، نقش تیر فرعی را دارند و بلوک‌ها به عنوان پرکننده بین تیرچه‌ها به‌کار می‌روند. در سیستم تیرچه بلوک، از بلوک‌های توخالی بتنی، سفالی یا فوم استایرن برای پر کردن فضای خالی بین آنها استفاده می‌شود.
این سقف به صورت پیش ساخته در کارخانه‌ها تولید می‌شوند.
از دیگر مزایا تیرچه بلوک این است که می‌توان در انواع ساختمان‌های آجری، اسکلت فلزی و بتنی از سیستم تیرچه بلوک استفاده کرد. یکی دیگر از مزایا، استفاده از نیروی انسانی کمتر است زیرا در کارخانه‌های کاملا صنعتی و با کیفیت بالا تولید می‌شوند. همچنین استفاده از بلوک‌های توخالی، سبب کاهش مصرف بتن می‌شود و این امر از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه خواهد بود.
چند ویژگی مهم و بارز دیگر تیرچه بلوک
سیستم سقف ریزی به سبک تیرچه بلوک دارای مزایا و ویژگی‌های کاربردی بسیاری است. در زیر به چند مورد از مزایا اشاره می‌کنیم.
معایب استفاده از سقف تیرچه بلوک
سیستم سقف تیرچه بلوک در کنار تمام ویژگی‌ها و مزایایی که دارد، دارای یک سری ایرادات کوچک است. از معایب این سیستم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
جمع بندی
سقف‌های تیرچه بلوک یا دال از متداول‌ترین روش‌های سقف کاری در ایران به شمار می‌آیند. در دهه‌های اخیر، استفاده از این نوع سقف بندی در پروژه‌های بزرگ ساختمانی داخل کشور، گسترش زیادی پیدا کرده است.
در بین انواع این سقف‌ها، مدل کرومیت به دلیل سبکی و غیرقابل اشتعال بودن، بیشترین مصرف را دارد. به طور کلی سقف تیرچه بلوک، شامل تیرچه، یونولیت یا کامپوزیت و میلگردهای حرارتی است.
تیرچه همان خرپای فولادی و پاشنه بتنی است. بلوک‌ها هم وظیفه پرکردن فاصله بین آنها را بر عهده دارند. زیاد بودن مزایا تیرچه بلوک باعث توسعه بیشتر کاربرد روش فوق که از ابتدا به آن پرداختیم در صنایع بزرگ عمرانی شده است. در این مقاله به معرفی تیرچه بلوک و کاربردهای آن پرداختیم. امیدواریم مورد توجه شما واقع شده باشد.
