تفاوت نبشی و سپری چیست؟

در بخش‌های مختلف صنعت و به خصوص صنعت ساختمان‌سازی، حجم بالایی از مقاطع فولادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پروفیل و یا مقاطع فولادی، به عنوان قطعات فولادی کاربرد داشته و بیشتر نقش اتصالات به دیگر محصولات فولادی را ایفا می‌‎کنند. این محصولات بیشتر در ساخت در و پنجره، خرپاها، اتصالات پل‌ها به ستون و ساخت دکل‌ها کاربرد دارند. شناخت تفاوت نبشی و سپری و کاربردهای هر یک ، می‌تواند به انتخاب صحیح مواد اولیه در پروژه‌های مختلف کمک کند. از طرفی عدم شناخت و انتخاب نادرست پروفیل‌های فلزی، خطراتی مانند اتلاف هزینه و افزایش زمان اجرای پروژه‌ها را در پی خواهد شد. نبشی و سپری هر دو از مقاطع فلزی پرکاربرد در صنایع مختلف هستند.

شاید در نگاه اول تفاوتی میان این دو محصول احساس نکنید، اما بهتر است بدانید که نبشی و سپری تفاوت‌هایی دارند که باعث می‌شود کاربرد آن‌ها به جای یکدیگر ناممکن و غلط باشد. برای شناخت اصلی‌ترین تفاوت‌های میان این دو نوع مقطع، ابتدا می‌بایست به خوبی هر یک از آن‌ها را بشناسیم. بررسی و شناخت ویژگی‌های ظاهری و مشخصات فنی هر یک از این محصولات، می‌تواند به انتخاب و کاربرد صحیح آن کمک کند. در نهایت انتخاب دقیق میان دو محصول نبشی و سپری باید با بررسی کامل و توجه به مواردی مانند مورد استفاده، محل نصب محصول و شرایط محیطی صورت بگیرد. در این مقاله از آهن آنلاین به شرح ویژگی‌ها، کاربرد‌ها و تفاوت‌های نبشی و سپری خواهیم پرداخت.

مهم‌ترین تفاوت میان نبشی و سپری که منجر به تفاوت در خواص و کاربرد آن‌ها شده است، شکل ظاهری سطح مقطع این دو نوع محصول است. نبشی از دو مقطع عمود بر هم به شکل حرف L و V تشکیل شده است. در حالی که سپری از یک مقطع عمود بر یک صفحه به شکل حرف T ساخته می‌شود.

پروفیل سپری (T شکل)

سپری، نوعی پروفیل پرکاربرد فولادی است که سطح مقطع آن به شکل حرف T انگلیسی طراحی شده است. به سبب شکل ظاهری، به پروفیل سپری، پروفیل تی نیز گفته می‌شود. این محصول که به سبب دارا بودن قابلیت تحمل وزن در سازه مورد استفاده قرار می‌گیرد، از دو بخش بال و جان تشکیل شده است. ارتفاع جان و بال سپری‌های فولادی، به عنوان نمره سپری که مشخصه فنی آن است، شناخته می‌شود. این محصول بر اساس نوع شکل ظاهری به دو نوع لبه گرد و لبه تیز تقسیم می‌شوند. پروفیل سپری بسته به نوع استفاده می‌تواند از جنس استیل زنگ‌نزن، آهن معمولی و یا آلومینیوم ساخته شود. قیمت سپری بسته به جنس و ابعاد آن متفاوت است. 

• فرآیند تولید سپری: پروفیل سپری به دو روش فابریک و پرسی تولید می‌شود. ساخت و تولید این محصول طی سه فرآیند متفاوت صورت می‌گیرد: نورد گرم، اکستروژن گرم و اتصال صفحات با جوش. در ابتدا شمش فولادی به درون کوره‌های حرارتی نورد ریخته می‌شود. شمش فولادی جهت تولید پروفیل پرسی، از نوع بلوم (از فرآورده‌های میانی نورد فولاد با سطح مقطعی بزرگ‌تر از ۲۳۰ سانتی‌متر مربع) بوده و با مقطع و طولی مشخص وارد کوره حرارتی شده و آماده نورد گرم می‌شود. پس از رسیدن بلوم به درجه حرارت مورد نیاز، از مجموعه غلتک‌های نورد گرم عبور کرده و دچار کاهش سطح مقطع و افزایش طول می‌شود. عبور از قفسه‌های نورد میانی و انتهایی شکل نهایی سپری را ایجاد می‌کند. پس از طی این مراحل، سپری توسط دستگاه‌های برشی به ابعاد مورد نیاز و دلخواه برش داده می‌شود. سپری‌های شماره ۲ تا ۱۴ به این روش ساخته می‌شوند. روش نورد گرم و اکستروژن گرم اغلب برای ساخت پروفیل سپری با جنس فولاد ضد زنگ به کار گرفته می‌شود. در حالی که فرآیند جوشکاری با لیزر به میزان بیشتری برای ساخت انواع سپری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در تولید سپری با این روش، تولید سپری‌هایی با ابعاد مختلف و غیر استاندارد برای مصارف خاص مهیا می‌شود. برش طولی تیرآهن یا هاش نیز از دیگر روش‌های تولید سپری است.
• انواع سپری آهنی: سپری با اضلاع متساوی؛ که در آن عرض و ارتفاع برابرند. سپری با اضلاع نامساوی؛ که در آن ارتفاع نصف عرض است. نوع آخر سپری آهنی با ارتفاع بسیار بیشتر از عرض است و عموما در دیوارهای تیغه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• ابعاد سپری: ضخامت پروفیل سپری در بازه‌ای بین ۰/۹ تا ۲/۵ میلی‌متر متغیر است و ضخامت دو میلی‌متر بیشترین کاربرد را دارد. طول سپری‌ها به طور استاندارد بین ۶ تا ۱۲ متر است. نام‌گذاری سپری‌ها بر اساس اندازه لبه این مقطع و بر حسب میلی‌متر انجام می‌شود. برای مثال به سپری با اندازه لبه مقطع ۱۰۰ میلی‌متر، سپری شماره ۱۰ گفته می‌شود. لازم به ذکر است که برای مقاطع لبه گرد، اندازه لبه ۳۰ تا ۱۴۰ میلی‌متر و برای مقاطع لبه تیز، ۲۰ تا ۴۰ میلی‌متر است.
• استانداردهای سپری: تولید پروفیل سپری مطابق با استانداردهای DIN 1022، DIN 59051، DIN EN 10055 انجام می‌شود.
• کاربرد انواع سپری: سپری‌ها نیاز به میلگرد را در سازه کاهش می‌دهند. همچنین عمق ستون‌ها با استفاده از سپری می‌تواند کاهش پیدا کند. زیرا سپری به تحمل لنگر فروبرنده کمک می‌کند.

گفتنی است که نوعی پروفیل به نام پروفیل سپری ۵۰۷ هم وجود دارد که برای سبک‌سازی و ساخت دروپنجره استفاده می‌شود. پروفیل سپری ۵۰۷  از روش نورد سرد و با مشخصات ابعادی ضخامت ۲ میلی‌متر و طول ۶ متر تولید می‌گردد. همان‌طور که در تصویر زیر می‌بینید، شکل سطح مقطع آن متفاوت از سایر انواع سپری است.

مشخصات پروفیل نبشی (L و V شکل)

سطح مقطع پروفیل نبشی، نیم‌رخ یا زاویه، به شکل حرف L و V انگلیسی طراحی شده است. این محصول از دو ضلع عمود بر هم تشکیل شده است. این محصولات در انواع سازه‌های ساختمانی و صنعتی به صورت تکی و مرکب مورد استفاده قرار می‌گیرد. نبشی از نظر هندسه شکل ظاهری به دو دسته نبشی بال مساوی (V شکل) و بال نامساوی (L) تقسیم‌بندی می‌شود. همانطور که از نام آن‌ها پیداست، در نبشی بال مساوی، دو بعد سطح مقطع دارای طول یکسانی هستند. در حالی که در نوع بال نامساوی چنین نیست. در سازه‌های فلزی، وظیفه اتصال دو بخش فلزی به یکدیگر به عهده نبشی است.

نبشی‌ها همچنین از نظر شکل ساختاری دارای دو نوع شاخه و لقمه (خرد شده) هستند که از نوع لقمه‌ای آن در برخی سازه‌ها مانند سازه‌های مربوط به آسانسور استفاده می‌شود. همچنین نبشی‌ها از نظر جنس، علاوه بر فولاد ساده کربنی، استیل و آهنی، دارای نوع دیگری به نام نبشی گالوانیزه نیز هستند. از این محصول در محیط‌های مرطوب که سازه در معرض خطر خوردگی قرار دارد، استفاده می‌شود. برای تولید این نوع نبشی، پس از روی‌اندود کردن ورق آهنی، با استفاده از فرآیندهای خمکاری و رول فرمینگ به شکل نبشی در می‌آورند.

• فرآیند تولید نبشی: نبشی‌ها از نظر روش تولید دارای دو دسته فابریک و پرسی هستند که در تولید نوع پرسی از فرآیند پرس سرد و در تولید نوع فابریک از فرآیند نورد گرم استفاده می‌شود. نبشی فابریک از شمش با جنس مورد نظر پیش گرم شده و فرآیند نورد را طی می‌کند. محصول نهایی نیازی به پرس و شکل دهی نخواهد داشت. در حالی که برای تولید نبشی پرسی از ورق‌های فولادی با ضخامت‌های متفاوت و طولی بین ۶ تا ۱۲ متر استفاده می‌شود. با خم‌کاری این ورق‌ها نبشی تولید می‌شود. در فرآیند تولید نبشی پرسی از دستگاه رول فرمینگ جهت پرس کردن ورق‌های فولادی برش خورده استفاده می‌شود. از آنجایی که این دستگاه سرعت بالایی دارد، فرآیند تولید به این روش می‌تواند سرعت بالاتری نسبت به فرآیند تولید به روش فابریک داشته باشد. نبشی‌های تولید شده به روش پرسی دارای زاویه بیرونی گردتری نسبت به نبشی‌های تولید شده به روش فابریک هستند و عموما خواص مکانیکی ضعیف‌تری دارند.
• ابعاد نبشی: ضخامت نبشی‌ها به صورت استاندارد بین ۲ تا ۵ میلی‌متر بوده و طول آن‌ها بین ۶ تا ۱۲ میلی‌متر و متناسب با نیاز مشتری متغیر است.
• استانداردهای نبشی: نبشی مطابق با استانداردهای DIN EN 10056-1، ASME S1-36، ASTM A 36 تولید می‌شود. برای نامگذاری انواع نبشی از یک عدد سه رقمی به همراه یک حرف انگلیسی استفاده می‌شود. عدد سه رقمی به ترتیب از چپ به راست نشان‌دهنده اندازه بال‌ها و ضخامت نبشی است.
• کاربردهای نبشی: از کاربردهای مهم و حیاتی نبشی در نبشی‌کشی دیوارهاست که به جهت جلوگیری از ریزش انواع دیوارهای نمادار و بدون نما مطابق با اصول صورت می‌گیرد. همچنین از نبشی در ساختمان‌های کرمیت، ساخت خرپا و ستون، ساخت انواع قاب‌های فلزی، دکل‌های انتقال نیرو و اتصال ستون به صفحات در فونداسیون استفاده می‌شود.

تفاوت نبشی و سپری

تا اینجا با مشخصات فنی و ظاهری هر یک از این محصولات آشنا شدیم. می‌دانیم نبشی و سپری به دو شیوه‌ پرسی و فابریک تولید می‌شوند و جهت ایجاد اتصالات در سازه‌های ساختمانی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. قطعات خرد شده هر دو نوع محصول نیز لقمه نامیده می‌شوند. با این حال این دو محصول از نظر ظاهری و مشخصات فنی و مکانیکی تفاوت‌های مهمی دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد. 

مهم‌ترین تفاوت میان نبشی و سپری که منجر به تفاوت در خواص و کاربرد آن‌ها شده است، شکل ظاهری سطح مقطع این دو نوع محصول است. نبشی از دو مقطع عمود بر هم به شکل حرف L تشکیل شده است. 

در حالی که سپری از یک مقطع عمود بر یک صفحه به شکل حرف T ساخته می‌شود. همچنین تقسیم‌بندی نبشی به دو نوع بال مساوی و بال نامساوی بر اساس اندازه بال‌ها نسبت به یکدیگر صورت می‌گیرد. در حالی که تقسیم‌بندی پروفیل سپری به دو نوع لبه تیز و لبه گرد بر اساس اندازه دیواره‌های محصول صورت گرفته است. همانطور که گفته شد، بازه‌ ضخامت سپری بین ۰/۹ تا ۲/۵ میلی‌متر است که نسبت به ضخامت نبشی که در بازه‌ای بین ۲ تا ۵ قرار می‌گیرد، کمتر است. همچنین نبشی می‌تواند از جنس گالوانیزه نیز تولید شود که در محیط‌های اکسیدی و خورنده مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما سپری دارای چنین جنسی نمی‌تواند باشد. از تفاوت‌های دیگر نبشی و سپری می‌توان به تفاوت در نحوه‌ی نام‌گذاری آن‌ها اشاره کرد.

گذشته از تفاوت‌های ظاهری که ذکر شد، تفاوت‌های فنی و مکانیکی این دو محصول نیز بسیار مهم است. در ادامه به شرح این موارد می‌پردازیم:

• مقاومت و قابلیت خمش سپری و نبشی متفاوت است. پروفیل سپری با توجه به ساختار مکانیکی، نسبت به پروفیل نبشی دارای سختی بیشتر و خمش‌پذیری کمتری است.
• سپری در مواردی که نیاز به اتصال قوی‌تری باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. (هر چند در این موارد می‌توان از با اتصال دو نبشی به یکدیگر نیز پایه قوی‌تری ایجاد کرد.)
• با توجه به نوع کاربرد و مقاومت مورد نیاز، نبشی می‌تواند به صورت دوبل مورد استفاده قرار بگیرد. در حالی که برای سپری چنین امکانی وجود ندارد.
• تقسیم‌بندی نبشی به دو نوع بال مساوی و نامساوی منجر به تنوع و کاربردهای گسترده‌تری نسبت به سپری شده است.
• سپری با توجه به ساختار مکانیکی، در جایگاه‌های میانی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا شرایط برای استفاده از هر دو وجه آن مهیا باشد. در حالی که نبشی اغلب در زوایا مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تفاوت‌های نبشی و سپری

این دو نوع پروفیل دارای تفاوت هایی هستند که در ادامه به شرح هریک از آن‌ها می‌پردازیم.

• تفاوت‌های کاربردی نبشی و سپری

پروفیل‌های فلزی در انواع نبشی، سپری و ناودانی دارای کاربردهای متفاوتی هستند. با وجود این که نبشی و سپری هر دو به هدف ایجاد اتصالات در سازه‌های فلزی مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما تفاوت در ساختار ظاهری آن‌ها منجر به کاربرد در بخش‌های متفاوت یک سازه شده است. 

سپری به دلیل داشتن ساختار دو وجهی در اتصالات میانی به کار رفته و منجر به ایجاد اتصالات دو وجهی می‌شود. اما نبشی اتصالات زاویه‌دار یا عمود بر هم را سبب می‌شود. در صورتی که محیط مرطوب بوده و شرایط برای خوردگی محصولات فلزی مساعد باشد، می‌توان از نبشی نوع گالوانیزه استفاده کرد. در صورتی که در محل اتصال به مقاومت بیشتری نیاز باشد، توصیه به استفاده از سپری است. هر چند که این کاربرد با اتصال دو نبشی به یکدیگر به صورت دوبل نیز می‌تواند صورت بگیرد. 

• تفاوت های شکل ظاهری نبشی و سپری

تفاوت اصلی میان پروفیل‌ نبشی و سپری در سطح مقطع آن‌ها است. نبشی به شکل L است و دارای دو بازوی عمود بر هم است، در حالی که سپری به شکل U و با دو لبه عمودی است. نبشی مقاومت بیشتری در برابر نیروهای خمشی دارد و در مقابل، سپری برای تحمل فشار و نیروهای یکنواخت مناسب‌تر است.

معایب و مزایای نبشی و سپری

مقاومت و تحمل وزن بالا از جمله مزایای پروفیل سپری است. هر چند این مزیت سپری باعث خمش‌پذیری کمتر آن نسبت به نبشی شده است که گاهی باعث ایجاد مشکلاتی در اتصالات می‌شود. سطوح مایل بال‌ها از دیگر معایب سپری به شمار می‌رود. امکان اتصال ساده و سریع نیز از جمله مزایای نبشی‌ها هستند.

تفاوت‌های کلیدی نبشی و سپری در انتخاب و کاربرد

با توجه به مطالب عنوان شده، می‌توانیم به سادگی تفاوت میان نبشی و سپری را تشخیص داده و در کاربردهای مختلف، محصول مناسب را انتخاب کنیم. اکنون می‌دانیم این دو محصول علاوه بر شکل ظاهری، در خواص مکانیکی، مشخصات فنی، نحوه نام‌گذاری و استانداردهای ساخت نیز تفاوت‌های اساسی دارند. انتخاب صحیح میان این دو نوع محصول باید بر اساس محل نصب، نوع کاربری و شرایط محیطی انجام شود. انتخاب سایز، جنس و نوع دقیق نبشی بال مساوی یا نامساوی و سپری لبه تیز یا لبه گرد نیز در کیفیت و مقاومت نهایی سازه اثر مستقیم خواهد داشت.