لوله درزدار چیست؟

لوله‌های فولادی به‌طور کلی در دو نوع درزدار و بدون درز تولید می‌شوند. لوله درزدار همان‌طور که از نام آن پیداست، دارای درزی در امتداد بدنه است که در مرحله جوشکاری ایجاد می‌شود و همین ویژگی، نوع کاربرد و عملکرد آن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در مقابل، لوله بدون درز ساختاری یکپارچه و بدون خط جوش دارد و به دلیل مقاومت بالاتر، در شرایط خاص‌تری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله، لوله درزدار را به‌طور کامل معرفی کرده و آن را از جنبه‌های مختلف با لوله بدون درز مقایسه می‌کنیم تا با شناخت بهتر ویژگی‌ها، مزایا و محدودیت‌های هر کدام، بتوانید انتخابی دقیق‌تر و متناسب با نیاز پروژه خود داشته باشید.

لوله درزدار (Welded Pipe) چیست؟

لوله درزدار یکی از انواع لوله پرکاربرد در صنعت ساختمان‌سازی است که با خم‌کردن ورق فولادی و جوش‌دادن لبه‌های آن تولید می‌شود. کیفیت جوش در این نوع لوله اهمیت زیادی دارد؛ زیرا مستقیماً بر استحکام، دوام و عملکرد آن اثر می‌گذارد. گاها به این نوع لوله، لوله سیاه درزدار نیز گفته می‌شود. به‌طورکلی، فرآیند ساخت این لوله‌ها پیچیدگی بالایی ندارد، اما مقاومت آن‌ها نسبت به لوله‌های بدون درز کمتر است. درمقابل، تنوع بالا در قطر، ضخامت و طول که معمولاً بین ۶ تا ۱۸ متر است، باعث شده لوله درزدار برای بسیاری از کاربردهای ساختمانی و صنعتی انتخابی مقرون‌به‌صرفه و قابل‌اعتماد باشد.

لوله های بدون درز (Seamless Pipe) چیست؟

یکی دیگر از لوله‌های فولادی پرمصرف صنعت، لوله بدون درز (Seamless Pipe) است. این لوله که با نام لوله مانیسمان نیز شناخته می‌شود، فاقد هر نوع جوش یا درزی است. همچنین، لوله‌های مانیسمان یا بدون درز را می‌توان با روش‌های مختلفی همچون نورد گرم، نورد سرد، اکستروژن و... تولید کرد. بعلاوه این لوله با توجه به مقاومت مثال‌زدنی که دارد در مصارف پرفشار همچون صنعت نفت و گاز، داروسازی و تولید برق بکار گرفته می‌شود. ضمنا، لوله‌های بدون درز در سایزهای مشخصی تولید می‌شوند و امکان سفارش آن‌ها در ابعاد درخواستی مشتریان وجود ندارد؛ زیرا در این صورت، نیاز به تهیه قالب‌های جدیدی است که به هزینه زیادی نیاز دارد.

تفاوت های لوله درزدار و بدون درز

اولین تفاوت لوله‌های سیاه درزدار و بدون درز مربوط به ابعاد آن‌ها می‌شود. همان‌طور که تا حدودی اشاره شد، لوله‌های درزدار ازنظر سایزبندی تنوع بالایی دارند و حتی امکان سفارش آن‌ها در سایزهای دیگر وجود دارد؛ این در حالی است که لوله‌های بدون درز چنین شرایطی ندارند و حتی آن‌ها را نمی‌توان در ضخامت‌های کمتر از 3 میلی‌متر تولید کرد. همچنین، طول لوله‌های درزدار اغلب حدود 6 و 12 متر است و امکان تولید آن‌ها در طول‌های کمتر نیز وجود دارد؛ ولی لوله‌های بدون درز در مقادیر کم تولید نمی‌شوند. آلیاژ مصرفی لوله‌های بدون درز نیز محدود است؛ اما لوله‌های درزدار محدودیتی در این زمینه ندارند. ازنظر مقاومت هم این لوله‌های بدون درز هستند که برتری دارند و البته با بهای بیشتری به فروش می‌رسند.

روش تولید لوله درزدار

مراحل تولید لوله سیاه درزدار عبارت است از برش ورق، فرم‌دهی و جوشکاری که هر یک از آن‌ها ضوابط مختص به خود را دارند. ورق‌های فولادی بعد از برش وارد مرحله شکل‌دهی می‌شوند و سپس، دو طرف آن را با جوشکاری به هم متصل می‌کنند که نتیجه، یک پروفیل استوانه‌ای شکل توخالی می‌شود. برای اتصال لبه‌ها نیز از روش‌های مختلفی نظیر روش مقاومت الکتریکی (ERW) و روش ذوبی الکتریکی (EFW) استفاده می‌کنند. درحقیقت، جریان الکتریکی با فرکانس بالا میان لبه‌های آن اعمال می‌شود که این فرآیند، دو لبه را ذوب کرده و آن‌ها را با یکدیگر ترکیب می‌کند. درکل، فرآیند تولید لوله‌های درزدار با گذشت زمان تغییرات زیادی کرده است و درحال‌حاضر با علم و تکنولوژی روز انجام می‌شود.

استاندارد لوله درزدار

استاندارد لوله درزدار در بخش ترکیبات آلیاژی شامل استانداردهای ASTM A53, A333, A334, A335 می‌شود. همچنین، تولید لوله‌های سیاه درزدار طبق استاندارد بین‌المللی DIN 2440 و DIN 2441 صورت می‌گیرد. از سایر استانداردهای مورداستفاده در جریان تولید لوله درزدار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استاندارد EN 10210-2 مربوط به شکل‌ ظاهری لوله‌ها
• استاندارد ISO 65 LIGHT SERIES 2 مربوط به مشخصات فنی لوله‌ها
• استاندارد API 5L PSL2 مربوط به لوله‌های درزدار مورداستفاده جهت انتقال نفت و گاز

فواید لوله درزدار

یکی از مزایای لوله سیاه درزدار مربوط به امکان دسترسی به سطح داخلی آن می‌شود. درواقع، پیش از تولید نهایی می‌توان داخل لوله‌های درزدار را بررسی کرد که چنین امکانی برای مدل‌های فاقد درز وجود ندارد. افزون بر این، مدل‌های درزدار را می‌توان راحت‌تر تهیه کرد و همواره در دسترس هستند؛ در صورتی که لوله‌های بدون درز فرآیند تولید طولانی‌تری داشته و قیمت آن‌ها نوسانات زیادی دارد. درمقابل، قیمت لوله  سیاه درزدار کاملا مناسب و به‌صرفه‌تر است و با بهای ارزان‌تری نسبت به محصولات بدون درز به فروش می‌رسد. امکان تولید در اندازه‌های مختلف نیز یکی دیگر از فواید مدل درزدار به حساب می‌آید که پیش‌تر به آن اشاره کردیم.

فواید لوله های بدون درز

یکی از مهم‌ترین مزایای لوله بدون درز، نداشتن درز جوشکاری است. درزهای موجود بر روی لوله‌ها جزو نقاط ضعف آن‌ها محسوب می‌شود؛ چراکه مقاطع را مستعد خرابی و خوردگی می‌کنند. به عبارت بهتر، احتمال خوردگی لوله‌های سیاه درزدار بیشتر از مدل‌های بدون درز است. علاوه‌بر‌این، لوله‌های فاقد درز دارای مقطع گردتری در مقایسه با مدل‌های درزدار هستند. به‌طورکلی، استفاده از لوله‌های بدون درز معمولا با آسودگی بیشتری همراه می‌شود و مصرف‌کنندگان با آرامش خاطر بیشتری از آن‌ها در پروژه‌های خود بهره می‌گیرند. البته شایان ذکر است که احتمال آسیب‌دیدگی لوله‌های سیاه درزدار مرغوب بسیار کم است؛ اما درهرحال، مدل‌های بدون درز باتوجه با ساختارشان از ضریب اطمینان بالاتری برخوردار هستند.

انواع لوله‌های درزدار براساس نوع جوش

برای جوشکاری لوله‌های سیاه درزدار از دو روش جوشکاری با فلز پرکننده و جوشکاری بدون فلز پرکننده استفاده می‌شود. در جوشکاری زیر پودری یا SAW از فلز پرکننده استفاده می‌کنند؛ اما جوشکاری‌های ERW, EFW, HFW بدون فلز پرکننده صورت می‌گیرند. در ادامه با این روش‌ها آشنا خواهید شد:

• جوشکاری مقاومتی الکتریکی (ERW): در این روش، جوشکاری درزهای لوله با تکنیک مقاومت الکتریکی صورت می‌گیرد.
• جوشکاری ذوبی الکتریکی (EFW): در این روش، تولید لوله‌های EFW با فرآیند جوشکاری ذوبی الکتریکی انجام می‌گیرد.
• جوشکاری فرکانس بالا (HFW): این روش با تکنولوژی پیشرفته و جوشکاری با فرکانس بالا همراه است. در این مدل، جوش از داخل و خارج صورت گرفته و کیفیت بسیار بالایی دارد.
• جوشکاری قوسی زیر پودری (SAW): این روش با استفاده از الکترود انجام می‌گیرد و جهت مراقبت از برخورد هوا با الکترود در زمان جوشکاری از پودری مخصوص استفاده می‌شود که به جوش زیرپودری معروف است.

انواع لوله‌های درزدار براساس نوع مصرف

لوله‌های درزدار با‌توجه به مشخصاتی که دارند برای مصارف گوناگونی بکار گرفته می‌شوند؛ بنابراین، این لوله ازنظر مدل مصرف دارای دسته‌بندی جداگانه‌ای است. در قسمت زیر، فهرست انواع لوله‌های درزدار برمبنای نوع مصرف را می‌توانید مشاهده کنید:

• لوله درز مستقیم صنعتی: مورداستفاده در بخش‌های مختلف صنعتی
• لوله درز مستقیم گاز: مورداستفاده در مصارف خانگی مانند انتقال گاز
• لوله درز مستقیم آب: مورداستفاده در سیستم‌های گرمایشی و موتورخانه‌ها
• لوله داربستی: مورداستفاده در ساختمان‌سازی جهت دسترسی به ارتفاعات بالا
• لوله اسپیرال: مورداستفاده در صنایع مختلف از صنعت برق گرفته تا مواد شیمیایی
• لوله درزدار گالوانیزه: مورداستفاده در پروژه‌های پرفشار و مستعد زنگ‌زدگی و خوردگی
• لوله جدارچاه: مورداستفاده به عنوان مانعی میان دیواره و آب یا دیگر سیالات با هدف کاهش آلودگی‌ها

چگونه لوله گازی استاندارد را از ظاهر و وزن تشخیص دهیم؟

با اطلاع از خصوصیات فنی لوله گازی مانند شکل ظاهری، وزن، ابعاد، طول و ضخامت می‌توانید آن را به راحتی تشخیص دهید. اول اینکه ظاهر لوله‌های گازی مشابه سایر لوله‌های صنعتی است و آن را با فولاد st37 از ورق تولید می‌کنند. ورق‌های st37 بعد از طی کردن فرآیندهای خمکاری و جوشکاری تحت دو مدل توکار و روکار عرضه می‌شوند. بعلاوه شایان ذکر است، لوله گازی استاندارد ایران از سایز 1.2 الی 4 اینچ تولید می‌شود و طول آن نیز 6 متر است؛ همچنین، در ضخامت‌های 2.3 الی 4 میلی‌متر موجود هستند. مشخصه بعدی، وزن لوله گازی است که تنوع بالایی داشته و به کارخانه تولیدکننده و استاندارد مورداستفاده آن بستگی دارد. تمامی این مشخصات در کنار یکدیگر می‌توانند بر روی قیمت لوله درزدار تاثیر داشته باشند. به‌عنوان‌مثال، وزن لوله گاز سپاهان به ازای هر متر از 1.28 الی 16.19 کیلوگرم موجود است.

نگاهی دقیق برای انتخاب لوله درزدار

لوله‌های فولادی معمولاً در دو نوع درزدار و بدون درز تولید می‌شوند. لوله درزدار به‌دلیل وجود خط جوش در امتداد بدنه شناخته می‌شود و فرایند ساخت آن شامل برش، فرم‌دهی ورق و جوشکاری لبه‌هاست؛ از همین رو، در بسیاری از منابع با نام لوله جوشی نیز معرفی می‌شود. یکی از رایج‌ترین نمونه‌های این گروه، لوله سیاه درزدار است که در پروژه‌های ساختمانی، تأسیساتی و صنعتی کاربرد گسترده‌ای دارد. این نوع لوله‌ها به‌دلیل تنوع در ابعاد، قیمت مناسب و سهولت تولید، در صنایع مختلف از ساختمان‌سازی و تونل‌سازی گرفته تا خودروسازی و کشتی‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرند و به‌عنوان یکی از پرمصرف‌ترین دسته‌های لوله‌های فولادی شناخته می‌شوند.