فلز روی چیست؟ کاربرد و فرآیند تولید روی
روی (zinc) عنصری شیمیایی با نماد Zn است که در گروه 12 جدول تناوبی قرار دارد. این عنصر بعد از آهن، آلومینیوم و مس رایجترین فلز مورد استفاده در دنیا است که کاربردهای مهم صنعتی و بیولوژیکی دارد. روی یا همان زینک، از نظر بیولوژیکی برای گیاهان و جانوران اهمیت زیادی دارد و حتی بسیاری از عملکردهای بدن انسان وابسته به آن است؛ از ساخت سلولها و آنزیمهای جدید گرفته تا فرآوری کربوهیدراتها و چربیها همگی به وجود آن نیاز دارند. در ادامه مطلب، با فلز روی و موارد مصرف آن به صورت کامل آشنا خواهید شد. با ما همراه باشید.
فلز روی چیست؟
روی، یکی از فلزات غیرآهنی و نرم است که با عدد اتمی ۳۰ شناخته میشود و رنگی سفید مایل به آبی دارد. این فلز در تماس با رطوبت بهتدریج تیره میشود و در هنگام احتراق، شعلهای سبز و درخشان تولید میکند. روی پس از آهن، آلومینیوم و مس، چهارمین فلز پرکاربرد جهان است و در تولید آلیاژهایی مانند برنج و فولاد گالوانیزه نقش مهمی دارد. از آنجا که خاصیت ضدزنگ و مقاومت بالایی در برابر خوردگی دارد، در صنایع ساختمان، خودروسازی و الکترونیک بهطور گسترده مورد استفاده قرار میگیرد. این ویژگی ضدزنگ باعث شده که بررسی و نوسانات قیمت ورق گالوانیزه بهطور مستقیم با میزان مصرف و تولید فلز روی ارتباط داشته باشد، چراکه این ورقها با پوشش روی، دوام بالاتری در برابر رطوبت و زنگزدگی پیدا میکنند.
کاربرد روی
فلز روی بهدلیل خاصیت ضدزنگ، رسانایی مناسب و قابلیت ترکیب با سایر فلزات، در صنایع مختلف کاربرد گستردهای دارد. از تولید آلیاژها و قطعات صنعتی گرفته تا استفاده در داروسازی، الکترونیک و خودروسازی، روی نقشی کلیدی در بهبود کیفیت و دوام محصولات ایفا میکند. در ادامه برخی از کابردهای روی ارائه شده است:
- لوازم الکتریکی و الکترونیکی
- استفاده در صنعت خودروسازی
- مورداستفاده در صنعت داروسازی
- استفاده در صنعت رنگسازی و چاپ
- ساخت آلیاژهای مختلف مانند برنج و برنز
- استفاده به عنوان بخشی از محتوای باتریها
- آبکاری فلزات جهت جلوگیری از زنگ زدگی آنها
- استفاده در سایر صنایع مانند لاستیکسازی، کشاورزی و...
ویژگی های فلز روی
فلز روی یکی از فلزات پرکاربرد و شناختهشده در صنایع مختلف است که بهدلیل ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاص خود، جایگاه ویژهای در تولید آلیاژها و پوششهای ضدزنگ دارد. این فلز بهصورت طبیعی نرم و نقرهایرنگ بوده و در بسیاری از فرآیندهای صنعتی بهکار میرود. مهمترین ویژگیهای فلز روی عبارتاند از:
- نرم و دارای رنگ نقرهای مایل به آبی
- مقاومت کششی پایین و شکننده در حالت خالص
- افزایش استحکام در ترکیب با سایر فلزات (آلیاژها)
- ساختار کریستالی ششوجهی و چگالی کمتر از آهن
- چکشخوار و رسانا در دمای بین 212 تا 302 درجه فارنهایت
- رسانایی الکتریکی متوسط و پایداری شیمیایی بالا
فرآیند تولید روی
روی توسط سنگ معدن سولفید تولید میشود که دارای کادمیوم، سرب، آهن، نقره و... است. این سنگ معدن در کشورهایی مانند چین، ژاپن، استرالیا و کشورهای آمریکای شمالی و جنوبی به وفور یافت میشود. کشور ما نیز ذخایر لازم جهت استخراج سنگ معدن سولفید را دارد. در هر حال، برای تولید روی میتوان از دو فرآیند ذکرشده در قسمت زیر اقدام کرد:
- فرآیند الکترولیتی
بیش از 90 درصد روی تولیدشده در جهان طی فرآیند الکترولیتی به دست آمدهاند. این فرآیند، خود دارای چندین مرحله است که از آنها به ترتیب میتوان به تغلیظ سنگ معدن، برشته کردن سنگ معدن، تبدیل اکسید روی به سولفات و الکترولیز محلول سولفات روی اشاره کرد.
- فرآیند حرارتی
فرآیند حرارتی با استفاده از کورههای ISF انجام میگیرد. این فرآیند تولید روی به دلیل انتشار زیاد گاز و مصرف بالای انرژی در اروپا به کار نمیرود و از فرآیند الکترولیتی استفاده میکنند. در این فرآیند، از کلوخهها، روی و سرب حاصل میشود.
نقش کلیدی فلز روی در زندگی و صنعت
فلز روی یکی از عناصر مهم و پرکاربرد در صنعت است که به دلیل خاصیت ضدزنگ و توانایی ترکیب با فلزات دیگر، نقش مؤثری در پاسخ به پرسش آلیاژ چیست دارد. از روی برای تولید آلیاژهایی مانند برنج و فولاد گالوانیزه استفاده میشود که مقاومت بالا و طول عمر زیادی دارند. این فلز در صنایع خودروسازی، الکترونیک، داروسازی و آبکاری فلزات نیز کاربرد گستردهای دارد و علاوه بر آن، در بدن انسان برای رشد سلولی و تقویت سیستم ایمنی ضروری است. در نتیجه، میتوان گفت فلز روی پلی میان آلیاژسازی، صنعت و سلامت است.
