ورق آلومینیوم آجدار چیست؛ انواع و کاربردهای آن
ورق‌های فلزی کاربرد گسترده‌ای در صنعت دارند. یکی از انواع این محصولات، ورق آجدار است که به سبب ناهمواری‌ها و اشکال برجسته‌ای که در سطح دارد، به هدف کاهش اصطکاک استفاده می‌شود. این ورق‌ها از جنس فلزات مختلفی از جمله آلومینیوم ساخته می‌شوند. ورق‌های آجدار آلومینیومی با نام ورق آلومینیومی بدون لغزش نیز شناخته شده‌اند. آلومینیوم، فلزی با وزن سبک است. به همین جهت ورق آلومنیوم آجدار در دسته ورق‌های فلزی سبک قرار می‌گیرند؛ همچنین آلیاژهای آلومینیوم قابلیت شکلپذیری بالایی دارند و این ویژگی مطلوب فلز آلومینیوم باعث می‌شود، امکان ساخت مقاطع پیچیده و مختلف از آن مهیا شود. از طرفی، نقطه ذوب پایین فلز آلومینیوم سبب می‌شود که انرژی کمتر و در نتیجه هزینه کمتری برای ذوب شمش‌های آن صرف شود. این ورق‌ها بسته به کاربرد، در رنگ، سایز، ابعاد و ضخامت‌های مختلفی تولید می‌شوند. در این مقاله از آهن آنلاین به بررسی ورق آلومینیوم آجدار، نحوه تولید، مزیت‌ها و کاربردهای آن خواهیم پرداخت.
ورق آلومینیومی آجدار به صورت رول و در ابعاد و ضخامت‌های مختلف تولید و عرضه می‌شود. در تولید ورق آجدار آلومینیومی استانداردهای بین‌المللی ASTM B 209M و BS 1470i را به کار می‌گیرند. آج‌ها در این محصولات، بسته به کاربرد می‌توانند اشکال گوناگونی داشته باشند. ضخامت استاندارد ورق آجدار آلومینیوم ۳، ۵، ۶، ۷، ۸ و ۱۰ میلی‌متر است که این قضیه قابل بسط دادن به اقسام ورق و در تعیین قیمت ورق آجدار و نوع آلومینیوم آن موثر می‌باشد. وزن این ورق‌ها با توجه به طول، عرض و ضخامت آن‌ها تعیین می‌شود.
برای ساخت ورق آلومینیوم آجدار از چه آلیاژهایی استفاده می‌شود؟
ورق آلومینیوم آجدار در دسته ورق‌های رنگین در بین انواع ورق، قرار می‌گیرد. هر چند که این محصولات می‌توانند به هر دو صورت رنگی و بی‌رنگ تولید شوند. آلیاژهای آلومینیوم مورد استفاده در صنایع مختلف به دو دسته آلیاژ آلومینیوم ریختگی و آلیاژ آلومینیوم کارپذیر تقسیم می‌شوند. آلیاژهای ریختگی همانطور که از نام آن‌ها پیداست، جهت تولید قطعات با اشکال و زوایای مختلف به روش ریخته‌گری مناسب هستند، زیرا مذاب این آلیاژها دارای ویژگی‌هایی مانند سیالیت بالا است. این دسته از آلیاژهای آلومینیوم به ۹ گروه دسته‌بندی می‌شوند که مطابق با استانداردهای مختلفی نام‌گذاری شده‌اند. دسته دوم آلیاژهای آلومینیوم کارپذیر هستند که برای ساخت مقاطع مختلفی مانند ورق و پروفیل مورد استفاده قرار می‌گیرند. این دسته به هشت گروه ۱۰۰۰ تا ۸۰۰۰ تقسیم‌بندی می‌شود. آلیاژهای گروه ۱۰۰۰ فاقد عناصر آلیاژی است و با نام آلومینیوم خالص تجاری شناخته شده است. گروه‌های بعدی دارای عناصر آلیاژی مختلفی هستند و به همین دلیل دارای خواص و کاربردهای مختلفی هستند. از آلیاژهای کارپذیر گروه ۲۰۰۰ تا ۸۰۰۰ جهت تولید ورق آلومینیوم آلیاژی استفاده می‌شود. به همین دلیل این گروه‌ها به ورق آلومینیومی آلیاژی معروف هستند.
ورق آلومینیوم آجدار چگونه تولید می‌شود؟
ورق آلومینیوم آجدار با انجام پروسه‌ای روی ورق آلیاژی آلومینیوم تولید می‌شود. برای تولید ورق آلومینیوم آلیاژی ابتدا تختال آلومینیوم با آنالیز شیمیایی مورد نظر تولید می‌شود. این کار ابتدا با حرارت دادن و ذوب شمش آلومینیوم و سپس افزودن عناصر آلیاژی مورد نیاز انجام می‌شود تا آلیاژ نهایی مذاب به‌دست آید. ترکیب شیمیایی مذاب آلومینیوم تولید شده، با استفاده از دستگاه‌های کوانتومتری کنترل می‌شود و سپس به شکل تختال در قالب‌های عمودی با ابعاد مشخص ریخته می‌شود. پس از اینکه تختال به یکی از روش‌های خنک‌سازی منجمد شد، از قالب خارج می‌شود. با داشتن تختال آلومینیوم با آنالیز شیمیایی مورد نظر، مراحل تولید ورق آجدار آلومینیوم انجام می‌شود. همانطور که می‌دانیم، فلز آلومینیوم در مقایسه با فلزاتی مانند فولاد بسیار نرم و انعطاف‌پذیر است، بنابراین با حرارت دادن تختال‌های آلومینیومی و انجام پروسه نورد گرم روی آن‌ها، به راحتی به شکل مورد نظر درمی‌آیند. تختال‌های حرارت دیده با عبور از قفسه‌های نورد گرم، تحت فشار غلطک‌ها قرار می‌گیرند. در نتیجه ضخامت تختال‌ها کاهش یافته و افزایش طول می‌یابند. فرآیند نورد گرم تا رسیدن تختال به ضخامت مورد نظر ادامه پیدا می‌کند. ورق تولید شده در مرحله بعدی با فرایند نورد سرد به ورق آجدار آلومینیومی یا امباس تبدیل می‌شود. با عبور از غلطک‌هایی با طرح مورد نظر، روی سطح مسطح و صیقلی ورق آلومینیوم طرح‌های برجسته ایجاد می‌گردد که محصول مورد نظر را ورق آلومینیومی آجدار می‌نامند.
نمایی از ورق آلومینیوم آجدار
مزیت‌های استفاده از ورق آلومینیوم آجدار
مزیت‌های ویژه ورق آلومینیومی آجدار سبب کاربرد گسترده آن در صنعت شده است. در این بخش به شرح مهم‌ترین این ویژگی‌ها خواهیم پرداخت:
- سهولت اتصال: ورق‌های آجدار آلومینیومی به راحتی با استفاده از روش‌های جوشکاری، لحیم‌کاری یا با استفاده از پیچ و پرچ به یکدیگر متصل می‌شوند.
- مقاومت مکانیکی: این محصولات در برابر اجسام با وزن سنگین و همچنین ضربه، مقاومت بالایی داشته و به دلیل این ویژگی کاربرد زیادی در محیط‌های مرتبط با آن دارد.
- وزن سبک: انواع ورق‌های آلومینیومی دارای وزن سبک هستند و به همین جهت جابه‌جایی و حمل و نقل آن‌ها آسان است.
- انعطاف‌پذیری: این ویژگی سبب شده است، ورق‌های آلومینیومی آجدار در هر ابعاد و سایز و طرحی قابل سفارش باشند.
- رسانایی الکتریکی: ورق آلومینیوم رسانایی الکتریکی بالایی دارد.
- قابلیت پرداخت: ورق‌های آلومینیوم به جهت شکلپذیری بالا، قابلیت ماشین‌کاری و پرداخت‌کاری بالایی دارند. در بین آلیاژهای آلومینیوم، آلیاژهای سری ۵۰۰۰ و ۷۰۰۰ دارای بهترین قابلیت پرداخت هستند.
- مقاومت به خوردگی: آلیاژهای آلومینیوم از مقاومت به خوردگی مطلوبی برخوردار هستند. بنابراین، این محصولات در محیط‌های خورنده و مرطوب کارایی مناسبی دارند.
- سهولت در تمیز کردن سطح: این ویژگی باعث سهولت در نگهداری، به خصوص در استفاده‌های طولانی مدت خواهد شد.
- ظاهر زیبا: درخشش و صیقلی بودن سطح ورق آجدار آلومینیومی، آن را برای مصارف تزئینی و دکوراسیون داخلی مناسب کرده است.
ابعاد استاندارد ورق آلومینیوم آجدار
ورق آلومینیومی آجدار به صورت رول و در ابعاد و ضخامت‌های مختلف تولید و عرضه می‌شود. در تولید ورق آجدار آلومینیومی استانداردهای بین‌المللی ASTM B 209M و BS 1470i را به کار می‌گیرند. آج‌ها در این محصولات، بسته به کاربرد می‌توانند اشکال گوناگونی داشته باشند. ضخامت استاندارد ورق آجدار آلومینیوم ۳، ۵، ۶، ۷، ۸ و ۱۰ میلی‌متر است که این قضیه قابل بسط دادن به اقسام ورق و در تعیین قیمت ورق آجدار و نوع آلومینیوم آن موثر می‌باشد. وزن این ورق‌ها با توجه به طول، عرض و ضخامت آن‌ها تعیین می‌شود. ابعاد استاندارد ورق‌های آجدار آلومینیومی به صورت زیر است:
- طول دو متر و عرض یک متر
- طول ۲/۵ متر و عرض ۱/۲۵ سانتی متر
انواع رایج ورق آلومینیوم آجدار
برای تولید انواع ورق‌های آجدار آلومینیومی رایج و پرکاربرد در صنعت، از دو نوع آلیاژ آلومینیوم استفاده می‌شود که در زیر به معرفی نوع و مشخصات محصولات تولید شده با آن‌ها پرداخته‌ایم.
- ورق آجدار آلومینیومی H22-3003: این ورق از آلیاژ آلومینیوم سری ۳۰۰۰ تولید می‌شود که عملیات حرارتی خاصی روی آن انجام گرفته است. سطح این محصول براق، صیقلی و مقاوم در برابر اصطکاک و لیز خوردن بوده و دوام بالایی دارد. این نوع ورق آجدار در موارد تزئینی، معماری و دکوراسیون داخلی کاربرد دارد. همچنین به دلیل انعطاف و شکلپذیری آسان و قابلیت جوشکاری مناسب، مراحل ساخت و تولید آسانی دارد، بنابراین استفاده از آن اقتصادی و به صرفه خواهد بود.
- ورق آجدار آلومینیومی T6-6061: این نوع ورق آجدار در مقایسه با نوع قبل، سطح پرداخت شده براق‌تری ندارد، اما در برابر لغزش و خوردگی مقاومت مناسبی دارد. در صنعت از این نوع ورق آجدار برای ساخت کفپوش، پله اضطرار و پله آسانسور استفاده می‌شود. این محصول با وجود قابلیت جوش‌پذیری و ماشین‌کاری مطلوب، قابلیت شکلپذیری محدودی دارد.
ورق آلومینیوم آجدار در ایران به دو صورت سه خط و چهار خط تولید می‌شود و سازنده هر نوع از آن متفاوت است. شرکت پارس آلومان کار از جمله شرکت‌های تولید کننده ورق آلومینیوم آجدار سه خط و شرکت نورد آلومینیوم اراک تولید کننده نوع چهار خط از این محصول است. تفاوت ورق آلومینیومی آجدار چهار خطر و سه خط در اندازه دانه‌بندی آن‌ها است. پروسه تولید ورق آجدار چهار خط به گونه‌ای است که محصول نهایی دانه‌بندی درشت دارد. اندازه دانه‌ها در ساختار یک آلیاژ تاثیر مستقیمی بر خواص مکانیکی و شکلپذیری آن خواهد داشت. دانه‌بندی درشت در آلیاژ منجر به افزایش خاصیت کشسانی و در نتیجه افزایش خاصیت شکلپذیری و انعطاف آن خواهد شد.
نمایی از ورق آلومینیوم آجدارکاربردهای ورق آلومینیوم آجدار
در اکثر پله‌های برقی و آسانسورها از ورق آجدار آلومینیومی در طرح‌های مختلف، در ورودی آن‌ها استفاده می‌شود. از دیگر کاربردهای این محصول، استفاده در طراحی دکوراسیون داخلی است. زیرا علاوه بر داشتن سطح براق و درخشان، با ایجاد اصطکاک باعث عبور و مرور امن و ایمن می‌شود. از ورق آجدار آلومینیومی همچنین در طراحی قسمت بار وسایل حمل و نقل استفاده می‌شود. قطارها، مترو، فروشگا‌ها و بیمارستان‌ها همگی از مکان‌هایی هستند که استفاده از ورق آجدار آلومینیومی در آن‌ها به وضوح مشاهده می‌شود. همچنین برای کف‌سازی کارخانه‌های تولید آب معدنی، مواد غذایی، دارویی، گاوداری و نانوایی‌ها، استفاده از ورق آلومینیومی آجدار گزینه مناسبی است. زیرا در این صنایع، بهداشت و خوردگی که دغدغه مهمی است، حذف می‌شود. این محصول در کارخانه‌های کاغذسازی، تولید برق، استخراج در سواحل، تاسیسات نفتی و گازی، کارخانه‌های مواد شیمیایی و پتروشیمی، پردازش مواد زاید هسته‌ای، استخراج معادن و تولید برق نیز کاربرد دارد. به دلیل مقاومتی که ورق آلومینیومی آجدار دارد، در پانل‌های کفپوش و عمودی در اتوبوس‌ها، ایستگاه‌ها و پایانه‌های حمل و نقل راه آهن کاربرد دارد. همچنین در ساخت و ساز کشتی و قایق، لوازم جابه‌جایی مکانیکی (مانند نقاله) و پانل‌های عمودی و شیب‌دار تزئینی برای کاربردهای معماری در فضای باز و سرپوشیده نیز کاربردهای مهمی دارند.
جمع‌بندی
ورق‌های آجدار آلومینیوم محصولات پرکاربردی هستند که توسط شرکت‌های مختلف نورد آلومینیوم تولید می‌شوند. آلومینیوم اراک، پارس و پارس آلومان کار از جمله مهم‌ترین واحدهای تولید ورق آجدار آلومینیومی در داخل کشور هستند. این محصول در ابعاد، ضخامت، طرح و مشخصات مختلفی در بازار عرضه می‌شود. قبل از اقدام به خرید ورق آجدار آلومینیومی، بهتر است با توجه به کاربرد، شناخت مناسبی از ویژگی‌های مورد انتظار در محیط کاری پیدا کنیم.
